قانون صدور چک چه تغییراتی کرد؟

به گزارش بانک اول به نقل از همشهری؛ از چندی قبل قانون چک دستخوش تغییراتی شد که شاید هنوز هم خیلی‌ها از آن اطلاع نداشته باشند.

این قانون نسبت به قانون قبلی تغییرات زیادی کرده اما این 5تغییر مهم‌ترین تغییرات آن محسوب می‌شود: ۱- مهلت ۱۰ روزه برای ارسال اطلاعات چک‌های برگشتی به سامانه بانک مرکزی، لغو شده و به محض صدور گواهینامه عدم‌پرداخت، بانک‌ها مکلف به ارسال اطلاعات مذکور به این سامانه هستند.۲- بانک‌ها مکلف به درج کد رهگیری روی گواهینامه عدم‌پرداخت صادره بوده و بدیهی است به گواهینامه فاقد کد رهگیری در مراجع قضایی و ثبتی، ترتیب اثر داده نخواهد شد.۳- به استناد تبصره ۲ ماده ۵ مکرر، اطلاعات چک‌های برگشتی اشخاص حقوقی در سابقه امضاکنندگان آنها نیز نمایش داده خواهد شد و خروج اشخاص مذکور از شرکت، تأثیری در موضوع فوق نخواهد داشت.۴- درخصوص واریز کسری مبلغ چک به‌حساب توسط صادرکننده برای رفع سوء اثر از آن، مدت زمان مسدودی مبلغ در حساب از 2 سال به یک سال کاهش یافته است.۵ - در صورت ارائه هر یک از مدارک مربوط به رفع سوء‌اثر از چک‌های برگشتی مذکور در متن قانون (لاشه چک، رضایتنامه رسمی از دارنده چک، نامه رسمی از مرجع قضایی یا ثبتی ذی‌صلاح مبنی بر اتمام عملیات اجرایی درخصوص چک؛ حکم قضایی مبنی بر برائت ذمه صاحب حساب درخصوص چک) پیش از یک سال از تاریخ انسداد مبلغ چک، بانک باید نسبت به رفع انسداد از مبلغ مسدود شده اقدام کند.

براساس قوانین جدید، اگر چکی برگشت بخورد، چه راه‌های برای وصول آن وجود دارد؟

راه اول از طریق اقدام حقوقی است که در این صورت با توجه به تغییر قانون جدید نیازی به صدور حکم محکومیت نیست؛ شما به واحد اجرای احکام دادگاه مراجعه کرده و تقاضای اجراییه برای چک خود می‌کنید. راه دیگر این است که به اجرای ثبت مراجعه کنید که در این حالت هم مانند قسمت اجرای احکام حقوقی تقاضای صدور اجراییه برای چک می‌کنید و در پایان اگر چک شما چک به‌روز باشد، می‌توانید از صادر‌کننده چک شکایت کیفری کنید که ممکن است صادر‌کننده به ۶‌ماه تا ۲ سال حبس محکوم شود.

در قانون جدید درباره چک‌های سفید امضا چه شرایطی وجود دارد؟

اگر شما بابت تضمین معامله یا وجه التزام، چک سفید امضا یا بدون تاریخ دریافت کرده باشید، می‌توانید با ارسال اظهارنامه به طرف مقابل درصورت تخلف از انجام تعهدات روی چک تاریخ گذشته چک را به اجرا بگذارید و در این صورت چک ویژگی مطالبه از طریق اجرای احکام را نخواهد داشت و شما مجبورید به دادگاه مراجعه و حکم محکومیت بگیرید. اما اگر چک سفید امضا از بابت تضمین یا وجه التزام دست شما باشد و طرف متخلف نباشد اما شما روی چک تاریخ گذشته یا وجه آن را پر کنید و چک را برگشت بزنید، ممکن است به جرم خیانت در امانت محکوم شوید. در اصلاحات جدید قانون صدور چک سال۹۷ درخصوص وضعیت چک سفید امضا یا سفید حرفی به میان نیامده و همان مقررات و قانون سابق حاکم خواهد بود.

در عرف جامعه اینطور جاافتاده که اگر 6‌ماه از تاریخ سررسید چک بگذرد، آن چک حقوقی می‌شود. آیا این موضوع صحت دارد؟

این حرف درستی نیست؛ چراکه براساس ماده ۱۱ قانون صدور چک مهلت‌های قانونی برای شکایت کیفری بدین‌ترتیب است؛ از تاریخ سررسید چک دارنده 6‌ماه فرصت دارد چک را برگشت بزند و از تاریخ برگشت چک باید ظرف 6ماه در دادسرا شکایت کند. بنابراین اگر دارنده چک فرصت قانونی ۶ ماهه را رعایت نکند، یعنی بعد از گذشت ۶‌ماه و یک روز چک را برگشت بزند یا بعد از گذشت 6ماه و یک روز از تاریخ برگشت اقدام به تقدیم شکایت به دادسرا کند، در این صورت امکان تعقیب کیفری دارنده چک منتفی است.

طبق قانونی که در سال 97درباره چک به تصویب رسیده افرادی که چک‌شان برگشت خورده چطور می‌توانند از چک برگشتی رفع سوء‌اثر کنند؟

برای رفع سوء‌اثر مراحلی باید طی شود؛ اول واریز کسری مبلغ چک به‌حساب جاری نزد بانک و ارائه درخواست مسدودی که در این صورت بانک مکلف است ضمن مسدود کردن مبلغ مذکور تا زمان مراجعه دارنده چک و حداکثر به‌مدت یک‌سال ظرف مدت ۳ روز واریز مبلغ را به شیوه‌ای اطمینان‌بخش و قابل استناد به اطلاع دارنده چک برساند. مرحله بعد ارائه لاشه چک به بانک است. سومین اقدامی که باید انجام شود، ارائه رضایت‌نامه رسمی تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی از دارنده چک یا نامه رسمی نسبت به شخص حقوقی دولتی یا عمومی غیردولتی دارنده چک است. همچنین باید نامه رسمی از مرجع قضایی مبنی بر اتمام عملیات اجرایی در پرونده قرار بگیرد و از سوی دیگر باید حکم قضایی مبنی بر برائت صاحب حساب درخصوص چک نیز در پرونده قرار بگیرد و مرحله آخر سپری شدن مدت3 سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم‌پرداخت مشروط به عدم‌طرح دعوی حقوقی یا کیفری درخصوص چک توسط دارنده است.

آنطور که بیان شده یکی از ویژگی‌های قانون جدید چک استفاده از سیستم یکپارچه بانکی برای محدود کردن صادر‌کننده چک برگشتی است. در این‌باره توضیح دهید.

بله، همینطور است. وقتی عدم‌وصول یا وجود کسری در سیستم ثبت شود، همه بانک‌ها این اقدامات را انجام می‌دهند: عدم‌افتتاح حساب یا صدور کارت بانکی جدید، مسدود کردن وجوه تمامی حساب‌ها و کارت‌های بانکی به اندازه کسری، اولویت حساب‌های مسدودی را بانک مرکزی تعیین می‌کند، عدم‌پرداخت وام، تسهیلات یا صدور ضمانت‌نامه‌های ارزی و ریالی، عدم‌گشایش اعتبار اسنادی (LC) ارزی و ریالی. اگر چک را وکیل یا نماینده یک فرد صادر کرده، علاوه بر صاحب حساب این محدودیت‌ها شامل حال نماینده او نیز می‌شود؛ مگر اینکه در مراجع قضایی ثابت شود که کوتاهی از سوی صاحب حساب است، نه نماینده او. به این منظور مشخصات نماینده هم باید در گواهینامه بانک ثبت شود.

یکی دیگر از ضوابطی که در این قانون درنظر گرفته شده انجام بررسی‌های دقیق هنگام صدور دسته چک است. در این مرحله چه اقداماتی انجام می‌شود؟

بانک برای صدور دسته‌چک باید از سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته‌چک (صیاد) نزد بانک مرکزی اقدام کند. بعد از درخواست، هویت‌سنجی و اعتبارسنجی انجام می‌شود و سقف اعتبار متقاضی محاسبه شده و دسته‌چک صادر می‌شود. برگه‌های موجود در دسته‌چک حداکثر 3‌سال (بعد از صدور دسته‌چک) تاریخ مصرف دارند. افراد و بانک‌ها جهت اعتبارسنجی موظف به ارائه اطلاعات صحیح هستند. کسانی که دسته‌چک ندارند می‌توانند بدون اعتبارسنجی، درخواست چک موردی بدهند. چک موردی از قوانین چک پیروی می‌کند. درصورتی‌که با تقلب، دسته‌چکی نامتناسب با وضعیت مالی و اعتباری خود دریافت کنید، مجرم هستید و تا 3سال از صدور هر نوع چک محروم می‌شوید. این عمل مجازاتی مثل جریمه نقدی در پی دارد.

در قانونی که از سال97 اجرا می‌شود درخصوص صدور دسته چک هم شرایط خاصی درنظر گرفته شده است. در این خصوص توضیح دهید.

بله، در این قانون بانک برای صدور دسته‌چک باید از سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته‌چک (صیاد) نزد بانک مرکزی اقدام کند. بعد از درخواست، هویت‌سنجی و اعتبارسنجی انجام می‌شود و سقف اعتبار متقاضی محاسبه شده و دسته‌چک صادر می‌شود. برگه‌های موجود در دسته‌چک حداکثر 3‌سال (بعد از صدور دسته‌چک) تاریخ مصرف دارند و افراد و بانک‌ها برای اعتبارسنجی موظف به ارائه اطلاعات صحیح هستند. از طرفی درصورتی‌که با تقلب، دسته‌چکی نامتناسب با وضعیت مالی و اعتباری خود دریافت کنید، مجرم هستید و تا 3‌سال از صدور هر نوع چکی محروم می‌شوید. این عمل مجازاتی مثل جریمه نقدی در پی دارد.

یکی از مواردی که در این قانون وجود دارد، پیش‌بینی مفقود شدن چک است. در این صورت صاحب چک چه اقداماتی باید انجام دهد؟

اگر یک چک گم شود، کسی آن را بدزدد یا جعل کند، می‌توانید به‌صورت کتبی به بانک، درخواست عدم‌پرداخت وجه بدهید. در این صورت گواهی عدم‌پرداخت با ذکر علت به دارنده چک تحویل داده می‌شود. اما اگر بعد ثابت شود که ادعای صادرکننده چک درخصوص مفقود شدن یا جعلی بودن چک دروغ بوده، صادرکننده به 6ماه تا 2 سال حبس تعزیری، جریمه نقدی معادل یک‌چهارم مبلغ چک و جبران خسارت‌های وارده به دارنده چک، محکوم خواهد شد. درصورتی‌که دستور عدم‌پرداخت صادر شود، صاحب چک باید ظرف یک هفته شکایت خود را تقدیم بانک کند؛ در غیر این صورت بانک نسبت به پرداخت چک اقدام خواهد کرد و تا تعیین‌تکلیف وضعیت چک، مبلغ چک در حساب مسدود می‌شود. همچنین چک تضمین‌شده و مسافرتی را نمی‌شود متوقف کرد؛ مگر آنکه بانک ادعای جعلی بودن چک را داشته باشد.

به لحاظ حقوقی هنگام صدور چک باید به چه نکاتی توجه کرد؟

نگارش چک را فقط و فقط با دستان خود انجام دهید و موارد احساسی مثل خویشاوندی، دوستی و اعتماد را هنگام نوشتن چک از یاد ببرید. درصورت امکان در کادر مربوط به مبلغ چک، مبلغ را به ریال و تومان بنویسید و در غیر از موارد ضروری چک خود را در وجه حامل صادر نکنید. نوشتن دلیل صدور چک در وجه شخص مورد نظر، سبب محکم‌کاری می‌شود. به‌طور رایج توصیه می‌شود که مبلغ عددی چک را با کمترین فاصله نسبت به حرف ر کلمه ریال نوشته و جای خالی کادر مبلغ عددی چک را با خط تیره پر کنید. درصورتی که چک صادر شده از طرف شما بدون قلم‌خوردگی و خط خوردگی است ذکر عبارت بدون خط خوردگی با 2 علامت ضربدر در ابتدا و انتهای عبارت مفید است. اگر به هر دلیلی مبلغ حروفی یا عددی چک دارای قلم‌خوردگی شده است‌، قید مبلغ و تاریخ چک در پشت چک توصیه می‌شود. از امضای منحصربه فرد استفاده و نام و نام‌خانوادگی خود را به همراه تاریخ درج کنید. تکمیل ته چک و قید مبلغ، تاریخ‌، شخص دریافت‌کننده چک و دلیل صدور چک مهم است. از درج نمونه امضای خود در قسمت ته چک و دیگر قسمت‌های دسته چک خودداری کنید تا در صورت مفقود شدن دسته چک‌، مشکلاتی مثل جعل امضای شما اتفاق نیفتد. بنابر ‌قانون چک، پس از مفقود شدن چک باید به دادسرا مراجعه و طرح شکایت کرده و دستور مرجع قضایی را به بانک تسلیم کنید. درصورت عدم‌مراجعه شخص پس از مفقود شدن چک، بانک هیچ مسئولیتی در قبال سوءاستفاده‌های احتمالی ندارد.

افرادی که چک قبول می‌کنند باید چه شرایطی را درنظر بگیرند؟

در این خصوص هم نکات مهم و کلیدی وجود دارد. درخصوص چک‌هایی با مبلغ سنگین یا مهم‌، توصیه می‌شود از شاهد استفاده کنید تا درصورت بروز هرگونه مشکل حقوقی‌، بتوانید از این شاهدان استفاده کنید. دریافت مشخصات شناسایی و نشانی محل سکونت یا دفتر کار صادرکننده چک‌، به شما در مواردی که شناختی نسبت به صادرکننده چک ندارید، کمک خواهد کرد. از دریافت چک دارای خط خوردگی یا قلم‌خوردگی در حد امکان پرهیز کنید. در حد امکان درخصوص پشتوانه مالی صادرکننده چک در جهت اخذ حق و حقوق خود درصورت عدم‌وصول چک اطمینان حاصل کنید. شما می‌توانید قبل از دریافت چک نسبت به موجودی حساب بانکی صادرکننده چک تحقیق کنید. تطبیق تاریخ عددی و حروفی مندرج در چک بسیار مهم است. حتما بارها واژه چک سفید را شنیده‌اید. توجه داشته باشید که اقدام کیفری نسبت به چک سفید امضای فاقد مبلغ و تاریخ امکان‌پذیر نیست. پس از دریافت چک از آن رونوشت تهیه کنید. نسبت به دریافت چکی که در متن آن به بهره‌ای و ربوی بودن پرداخت اشاره شده یا چکی که روی آن درج شده بابت گروبندی و قمار و معامله شرطی یا اقدامات مجرمانه دیگر پرهیز کنید. همچنین حواله‌های مربوط به مؤسسات مالی و اعتباری، صندوق‌های قرض‌الحسنه و… شامل قانون چک نمی‌شوند.