به گزارش بانک اول جهان در حال از سر گذراندن ششمین فصل از روزگار کرونایی خود است. اما سخت در اشتباهید اگر بر این باور باشید آن نوع ویروسی که اولین نمونه های آن در بازار ویروس محلی شهر ووهان چین انتشار یافت، همان ویروسی است که اکنون گریبان گیر مردم سرتاسر کره خاکی شده است. ویروس ها هم در نوع خود موجودات عجیب و غریبی هستند و با چهره عوض کردن های نو به نو و خطرناکشان، شوخی های تلخ و بعضا مرگباری با موجودات دو پا دارند.
کریسمس کرونایی بریتانیا
در آستانه جشن کریسمس و کمی مانده به پایان سال 2020، درست همان زمان که ما تدارک اولین یلدای کرونایی را می دیدیم، بوریس جانسون، نخستوزیرِ در نوعِ خود خاصِ بریتانیایی ها، بیانیه ای صادر کرد که جشن سال نوی اهالی جزیره را به هم ریخت. جانسون در این بیانیه به طور رسمی از انتشار نوع جدیدی از ویروس کرونا بالاخص در لندن و نواحی جنوب شرقی بریتانیا، که بر اثر جهشهای خرد ژنتیکی پدیدار شده بود، خبر داد. این بیانیه آغاز دور جدیدی از قرنطینه سختگیرانه در لندن و مناطق اطراف آن را اعلام و تصریح کرد: «وقتی ویروس روش حملهاش را تغییر میدهد، ما هم باید روش دفاعیمان را تغییر بدهیم».
بلافاصله از فردای آن روز، کشورهای اروپایی و شماری دیگر از کشورها مرزهایشان را به روی بریتانیایی ها بستند و اتحادیه اروپا پس از سخنرانی بوریس جانسون جلسه اضطراری مدیریت بحران تشکیل داد. در همان حوالی بود که زمزمه مشاهده انواع جهش یافته دیگر ویروس در آفریقای جنوبی و برزیل نیز به گوش رسید. خبرها حاکی از این بود که اولین نمونه های ابتلا به نوع بریتانیایی در ماه سپتامبر مشاهده شده است. به گزارش بی بی سی ، در ماه نوامبر حدود یک چهارم موارد ابتلا در لندن از نوع جدید بود و این مسئله در اواسط دسامبر به تقریباً دو سوم موارد رسید.
زمانی که ویروس ها جهش می یابند
با به راه افتادن همهگیری نوعی از ویروس در جوامع، ویروس ها دچار جهشهای متعدد میشوند. با این حال بسیاری از این جهش ها اهمیتی ندارند. در واقع نسخههای مختلف از یک ویروس در جدال با هم هستند تا در نهایت یکی از انواع گوی رقابت را از باقی برباید. اکنون به نظر می رسد از میان انواع ویروس کرونا، آن نوعی که اولین بار در بریتانیا گسترش پیدا کرده در حال یورش به باقی نقاط دنیاست.
در واقع از ابتدای همهگیری تا کنون هزاران تغییر کوچک در ویروس کرونا ثبت شده است. با پیشرفت همهگیری و مصونترشدن بیشتر انسانها نسبت به ویروس و نیز آغاز واکسیناسیون، ویروس برای بقا ممکن است جهشهای قابل اهمیتی پیدا کند. این جهشها میتوانند برای هرچه مسریترشدن آن باشند، یا برای اینکه از دید سیستم ایمنی ما مصون بماند.
در ویروس جدید سرایتیافته در بریتانیا حدود ۲۰ جهش مشاهده شده است. شماری از این جهشها باعث شده که مکانیسم اتصال ویروس به سلولهای انسان تغییر کند. این جهشها «پروتئین خاری» روی ویروس کرونا را تحت تأثیر قرار میدهد. پروتئین خاری، همان خارهای قابل مشاهده روی مدل ساختهشده از ویروس جدید کرونا، مهمترین سلاح این ویروس برای قفلشدن به سلولهای بدن ما و نفوذ در آنهاست. به همین خاطر، جهش ویروس و تغییر پروتئین خاری آن میتواند قابلیت ویروس برای نفوذ به سلولهای ما را افزایش دهد.
انواع جهش یافته ویروس کرونا
به نظر می رسد از میان گونه های مختلف ویروس کرونا سه نسخه جهش یافته تر آن بیش تر آرام و آسایش بشر را مورد هدف قرار داده است. این انواع به راحتی و سریع تر از انواع دیگر گسترش می یابند و امکان ابتلائات بیش تری را به وجود می آورند. افزایش تعداد مبتلایان بیش تر هم باعث فشار بیش تر بر منابع و مراکز مراقبت های بهداشتی و پزشکی، افزایش بستری در بیمارستان ها و احتمالاً مرگ های بیش تر خواهد شد. به گزارش سی دی سی (از آژانس های بهداشت عمومی) این سه نسخه عبارتند از:
1. نسخه بریتانیایی: گونه ای که به نام B.1.1.7 و با تعداد زیادی جهش در پاییز 2020 شناسایی شد. این نوع راحت تر و سریع تر از سایر انواع گسترش می یابد. در ژانویه 2021 ، متخصصان در انگلیس گزارش دادند که این نوع ممکن است در مقایسه با سایر ویروس های دیگر با افزایش خطر مرگ همراه باشد ، اما برای تأیید این یافته مطالعات بیشتری لازم است. از آن زمان این نوع از ویروس در بسیاری از کشورهای جهان کشف شده است.
2. نسخه آفریقای جنوبی: نوع دیگری که به B.1.351 مشهور و به طور مستقل از B.1.1.7 ظهور کرد. ابتدا در اوایل اکتبر سال 2020 شناسایی شد و با جهش بریتانیایی اشتراکاتی دارد. موارد ناشی از این نوع در اواخر ژانویه 2021 در ایالات متحده گزارش شده است.
3. نسخه برزیلی: گونه ای است که با نام P.1 ظهور کرد و اولین بار در مسافرانی از برزیل، که در اوایل ژانویه در طی غربالگری معمول در یک فرودگاه در ژاپن آزمایش می شدند، شناسایی شد. این نوع شامل مجموعه ای از جهش های اضافی است که ممکن است بر توانایی آن برای شناسایی توسط آنتی بادی ها تأثیر بگذارد. این نوع برای اولین بار در اواخر ژانویه 2021 در ایالات متحده کشف شد.
بر اساس اعلام مقامات بهداشتی بریتانیا دو نوع اصلی جهش یافته در بریتانیا (که اولی نخستین بار در بریستول و دومی نخست در لیورپول ظاهر شده اند) با انواعی که در افریقای جنوبی و برازیل یافته شده اند، شباهتهایی دارند.
تفاوت های اصلی گونه ویروس انگلیسی
بر اساس اعلام سازمان آمار ملی بریتانیا ، علائمی چون سرفه، گلودرد، خستگی، درد عضلات و تب بیشتر در افراد مبتلا به نوع بریتانیایی ویروس کرونا شایع است. با این حال افرادی که به نوع بریتانیایی کووید-۱۹ مبتلا می شوند، کمتر از نبود حس بویایی و چشایی شکایت دارند. هم چنین مطالعات این سازمان هیچ تفاوتی را در نوع شدید بیماری و بروز علائمی چون تنگی نفس و سردرد پیدا نکرده است.
تا پیش از این بررسی ها نشان می داد که میزان سرایت بالای این گونه وجه مشخصه آن باشد. بر اساس یافته های پژوهشگران، این گونه از قابلیت 30 تا 70 درصد سرایت بیش تر در مقایسه با دیگر گونه هاست. این گونه قابلیت دارد عدد آر (R Value) یا عدد سرایت پایه را ۰,۴ افزایش دهد. عدد سرایت پایه برابر است با میزان افرادی که یک فرد ناقل میتواند ویروس را به آنها منتقل کند. وقتی این عدد بالاتر از یک قرار میگیرد، میزان سرایت بالاست و باید تحت کنترل قرار بگیرد. هماکنون میزان عدد سرایت پایه در بریتانیا ۱,۲ گزارش میشود.
تا پیش از این ادعا می شد شواهدی در دست نیست که نوع جدید ویروس نرخ مرگومیر بالاتری از دیگر انواع ویروس کرونا داشته باشد. حتی متخصصین سازمان بهداشت جهانی هم این مسئله را تائید می کردند.
با این حال در اواخر ژانویه بوریس جانسون هشدار داد که شواهد نشان می دهد که ویروس کرونای انگلیسی کشنده تر از دیگر نمونه ها است. به گفته او، علاوه بر گسترش سریعتر، اکنون نیز به نظر می رسد که برخی شواهد دال بر این است که نوع جدید ویروس ممکن است با میزان مرگ و میر مرتبط باشد.
به گفته پاتریک والانس ، مشاور ارشد علمی دولت بریتانیا، نشانه هایی وجود دارد که نوع جدید ویروس در حدود 30 درصد کشنده تر است. بر اساس آمار اعلام شده تاکنون نزدیک به 117000 نفر در انگلیس بر اثر ویروس کرونا جان خود را از دست داده اند که نیمی از آنها از اواخر ماه نوامبر با انتشار این نوع ویروس ، از بین رفته اند.
نیویورک تایمز هم به نقل از نیل فرگوسن ، متخصص اپیدمولوژی و مشاور علمی دولت انگلیس نوشته: «تصویر کلی چیزی در حدود 40 تا 60 درصد افزایش خطر بستری شدن در بیمارستان و خطر مرگ است».
پاسگاه اینسایدر هم گزارش داده پژوهشی دیگر تخمین زده که این نوع می تواند 30 تا 70 درصد کشنده تر از ویروس اصلی باشد.
جهان گیری ویروس بریتانیایی
به گفته شارون پیکاک رئیس برنامه نظارت بر همه گیری بریتانیا، نوع جدید کشور را فرا گرفته و به احتمال زیاد به زودی جهان را در بر خواهد گرفت. بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی تاکنون بیش از هشتاد کشور دنیا مشاهده نمونه ابتلا به این نوع از ویروس را به این سازمان اعلام کرده اند.
به گزارش نیویورک تایمز این گونه با چنان سرعتی در سراسر آمریکا در حال گسترش است که مبتلایان مربوط به آن در هر 10 روز دو برابر می شود. مقامات آمریکایی اظهار داشته اند که این نوع ویروس می تواند منبع اصلی ابتلاها در ماه مارس در این کشور باشد. طبق اعلام دانشگاه جان هاپکینز ، تاکنون بیش از 107 میلیون مورد ویروس کرونا و بیش از 2.3 میلیون مورد مرگ در سراسر جهان وجود داشته است.
مصونیت در برابر ویروس بریتانیایی
نکته قایل اهمیت این است که ویژگی های این نوع از ویروس نه تنها می تواند ویروس را مسری کند، بلکه به طور بالقوه اثر بخشی روش های درمانی را نیز تضعیف می کند.
به گفته دکتر کاترین اسملوود ، عضو ارشد سازمان بهداشت جهانی در اروپا «جهش مدام ویروس امری اجتناب ناپذیر است، اما آنچه نگران کننده است این است که نوع B1.1.7 که چند هفته و چند ماه است در گردش است، دوباره شروع به جهش می کند و جهش های جدید می تواند بر روی روش های پیشگیری و درمان تأثیر بگذارد. با این حال ما از نظر ایمنی و اثربخشی واکسن ها از پس ویروس برمی آییم».
بسیاری از متخصصان معتقدند برای اینکه ویروس آنقدر تکامل یابد که واکسن را بیاثر کند، سالها ــ یا دستکم ماهها ــ زمان لازم دارد. جس بلوم، زیستشناس تکاملی در مرکز تحقیقات سرطان هاتچینسون در سیاتل به روزنامه آمریکایی نیویورکتایمز دراینباره گفته: «هیچ کس نباید نگران این باشد که یک جهش واحد فاجعهبار میتواند ناگهان تمام پادتنها و مصونیت در برابر ویروس را بر باد دهد. این فرآیند سالها طول میکشد».
با این حال، جهش رخداده روی پروتئین خاری میتواند کار واکسنها را دشوار کند. واکسنها طوری طراحی شده اند که علیه این پروتئینهای خاری در بدن پادتن تولید کنند. واکسنهای مدرنا و فایزرـبیونتک باعث تحریک سیستم ایمنی نسبت به پروتئینهای خاری کرونا میشوند اما بدن هر فرد مبتلا به ویروس میتواند مجموعهای عظیم و پیچیده و یکه از پادتنها در برابر این پروتئین تولید کند و کار ویروس برای فرار از همه آنها بسیار دشوار است.
به گفته کارتیک چانداران، ویروسشناس کالج آلبرت آینشتین نیویورک، «واقعیت این است که شما هزاران سلاح بزرگ دارید که همگی به سمت ویروس نشانه رفته اند... برای ویروس اصلا آسان نیست که راهحلی ژنتیکی پیدا کند که بتواند با تمام این پادتنها مقابله کند».
تاکنون واکسن های بیونتک-فایزر و آکسفورد-آستروزنکا در مقابل نسخه بریتانیایی ایجاد مصونیت کرده اند ولی در مقابله با نوع آفریقای جنوبی آکسفورد-آستروزنکا ناموفق بوده و دولت این کشور را ناگزیر از توقف واکسیناسیون از طریق این نوع از واکسن کرده است.
به گفته پروفسور گوپتا این ویروس به طور بالقوه در مسیر فرار از واکسن قرار دارد و اولین قدم ها را برای رسیدن به آن برداشته است. پروفسور دیوید رابرتسون از دانشگاه گلاسگو نیز معتقدست ویروس احتمالاً قادر به تولید جهش های فرار واکسن است. این امر می تواند ما را در موقعیتی مشابه آنفولانزا قرار دهد، جایی که واکسن ها باید مرتباً به روز شوند. خوشبختانه ویرایش واکسن هایی که داریم بسیار آسان است.
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید