بورس در ۱۴۰۳ چه می‌شود؟

سرمایه‌گذاری در بورس به معنای خرید و فروش سهام شرکت‌ها در بازار سرمایه است و این عمل افراد و شرکت‌ها را قادر می‌سازد تا درآمد و سود از افزایش ارزش سهام یا تقاضا و عرضه در بازار بورس را بدست آورند. این نوع سرمایه‌گذاری معمولاً با ریسک‌هایی همراه است و نیاز به تحلیل دقیق و مطالعه بازار دارد.

با توجه به نوسانات بازار‌های دارایی مانند ارز، طلا و سکه، در برابر ارزندگی نسبی بازار سهام، چه ترکیبی از صندوق‌ها می‌تواند بیشترین سود با کمترین ریسک را ایجاد کند؟ نتایج بررسی‌ها حاکی از این است که پرتفوی حداقل ریسک با ترکیبی از صندوق‌های طلا و سهامی می‌تواند یک ترکیب بهینه باشد. پرتفوی چیده‌شده مذکور، طی سال جاری بازدهی ۱۱ درصدی داشته که مطابق با بازدهی شاخص کل است؛ ضمن اینکه طلای ۱۸عیار طی سال جاری بازدهی قابل توجهی را ثبت نکرده است.

این ترکیب می‌‌تواند، بر اساس مطلوبیت و سطح ریسک‌پذیری افراد تغییر کند. هر چند سبد یادشده بازدهی پایین‌تر از نرخ بدون ریسک داشته است، اما در بلندمدت با حداقل ریسک، ترکیب برنده خواهد بود. در شرایط فعلی که بازار‌های ارز، سکه، طلا و خودرو با نوسان قیمت مواجه شده است، همزمان با ورود نقدینگی به بازار سهام، می‌توان چشم‌انداز مثبتی نسبت به پرتفوی مذکور ترسیم کرد.

بازار‌های دارایی، به‌طور دائم در نوسان هستند و انتظارات بازار نیز در خصوص دارایی‌های مختلف، متفاوت است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که قیمت‌های پایین بازار سهام و رکوردزنی پی‌درپی اونس طلا این ضرورت را ایجاد می‌کند که سبدی بهینه از سهام و طلا به سرمایه افراد اختصاص یابد. مفهوم بهینه را مطلوبیت افراد و سطح ریسک‌پذیری یا ریسک گریزی آن‌ها تعیین می‌کند، اما می‌توان ترکیبی از دارایی‌ها را با حداقل ریسک در سبد سرمایه‌گذاری قرار داد.

در گزارش حاضر به نحوه ترکیب بهینه دارایی‌ها اشاره شده و بازدهی و عملکرد سبد کم‌ریسک از ابتدای سال مورد سنجش قرار گرفته است. این گزارش از آن رو ترکیب برنده ۱۴۰۲ نام گرفته است که سبد مورد سنجش و ترکیب بهینه آن با ریسک کم، بازدهی معقولی را نسبت به شاخص دارایی‌ها یعنی طلای ۱۸ عیار و شاخص کل به ثبت رسانده است. همچنین این ترکیب برای آینده بازار‌ها کاربرد دارد و هرشخص با توجه به مطلوبیت خود می‌تواند این ترکیب را به نفع خود تغییر دهد.

بازار طلایی ۲۰۲۴

چند صباحی است که رشد قیمت اونس جهانی طلا سبب شده است تا تحلیلگران در برابر طلا گارد صعودی داشته باشند و برخی از موسسات بزرگ اقتصادی قیمت‌های بالایی را نسبت به ۲ هزار دلار فعلی پیش‌بینی می‌کنند. اگر این گونه باشد هر نوع تحرک دلار در داخل کشور، می‌تواند بازار طلا را با نوسان‌های خوبی همراه کند. رونق صندوق‌های طلا در بورس‌کالا نیز شرایطی را فراهم آورده است که اهالی بازار به جای نگهداری فیزیکی طلا، اقدام به خرید واحد‌های صندوق طلا می‌کنند.

همچنین قیمت‌های ارزان بازار سهام سبب شده است تا استقبال از بازار سهام نیز به طور بلندمدت افزایش یابد. بر همین اساس، می‌توان پرتفویی را با حداقل ریسک و به طور بهینه برای بلندمدت خریداری کرد. اما در صورت تغییر انتظارات می‌توان با پذیرش ریسک، ترکیب آن را تغییر داد.

معیار ریسک چیست؟

به‌طور ساده، در کتاب‌های مالی و سرمایه‌گذاری، ریسک را واریانس بازدهی یک دارایی تعریف می‌کنند. این موضوع را که بازدهی دارایی در دوره‌های مختلف چقدر با میانگین بازدهی خود در همان دوره اختلاف داشته باشد، در علوم آماری واریانس و در علوم مالی، ریسک یک دارایی تلقی می‌کنند. اما کاملا واضح است که سرمایه‌گذاری در یک دارایی یا در اصطلاح بازار سرمایه ای، تک‌سهم شدن کار عاقلانه‌ای نیست و ترکیبی از دارایی‌ها می‌تواند ریسک غیر‌سیستماتیک را به حداقل برساند.

اما ریسک پرتفویی از دارایی‌ها به چه عواملی بستگی دارد؟ اول آنکه ریسک سبدی از دارایی به همان معیار ریسک معرفی‌شده یعنی واریانس ارتباط دارد و هر چقدر وزن دارایی با واریانس بالا در سبد دارایی بیشتر باشد، ریسک آن سبد بیشتر است و طبیعتا هرچقدر وزن آن دارایی کمتر باشد ریسک کاهش می‌یابد. اما یک معیار دیگر نیز در چینش سبد کمک می‌کند؛ کوواریانس دارایی‌ها که ارتباط بین نوسان یا ریسک دارایی‌ها را نسبت به‌هم اندازه گیری می‌کند. هر چقدر کوواریانس دو دارایی بالاتر باشد، پرتفوی دارایی به حداکثر می‌رسد و هرچقدر ارتباط آن‌ها معکوس باشد، یعنی ضریب همبستگی آن‌ها به منفی یک میل کند، ریسک پرتفو در حداقل خود قرار دارد.

در حال حاضر گسترش روزافزون صندوق‌های طلا و صندوق‌های سهامی سبب شده است تا کمتر کسی به فکر تحلیل همه سهام موجود در بورس باشد و معمولا ترکیبی از صندوق‌ها را می‌توان به عنوان سبدی در نظر گرفت که ریسک کمتری دارد. ترکیب صندوق طلا و صندوق‌های سهامی موضوع مورد بحث این گزارش است.

در این گزارش، به سه صندوق سهامی معروف با نماد‌های «کاریس»، «اطلس» و «آگاس» و به سه صندوق بزرگ بازار طلا، یعنی «عیار»، «طلا» و «کهربا» اشاره شده است. با توجه به اینکه همبستگی دارایی‌های مذکور به دلیل ارتباط قیمتی دلار، طلا و سهام بسیار بالاست، بنابراین پرتفویی متشکل از دارایی‌های مورد اشاره پرتفوی نسبتا پرریسکی محسوب می‌شود. در میان صندوق‌های طلا واریانس «عیار» از سایرین بالاتر است و واریانس صندوق «اطلس» در میان صندوق‌های بورسی بسیار بالاست؛ بنابراین انتظار می‌رود برای تشکیل سبدی با حداقل ریسک وزن دو دارایی مذکور به حداقل برسد.

ذکر این نکته نیز ضروری است که برای سنجش ریسک اهالی بازار، مطلوبیت سرمایه‌گذاران نیز حائز اهمیت است و صرفا نمی‌توان با این اعداد و ارقام به پرتفوی بهینه دست یافت. با توجه به سرکوب تورم در کشور و بهبود سود درآمد ثابت‌ها قطعا میل به صندوق‌های درآمد ثابت طی سال‌جاری بیشتر بوده است. اما اگر سرمایه‌گذاری بخواهد از دارایی‌های پرریسک‌تر بهره ببرد، پرتفوی بهینه و با حداقل ریسک چطور خواهد بود؟

ترکیب برنده بازار سهام

رونق صندوق‌های بورسی سبب شده است تا بازار‌ها به جای وقت گذاشتن برای تحلیل همه نماد‌های بازار عملکرد صندوق‌های بورسی را مورد سنجش قرار دهند. براساس گزارش «نیمه پنهان صندوق‌های بورسی» ریسک و بازده صندوق‌های بورسی مورد بررسی قرار گرفت. اما صندوق‌های پرمعامله بازار، یعنی «کاریس»، «اطلس» و «آگاس» به عنوان ترکیب سهامی انتخاب شده‌اند. صندوق‌های مذکور نیز براساس معیار ترینر که در آن گزارش بررسی شد، جزو صندوق‌های قابل قبول به لحاظ بازدهی و ریسک بودند. اگر برای این ترکیب وزن بهینه‌ای تعیین شود تا ریسک یا واریانس را به حداقل برساند، باید ۵۶ درصد وزن سبد به آگاس، ۴۰ درصد به کاریس و به دلیل ریسک بالای اطلس ۳ درصد وزن سبد به این صندوق تخصیص یابد.

بازدهی صندوق کاریس از ابتدای سال، ۱۲ درصد و صندوق اطلس از ابتدای سال ۹ درصد بوده و صندوق آگاس نیز در این مدت بازدهی ۱۴ درصدی داشته است. جالب توجه است که آگاس با وجود ریسک پایین، بازدهی بالاتری به همراه داشته است. با این ترکیب، بازدهی ۱۳ درصدی از ابتدای سال نصیب این سبد شده است که نسبت به بازدهی ۱۱ درصدی شاخص کل قابل قبول است.

اما باید این نکته را در نظر گرفت که با توجه به ریسک بالای صندوق‌های بورسی نسبت به سایر ابزار‌ها باید بازدهی سبد بیشتر از نرخ بدون ریسک یعنی ۲۶ درصد باشد. اما با توجه به شرایط اقتصادی کوتاه‌مدت بازار‌ها شرایط آن‌گونه که باید رقم نخورد. اما کسب بازدهی بهتر از شاخص با حداقل ریسک قابل‌توجه است. اگر ترکیب صندوق‌ها به ریسک‌های بالاتر عوض شود، بازدهی بهتر دور از دسترس نیست.

سبد برنده طلایی

چشم‌انداز مثبت بازار طلا سبب شده است تا تقاضا برای باارزش‌ترین فلز جهان تقویت شود. سه صندوق معروف طلا در بورس‌کالا، یعنی «طلا»، «عیار» و «کهربا» به عنوان سبدی مطمئن جهت کسب بازدهی از رشد احتمالی طلا مناسب هستند. برای چینش بهینه و با ریسک کم در بازار صندوق‌های طلا نیاز است تا وزن‌های مناسبی به این ترکیب اختصاص داده شود.

با توجه به نظریه پرتفوی حداقل ریسک، وزن ۵۰ درصدی برای صندوق کهربا، وزن ۴۴ درصدی برای صندوق عیار و وزن ۵ درصدی برای صندوق طلا می‌تواند ترکیبی بهینه و برنده باشد؛ چرا که بازدهی این صندوق‌ها از ابتدای سال، حدود ۵ تا ۷ درصد بوده است و بازدهی پرتفوی با چینش مذکور حدود ۶ درصد است. این در حالی است که بازدهی طلای ۱۸ عیار از ابتدای سال حدود صفر بوده است.

سبد ترکیبی بهینه و مطمئن

به نظر می‌رسد اکنون قیمت‌های ارزان سهام و چشم انداز مثبت برای صورت‌های مالی ۹ ماهه و صورت‌های مالی سال پیش‌رو و همچنین درخشش اونس جهانی طلا در ۲۰۲۴ سرمایه‌گذاران را به این فکر واداشته است که سبدی از طلا و سهام را در پرتفوی خود داشته باشند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که اگر ۶ دارایی مذکور شامل صندوق سهامی و طلا مورد بررسی قرار گیرد و ریسک و واریانس تک‌تک دارایی‌ها و در نهایت کوواریانس دارایی‌ها به صورت دو به دو محاسبه شود، ترکیب بهینه با حداقل ریسک به دست خواهد آمد. ترکیب بهینه شامل ۲۲ درصد صندوق کاریس، یک‌درصد صندوق اطلس، ۴۲ درصد صندوق آگاس، ۲۳ درصد صندوق طلا و ۱۲ درصد صندوق کهربا خواهد بود و وزن عیار به دلیل ریسک بالا به صفر میل می‌کند.

این ترکیب، از ابتدای سال بازدهی ۱۱ درصدی داشته که به اندازه شاخص کل و بسیار بالاتر از بازدهی طلای ۱۸ عیار بوده است. با توجه به میزان سن، درآمد و مطلوبیت افراد می‌توان این ترکیب را به نفع دارایی‌های پرریسک‌تر سوق داد و بازدهی بالاتری را طلب کرد؛ اما باید توجه داشت در بازه زمانی که دولت سعی دارد تورم را در اقتصاد سرکوب کند، چینش سبد کم‌ریسک می‌تواند بهینه‌تر باشد. هرچند به جز ترکیب سبدی که ذکر شد افراد می‌توانستند بخش بزرگی از دارایی را در درآمد ثابت‌ها سرمایه‌گذاری کنند تا بازدهی بالاتری حاصل شود.