حتما شما هم با کسانی روبه رو شده اید که بلافاصله دسته چک شان را بیرون می کشند و آن را امضا می کنند، غافل از اینکه همین یک امضا، گاه آغازگر درگیری های بی پایانی است.
به گزارش بانک اول گاهی چک، به جای اینکه معاملات را آسان کند باعث مشکلات زیادی برای مردم می شود. پرونده های بسیاری در دستگاه قضا در این زمینه وجود دارد. در سال 97 قانون جدید چک اجرا شد تا ورق برگردد و شاهد کاهش پرونده های قضایی باشیم اما حالا با گذشت 5 سال از این قانون اعلام شده است که قانون جدید چک، هرچند مزایایی داشته و برای مثال شمار چک های بلامحل تا حد بسیار زیادی کاهش یافته، اما تاثیری در کاهش تعداد پرونده ها نداشته است.همین دو روز پیش، ربیع الله قربانی، رئیس کل دادگاه های عمومی و انقلاب تهران گفت: اجرای قانون جدید چک، با وجود مزایایی همچون اعتبار بخشیدن به اسناد تجاری، سرعت در احقاق حق طلبکار و... تاثیر چندانی بر ورودی پرونده ها به دستگاه قضایی نداشته است.
درباره قانون چک، راهکارهایی برای کاهش احتمال بروز مشکل و نکات مهمی که هنگام چک کشیدن یا دریافت چک باید مورد توجه قرار گیرد
مسعود مجیدی وکیل دادگستری با اشاره به اینکه چک در زمره اسناد تجاری است، می گوید: اسناد تجاری به دو دسته عام و خاص تقسیم می شوند؛ اسناد تجاری عام، اسنادی مثل اوراق بهادار، ضمانتنامه های بانکی و اسکناس است، اما اسناد تجاری خاص، اسنادی هستند که قابلیت نقل و انتقال دارند مثل چک، سفته و برات.
وی با تاکید بر اینکه در قانون سه نوع چک عادی، تضمین شده و تایید شده داریم، خاطرنشان می کند: چک های عادی مرسوم ترین نوع چک اند که با چک های بین بانکی و سایر انواع چک متفاوتند. بدین صورت که هیچ گونه تضمینی برای نقد کردن چک های عادی وجود ندارد و فقط اعتبار صادرکننده چک می تواند تضمینی بر نقد چک باشد، به عبارتی شاید شخصی چکی صادر کند که بلامحل باشد. در قانون مواردی از باب جرم به عنوان صدور چک بلامحل وجود دارد.
این وکیل دادگستری درباره صدور چک بلامحل می گوید: در صورتی که صدور چک به روز باشد، می توان از باب بلامحل بودن پیگیری کرد. این امر در حال حاضر تحت الشعاع قانون جدید قرار گرفته است و چک به روز کمتر داریم. عموما چک ها وعده دار هستند، بنابراین بیشتر بحث حقوقی دارد و نه کیفری.
چک یک سند تجاری است. اما آیا نیاز است که همه افراد جامعه وقتی از قوانین آن اطلاعات کافی ندارند، دسته چک داشته باشند؟ مجیدی در این باره می گوید: در قانون تعریف نشده که چه اشخاصی باید دسته چک داشته باشند. اگر کسی دو سال قبل از افتتاح حساب جاری در یک بانک حساب داشته یا املاک یا پروانه اشتغال داشته باشد و همچنین چک برگشتی نداشته باشد یا سپرده های بلندمدت مختصری داشته باشد و از قانون هم تخطی نکرده باشد، قانونا می تواند دسته چک بگیرد ولی این دسته چک برای اشخاص حقیقی و حقوقی متفاوت است.
وی با اشاره به اینکه وقتی به دلیل عدم موجودی، چک برگشت می خورد، مطابق قانون یک سند تجاری لازم الاجرا می شود و عواقب آن زن و مرد نمی شناسد، توضیح می دهد: پرونده های بسیاری دیده ام که یک خانم که هیچ فعالیت اقتصادی ندارد، برای یکی از نزدیکانش چک امضا کرده و به دردسر افتاده است. احتمال سوء استفاده از دسته چک زیاد است. دارندگان دسته چک باید توجه داشته باشند که قانون مسئولیت را به عهده صادرکننده چک می گذارد نه کسی که چک را دریافت می کند. اگر صادرکننده چک نتواند حساب را پر کند، مسئولیت دارد و دچار مسائل حقوقی و کیفری خواهد شد. به هر حال اگر چکی صادر شد و در جامعه گردش پیدا کرد باید در بانک وجه آن موجود باشد و پرداخت شود و اگر پرداخت نشود برگشت می خورد و دارای وجه حقوقی و کیفری خواهد بود.
اصطلاح «چک برگشتی» را همه شنیده ایم. وقتی چکی صادر می شود از آنجا که وارد وصف اسناد تجاری شده است باید وجه آن در بانک موجود باشد. اگر پولی در حساب صادرکننده نباشد، دارنده چک می تواند برای دریافت گواهی عدم پرداخت یا برگشت چک اقدام کند. هم می توانیم از طریق دفتر ثبت اسناد رسمی اجراییه درخواست کنیم و هم، مطابق قانون جدید، از طریق دادگاه درخواست صدور اجراییه کنیم.مجیدی می گوید: قانون جدید چک با هدف کاهش آمار چک های برگشتی و بازگرداندن اعتماد به چک در بازار تصویب و چک های بنفش رنگی به متقاضیان تحویل داده شد. از مشخصات چک های جدید می توانیم به شناسه یکتای 16 رقمی در سمت چپ بالای هر برگ چک و درج عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است»، اشاره کنیم. مهم ترین ویژگی چک در قانون جدید این است که تمامی چک ها باید در سامانه صیاد ثبت شوند. همچنین امکان صدور چک در وجه ذینفع مشخص و وجه حامل نیز وجود ندارد. قانون جدید چک، این امکان را فراهم کرده که کسری چک از دیگر حساب های صادرکننده وصول شود و چنانچه چک سوء اثر نشود، نه تنها امکان صدور چک برای افراد نیست، بلکه امکان افتتاح حساب و دریافت کارت بانکی نیز وجود ندارد. اگر فرد موجودی نداشته باشد، دارنده چک می تواند با دادخواست در دادگاه تقاضای صدور اجراییه کند که به مدت 10 روز به صادرکننده مهلت می دهند دیونش را پرداخت کند و اگر این اتفاق نیفتد از طریق دادگاه اموال فرد یا از طریق کد ملی حساب های او توقیف می شود یا از طریق اجرای ثبت درخواست صدور اجراییه می کنیم و با این وصف پرونده به دایره ثبت اسناد و املاک رسمی می رود. اگر اموال ثبتی به نام فرد باشد قابلیت توقیف دارد، یعنی کسی که صادرکننده چک است اگر خودرو، ملک یا اموالی به نامش باشد، بعد از ابلاغیه ظرف یک هفته یا 10 روز قابلیت توقیف یا تشریفات مزایده را خواهد داشت. بنابراین مجددا تاکید می کنم که اگر کسی چکی صادر کرد، موظف به پرداخت است و شخص ثالث نمی تواند عهده دار مسئولیت چک شود مگر اینکه خودش بخواهد. پس اگر چکی را برای هر شخصی تحت هر عنوانی صادر کنیم، مسئولیت آن مستقیما با شخص صادرکننده است و مسئولیت قانونی برای پرداخت چک خواهد داشت و هر گونه ادعایی در این خصوص از طرف قانون پذیرفته نیست.
این وکیل دادگستری در پاسخ به این سوال که آیا برگشت زدن چک برابر با شکایت کردن است، می گوید: خیر، اغلب مردم به اشتباه تصور می کنند که با برگشت زدن چک تمام موارد حقوقی آن به جریان می افتد اما به این صورت نیست. باید بدانید که بعد از برگشت زدن چک، حتما باید شکایت کیفری یا دادخواست حقوقی خود را به مراجع قضایی تقدیم کنید و برای این منظور از زمان دریافت گواهی عدم پرداخت، فقط 6 ماه برای شکایت چک برگشتی فرصت دارید.
مجیدی می گوید: برای نقد کردن چک های صیادی، قبل از هر چیزی باید چک در سامانه صیاد ثبت شود. در قسمت پایین سمت چپ چک نوشته شده که «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است». یعنی چک صیادی بدون ثبت در سامانه هیچ ارزشی ندارد. صادرکننده چک باید هویت گیرنده، مبلغ و تاریخ چک را در سامانه ثبت کند تا فرد قادر به برداشت وجه باشد. ثبت چک در سامانه صیاد تنها با اپلیکیشن های معتبر موبایل و سایت بانک امکان پذیر است و نحوه ثبت چک در هر کدام از این موارد روند مشابهی دارد. فرد صادرکننده پس از اینکه اطلاعات لازم را در چک نوشت، باید اطلاعات چک و شخص ذینفع (گیرنده چک) را هم در سامانه صیاد ثبت کند. اول از همه باید صادرکننده چک به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد مراجعه کند. پس از احراز هویت، صادرکننده چک باید مندرجات چک را در سامانه صیاد وارد کند و قسمت فیلد (بابت) را پر کند. بعد از طی این مراحل، تایید و ثبت اولیه چک به انجام می رسد و تکمیل می شود. بعد از ثبت اولیه چک توسط صادرکننده در سامانه صیاد، حالا نوبت به گیرنده می رسد که ثبت چک را نهایی کند. گیرنده چک باید با استفاده از اپ های بانکی یا اینترنت بانک، احراز هویت انجام دهد. تاریخ سررسید، مبلغ چک و اطلاعات هویتی فرد گیرنده استعلام گرفته می شود. پس از دریافت نتیجه استعلام، چک تایید یا رد می شود. اگه چک تایید شود، به معنی این است که ثبت شده و می شود آن را نقد کرد اما اگر چک مورد تایید قرار نگیرد، فرد گیرنده باید یکی از دلیل های موجود در سامانه را انتخاب کند و چک را به صادرکننده پس دهد.
او تاکید می کند: نکته مهم این است که هر معامله ای انجام و چکی صادر می شود، در همان لحظه، باید عملیات ثبت را انجام دهید. احتمال دارد صادرکننده چک بگوید من فردا انجام می دهم یا عصر انجام می دهم، به خصوص اگر فرد غریبه باشد و او را نشناسید و بعدها دسترسی به او نداشته باشید؛ در این صورت نمی توانید این چک را به بانک ببرید و وجه آن را وصول کنید چون به نام شما ثبت نشده است و چون ثبت نشده، قابلیت برگشت هم نخواهد داشت. شما ناچار هستید الزام طرف را به ثبت چک بخواهید که یک فرایند حقوقی دارد. این مهمترین قسمت است و دارنده هم تایید چک را به نام خودش می گیرد. حالا یا خودش در موعد مقرر به بانک می رود و یا اینکه این را به اشخاص دیگر منتقل می کند که حق وصول چک را دارند.
مجیدی می گوید: اگر می خواستید چک های سنتی را انتقال دهید، می توانستید با پشت نویسی این کار را انجام دهید اما در قانون جدید برای این کار باید کد یکتای چک و شماره ملی کسی را که می خواهید چک را به او انتقال دهید، در سامانه صیاد ثبت کنید. اسناد تجاری که ویژگی هایی مثل قابلیت نقل و انتقال دارد خودش مستقیما مبناست و همین که چک صادر شد صادرکننده در برابر دارنده مسئولیت خواهد داشت. این چک ها در وصف حامل است که با دادن و گرفتن انتقال پیدا می کند. اگر بحث ضمانت یا ظهرنویسی انتقال چک باشد قطعا این موضوع در پشت چک درج می شود. در چک های جدید فقط علیه صادرکننده چک قابلیت اجرا وجود دارد و اگر ما بخواهیم از شخص دیگری بابت پشت امضا چه امانت یا ضمانت و ظهرنویسی یا نقل و انتقال ادعایی کنیم، باید دادخواست حقوقی مطالبه وجه را ارائه دهیم و نمی شود مستقلا درخواست اجراییه داد.
مزایا و معایب چک های صیادی
مجیدی، وکیل دادگستری، با اشاره به اینکه چک های صیادی که امروز چک های غالب جامعه را تشکیل می دهد، مزایای زیادی دارد، می گوید: یکی از مهمترین مزایای این چک ها کم شدن تعداد چک های بلامحل، موضوع جعل و استفاده از سندهای مجعول در مورد چک است که با قانون جدید بسیار کمتر شده است. ضمن اینکه از ابتدا اعتبارسنجی می شود و بر مبنای اعتبارسنجی، دسته چک داده می شود. اگر افراد دارای چک های برگشتی باشند یا موارد دیگری درباره آنان صدق کند که در قانون برای صادر نشدن دسته چک ذکر شده است، به آنها دسته چک داده نمی شود و این افراد از صف دارندگان اسناد تجاری در جامعه خارج خواهند شد. افرادی که منظم و دقیقتر نسبت به موضوع چک هایشان برخورد می کنند، بیشتر از این مزایا برخوردار خواهند بود.مجیدی یکی از بزرگترین معایب چک های صیادی را نداشتن هیچ گونه سقفی برای صدور چک ها می داند و می گوید: در حال حاضر سامانه های متمرکز داریم و از اموال و دارایی های فرد می توانیم مطلع شویم. اگر برای هر فردی به میزان اموال و دارایی اش اعتبار قائل شوند و اعتبار روی دسته چک نوشته شود مثل سفته های قدیم که مثلا این دسته چک تا این میزان اعتبار یا قابلیت برداشت دارد، اقدام بسیار خوبی است زیرا یک فرد عادی که شاید کل مایملک او یک آپارتمان باشد که قیمت زیادی ندارد، می تواند چکی را امضا کند که فردی با سرمایه زیاد صادر می کند. در حالی که این دو فرد با هم متفاوتند و به نظر من باید به میزان دارایی های فرد برای چک ها اعتبار درنظر گرفته شود. مثلا اعتبار این چک تا سقف یک میلیارد تومان است تا اگر فرد چکی را امضا می کند، تا همان حجم هم بتواند در قبال آن مسئول باشد. دستگاه های ذیربط می توانند روی این فرایند مطالعاتی را انجام دهند.این وکیل توصیه می کند: موقع نوشتن چک حتما با آرامش این کار را انجام دهید. حتما هم شماره چک ها را یادداشت کنید و در دسترس داشته باشید تا در صورت سرقت و سوءاستفاده بتوانید از راه قانونی اقدام کنید. دسته چک را در جای مخصوص و مطمئن قرار دهید تا از بروز هرگونه سوء استفاده جلوگیری شود.
پست قبلی
پست بعدی
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید