وقتی در بورس اوراق بهادار معامله‌ای صورت می‌گیرد، بخشی از ارزش معامله را کارمزد تشکیل می‌دهد که به آن کارمزد بورس یا کارمزد معاملات بورس می‌گویند. این کارمزد در واقع هزینه خدماتی است که سازمان‌ها و نهادهای مختلف ارائه می‌کنند تا امکان معامله بین خریداران و فروشندگان به وجود بیاید. گاهی این پرسش پیش می‌آید که این کارمزد چه مقدار است و وقتی معامله‌ای در بورس انجام می‌دهیم، چقدر از ارزش معامله صرف کارمزد و مالیات می‌شود؟
کارمزد معاملات در بورس اوراق بهادار یعنی چه؟
به گزارش بانک اول اوراق بهاداری که در بورس داد و ستد می‌شوند انواع مختلفی دارند که ممکن است کارمزدشان هم متفاوت باشد. مثلا کارمزدی که بابت معاملات سهام دریافت می‌شود بیشتر از کارمزد معاملات اوراق مشارکت است. پس برای اطلاع دقیق‌تر از کارمزد معاملات، باید ببینیم چه اوراقی را می‌خواهیم معامله کنیم.
کارمزد معاملات سهام و حق تقدم سهام در بورس تهران
برای اطلاع دقیق از نرخ کارمزد و خدمات معاملات انواع اوراق بهادار در بورس، بهترین روش ممکن مراجعه به سایت سازمان بورس است. در سایت اینترنتی این سازمان، به‌راحتی می‌توانید فایل مربوط به کارمزدها را دانلود کنید و ببینید. برای نمونه، در حال حاضر آخرین ویرایش این فایل برای کارمزد معاملات سهام و حق تقدم مطابق تصویر زیر است.
سقف کارمزدها در بورس اوراق بهادار تهران
این جدول نشان می‌دهد که سهم کارگزاران، سازمان بورس، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، سازمان مدیریت فناوری، حق نظارت سازمان و مالیات از ارزش کل معامله خرید یا فروش چقدر است.
اما شاید چیزی که برای معامله‌گر عادی مهم‌تر باشد این نکته است که جمع این کارمزدها چقدر می‌شود؛ در همین جدول می‌توانید مجموع این کارمزدها را هم ببینید؛ طبق این جدول کل کارمزد خرید برابر با ۰.۰۰۳۷۱۲ از ارزش معامله و کل کارمزد فروش برابر با ۰.۰۰۸۸ از ارزش معامله است که روی هم می‌شود ۰.۰۱۲۵۱۲ از ارزش معامله. اگر بخواهیم جمع کارمزد خرید و فروش را به صورت درصد بیان کنیم، می‌توان گفت مجموع کارمزد خرید و فروش تقریبا برابر با ۱.۲۵ درصد از ارزش کل معامله است.
چگونگی محاسبه کارمزد خرید در بورس
یک مثال ساده می‌تواند به درک این موضوع کمک کند؛ فرض کنید می‌خواهیم ۱۰۰۰۰ برگه سهم از سهام شرکتی را بخریم که قیمت هر برگه سهم آن ۱۰۰ تومان است. برای خرید این تعداد سهام، باید ۱۰۰۰۰۰۰ (یک میلیون) تومان بپردازیم. کارمزدی این معامله را با ضرب مبلغ معامله در جمع کارمزد خرید (۰.۰۰۳۷۱۲) به دست می‌آوریم که برابر با ۳۷۱۲ تومان می‌شود. پس می‌توانیم بگوییم:
مبلغ کارمزد خرید = تعداد سهام * قیمت هر سهم * مجموع کارمزد خرید.
معنای این محاسبات این است که برای خرید ۱۰۰۰۰ سهم از سهام شرکتی که هر سهمش ۱۰۰ تومان قیمت دارد، به مبلغ ۱۰۰۳۷۱۲ تومان وجه نقد نیاز خواهید داشت.
چگونگی محاسبه کارمزد فروش در بورس
برای محاسبه کارمزد فروش هم به همین شکل عمل می‌کنیم؛ مثلا اگر بخواهیم همین تعداد سهم با با همین قیمت بفروشیم و ارزش معامله ما همان یک میلیون تومان باشد، باید یک میلیون را در مجموع کارمزد فروش، یعنی ۰.۰۰۸۸ ضرب کنیم که برابر می‌شود با ۸۸۰۰ تومان. پس:
مبلغ کارمزد فروش = تعداد سهام * قیمت هر سهم * مجموع کارمزد فروش.
مفهوم این محاسبات هم این است که اگر ۱۰۰۰۰ برگه سهم از سهام شرکتی داشته باشید که هر سهمش ۱۰۰ تومان قیمت دارد، با فروش این سهام ۹۹۱۲۰۰ تومان پول دریافت خواهید کرد.
کارمزد معاملات و پذیره‌نویسی انواع اوراق بدهی و گواهی سپرده‌گذاری
برای محاسبه کارمزد معاملات اوراق بدهی هم باید اول سراغ جدول کارمزدها برویم. آخرین نسخه این جدول مطابق با تصویر زیر است.
سقف نرخ کارمزد و خدمات در بازار سرمایه ایران
همان‌طور که در این جدول می‌بینید، جمع کارمزد خرید ۰.۰۰۰۷۲۵ و جمع کارمزد فروش ۰.۰۰۰۷۲۵ است.
حال فرض کنید می‌خواهیم ۲۰۰ ورقه از اوراق مشارکت شهرداری تهران را بخریم که قیمت هر ورقه ۱۰۰۰۰۰ (صد هزار) تومان است. در این صورت باید ۲۰ میلیون تومان بابت خرید این اوراق بپردازیم که کارمزد آن با ضرب عدد ۲۰ میلیون در ۰.۰۰۰۷۲۵ به دست می‌آید و برابر است با ۱۴۵۰۰ تومان.
حالا فرض کنید دو ماه بعد از اینکه این ۲۰۰ ورقه را خریدیم، می‌خواهیم این اوراق را بفروشیم و قیمت روز این اوراق ۱۰۱۰۰۰ تومان است. در این صورت مبلغ فروش این اوراق برابر با ۲۰۲۰۰۰۰۰ (بیست میلیون و دویست هزار) تومان است. کارمزد فروش هم از ضرب این مبلغ در ۰.۰۰۰۷۲۵ به دست می‌آید که برابر است با ۱۴۶۴۵ تومان.
به این ترتیب برای خرید این اوراق ۲۰۰۱۴۵۰۰ (بیست میلیون و چهارده هزار و پانصد) تومان پرداخت کرده‌ایم و مبلغ دریافتی‌مان از محل فروش ۲۰۱۸۵۳۵۵ تومان بوده است. در نتیجه سود ما از این معامله ۱۷۰۸۵۵ تومان خواهد بود.
کارمزد معاملات سهام پذیرفته شده در فرابورس چقدر است؟
همان‌طور که می‌دانید، سازمان بورس و سازمان فرابورس ۲ سازمان جداگانه‌اند و هر کدام قوانین و مقررات خودشان را دارند. پس طبیعی است که شیوه محاسبه کارمزد برای معاملات بورس و فرابورس متفاوت باشد. البته تفاوت بورس و فرابورس در این مورد بسیار ناچیز است.
برای اطلاع دقیق از کارمزدهای معاملات سهام فرابورسی، می‌توانید به سایت اینترنتی فرابورس مراجعه کنید و بخش کارمزد معاملات را ببینید. در حال حاضر جزئیات کارمزد سهام پذیرفته شده در فرابورس برای سال 1403 طبق جدول زیر است:
همان‌طور که در این جدول می‌بینید، جمع کارمزد خرید سهام فرابورسی ۰.۰۰۳۶۳۲ از ارزش معامله خرید و جمع کارمزد فروش و مالیات فروش این سهام ۰.۰۰۸۸ از ارزش کل فروش است. شیوهٔ محاسبات هم مانند محاسباتی است که درمورد محاسبه کارمزد خرید و فروش سهام بورسی مثال زدیم.
کارمزد اوراق تسهیلات مسکن (تسه)
اگر برای خرید مسکن، سروکارتان با وام مسکن افتاده باشد، احتمالا با اوراق تسهیلات مسکن یا تسه هم آشنا هستید. برای خرید این اوراق، بعد از مراجعه به بانک مسکن و انجام مراحل مربوطه، باید از طریق سامانه معاملات آنلاین بورس خرید کنید. خرید و فروش این اوراق هم مانند همه خرید و فروش‌های دیگر در بورس مشمول کارمزد است. کارمزد دقیق این اوراق را هم می‌توانید در سایت سازمان بورس و اوراق بهادار پیدا کنید.
جدول مربوط به کارمزد خرید و فروش اوراق تسهیلات مسکن یا همان تسه در بورس به این صورت است:
همان‌طور که در این جدول می‌بینید، کارمزد خرید اوراق تسه ۰.۰۰۴۹ و کارمزد فروش این اوراق ۰.۰۰۲۴ است. مجموع کارمزد خرید و فروش اوراق تسه هم ۰.۰۰۷۳ است.
بررسی یک مثال از محاسبه کارمزد اوراق تسهیلات مسکن
فرض کنید می‌خواهیم ۲۰۰ ورقه تسهیلات خرید مسکن یا تسه به قیمت هر برگه ۷۰ هزار تومان بخریم. برای خرید این تعداد تسه باید ۱۴ میلیون تومان به علاوهٔ کارمزد خرید هزینه کنیم. می‌توانیم کارمزد هر برگه تسه را به این صورت محاسبه کنیم؛
کارمزد خرید یک برگه تسه = قیمت خرید یک برگه تسه ضرب در ۰.۰۰۴۷ که برابر است با ۳۴۳ تومان.
قیمت خرید یک برگه تسه با کارمزد: ۷۰۰۰۰۰ * (۱ + ۰٫۰۰۴۹) = ۷۰۳۴۳۰
بنابراین برای خرید ۲۰۰ برگه تسه باید (۳۴۳ ضرب در ۲۰۰) ۶۸۶۰۰ تومان کارمزد بپردازیم. پس کل مبلغی که برای خرید این تعداد اوراق تسه می‌پردازیم برابر است با ۱۴۰۶۸۶۰۰ (۱۴ میلیون و ۶۸ هزار و ۶۰۰) تومان.
هزینه خرید ۲۰۰ برگه تسه به ارزش هر برگ ۷۰ هزار تومان: ۷۰۳۴۳۰ * ۲۰۰ = ۱۴۰۶۸۶۰۰
اکنون فرض کنید قیمت تسه پس از خرید ما به ۷۱ هزار تومان رسیده و اکنون تصمیم به فروش این اوراق گرفته‌ایم. در این صورت ارزش فروش این تعداد اوراق برابر است با ۱۴ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان. اما باید کارمزد فروش را از این مبلغ کم کنیم. کارمزد فروش هم از ضرب مبلغ فروش در ۰.۰۰۲۴ به دست می‌آید که برابر است با ۳۴۰۸۰ تومان. پس مبلغ حاصل از فروش ۲۰۰ برگه تسه به ارزش هر برگ ۷۱ هزار تومان برابر است با ۱۴۱۶۵۹۲۰ تومان.
ارزش فروش یک برگه تسه: ۷۱۰۰۰ تومان
ارزش فروش ۲۰۰ برگه تسه بدون لحاظ کارمزد:
۷۱۰۰۰ * ۲۰۰ = ۱۴۲۰۰۰۰۰
ارزش فروش ۲۰۰ برگه تسه با لحاظ کارمزد:
۷۱۰۰۰ * (۱ – ۰٫۰۰۲۴) = ۷۱۰۰۰ * ۰٫۹۹۷۶ = ۱۴۱۶۵۹۲۰
کارمزد معاملات و پذیره‌نویسی انواع اوراق بدهی و گواهی سپرده‌گذاری
کارمزد معامله این اوراق ۰.۰۰۱۴۵ از ارزش معامله است. به این معنی که برای هر یک میلیون تومان ارزش معامله، ۱۴۵۰ تومان باید به عنوان کارمزد پرداخت شود. این کارمزد توسط واسطه‌گران بازار سرمایه (کارگزاران) دریافت می‌شود و هزینه انجام معامله توسط سرمایه‌گذاران است. کارمزد پذیره‌نویسی نیز ۰.۰۰۱۴۵ از ارزش پذیره‌نویسی است. این کارمزد به نهادهای واسط (مؤسسات مالی و بانکها) پرداخت می‌شود که نقش تعهد پذیره‌نویسی و فروش این اوراق را بر عهده دارند. سرمایه‌گذاران هنگام خرید اولیه این اوراق، این کارمزد را پرداخت می‌کنند.
در مجموع، هر گونه معامله و خرید اولیه اوراق بدهی و گواهی سپرده‌گذاری در بازار سرمایه، 0.145 درصد از ارزش آن را به عنوان کارمزد باید پرداخت کرد. این کارمزد به واسطه‌گران بازار (کارگزاران) و نهادهای متولی فروش اولیه (مؤسسات مالی و بانکها) تعلق می‌گیرد.
کارمزد کارگزاری‌های بورس از صندوق درآمد ثابت
در مورد کارمزد معامله این صندوق‌ها باید گفت که این کارمزد ۰.۰۰۱۲۶۸۷۵ از ارزش معامله است. به عبارت دیگر، اگر سرمایه‌گذاری یک میلیون تومان در این صندوق معامله کند، حدود ۱۲۶۸ تومان به عنوان کارمزد پرداخت می‌شود. این کارمزد توسط واسطه‌گران بازار سرمایه (کارگزاران) دریافت می‌شود و هزینه انجام معامله به عهده سرمایه‌گذاران است.
جالب است بدانید که این کارمزد معامله صندوق‌های با درآمد ثابت (0.126875%) کمتر از کارمزد معامله اوراق بدهی و گواهی سپرده (0.145%) است. این تفاوت به دلیل ریسک متفاوت این ابزارهای مالی است. چون بخشی از صندوق‌های با درآمد ثابت شامل سهام کم‌ریسک است، کارمزد معامله آن‌ها کمتر از اوراق بدهی با ریسک بالاتر است.
سقف کارمزد و خدمات در بازار سرمایه ایران
اگر در جدول‌های بالا دقت کنید، متوجه خواهید شد که بخشی از جدول با عنوان «حداکثر مبلغ کارمزد خرید» و «حداکثر مبلغ کارمزد فروش» مشخص شده است. این قسمت از جدول نشان می‌دهد سقف کارمزدی که معامله‌گر در یک معامله می‌پردازد چقدر است. مثلا در جدول مربوط به کارمزد معاملات سهام و حق تقدم در بورس دقت کنید، خواهید دید که سقف کارمزد خرید ۳۰ میلیون تومان و سقف کارمزد فروش هم ۳۰ میلیون تومان است. یعنی اگر معامله‌ای در بورس انجام بدهیم که طبق محاسبات کارمزدمان بالاتر از ۳۰ میلیون تومان شود، همان مبلغ ۳۰ میلیون تومان را بابت کارمزد پرداخت خواهیم کرد.
نکته: همان‌طور که در این جدول‌ها می‌بینید، مالیات فروش سهام و حق تقدم در بورس و فرابورس بدون سقف است. این مالیات طبق ضریبی که در این جدول‌ها آمده (بدون توجه به سقف کارمزد) محاسبه و از حساب معامله‌گر کسر می‌شود. یعنی اگر معامله فروش‌مان به گونه‌ای باشد که به سقف کارمزد ۳۰ میلیون تومانی برسد، مقدار مالیات فروش بدون توجه به این سقف محاسبه خواهد شد.
نکاتی مهم درمورد کارمزد خریدوفروش انواع اوراق بهادار در بورس و فرابورس
توجه به چند نکته درباره کارمزد و شیوه‌های محاسبه و دریافت آن می‌تواند به رفع بعضی ابهام‌ها برای معامله‌گران کمک کند. این نکته‌ها را می‌توانیم در فهرست زیر خلاصه کنیم؛
- مالیات شامل خرید سهام نمی‌شود، اما درصدی از مبلغ کل فروش سهام بابت مالیات کسر می‌شود.
- فروش اوراق مشارکت مشمول مالیات نمی‌شود و معامله‌گر برای خریدوفروش این اوراق فقط کارمزد می‌پردازد.
- کارمزد و مالیات خریدوفروش سهام به‌صورت خودکار پرداخت می‌شود و لازم نیست معامله‌گر برای پرداخت این مبلغ کار خاصی انجام بدهد.
- سودی که معامله‌گر در بورس کسب می‌کند (چه سود نقدی مجمع باشد و چه سود حاصل از افزایش قیمت سهام) معاف از مالیات بر درآمد است.
- بخشی از درآمدی که نهادهای بازار سرمایه از محل کارمزد کسب می‌کنند به حساب صندوق سرمایه‌گذاری مشترک توسعه بازار واریز می‌شود. هدف این صندوق حمایت و توسعه بازار سرمایه است.
- درست است که کارمزد و مالیات بخش کوچکی از مبلغ معامله است، اما اگر تعداد معاملات زیاد باشد، این مبلغ قابل توجه خواهد بود و حتی می‌تواند منجر به زیان قابل توجه برای معامله‌گر شود. هنگام خریدوفروش سهام در بازار (به‌ویژه برای نوسان‌گیری‌های کوتاه‌مدت) باید به این نکته بیشتر دقت کرد.
- آخرین ویرایش مربوط به محاسبه کارمزد در بورس مربوط به تیرماه 1403 است.
پست قبلی
پست بعدی
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید