چک بی‌محل را چگونه نقد کنیم؟

به گزارش بانک اول عاطفه نصرآبادی، وکیل کانون وکلای دادگستری می‌گوید: طبق قانون تجارت چک یک سند و نوشته‌ تجاری است که به موجب آن صادرکننده چک وجوهی را که در نزد بانک دارد، برداشت یا به دیگری منتقل (حواله) می‌کند.

او می‌افزاید: حال اگر صادرکننده چک آن را به دیگری منتقل کند،گیرنده چک (دارنده چک) برای برداشت وجه در تاریخ سررسید چک به بانک مراجعه کند، ممکن است به علت یکی از موارد ذیل چک قابلیت وصول نداشته باشد:

۱. خالی بودن حساب صادرکننده چک: هرکس با علم به خالی بودن حساب بانکی خود و یا کم بودن وجه اقدام به صدور چک کنید چنین چکی بلامحل محسوب می‌شود.

۲. تنظیم نادرست چک و یا عدم مطابقت امضا: هنگامی‌که صادرکننده چک در موقع صدور آن دقت کافی نداشته باشد و با سونیت امضای نادرستی بر روی چک انجام دهد که با امضای در بانک مطابقت نداشته باشد و یا در موقع نوشتن چک خط خوردگی به وجود آورد از موارد چک بلامحل محسوب می‌شود.

۳. صدور چک از حساب مسدود: طبق ماده ۱۰ قانون صدور چک هر فرد با علم به بسته بودن حساب بانکی خود مبادرت به صدور چک کند، در حکم صدور چک بی‌محل خواهد بود و به حداکثر مجازات مقرر شده در قانون محکوم خواهد شد.

۴. صدور دستور عدم پرداخت: طبق ماده ۱۴قانون صدور چک صادرکننده چک یا ذی‌نفع یا قائم‌مقام قانونی آن‌ها با تصریح به این‌که چک مفقود یا سرقت یا جعل‌شده و یا از طریق کلاهبرداری یا خیانت در امانت یا جرایم دیگری تحصیل شده می‌تواند، کتبا دستور عدم پرداخت وجه چک را به بانک بدهد و بانک گواهی عدم پرداخت را با ذکر علت اعلام‌شده صادر می‌کند.

در همه بندهای ذکر شده چک بلامحل یا برگشتی محسوب می‌شود.

نصرآبادی می‌افزاید: هنگام مواجهه با چک‌های بلامحل ۳ راه مختلف برای مطالبه وجه آن وجود دارد:

۱.طرح شکایت کیفری: دارنده چک باید ظرف ۶ ماه از تاریخ سررسید چک به بانک مراجعه کند و درخواست ثبت چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی و همچنین درخواست صدور گواهی عدم پرداخت با ذکرعلت غیر قابل پرداخت بودن چک را نیز کند.

لازم به توضیح است این عمل یعنی صدور چک بلامحل در قانون صدورچک جرم انگاری شده و برای آن مجازات پیش‌بینی شده است.طبق ماده ۷ قانون صدور چک هرکس مرتکب جرم صدور چک بلامحل شود به شرح زیر محکوم خواهد شد:

الف. چنانچه مبلغ مندرج در متن چک کم‌تر از ۱۰ میلیون ریال باشد به حبس تا حداکثر ۶ ماه محکوم خواهد شد.

ب. چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ۱۰ میلیون ریال تا ۵۰ میلیون ریال باشد از ۶ ماه تا یک‌سال حبس محکوم خواهد شد.

ج. چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ۵۰ میلیون ریال بیشتر باشد به حبس از یک ‌سال تا ۲سال و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت ۲ سال محکوم خواهد شد و درصورتی‌که صادرکننده چک اقدام به صدورچک‌های بلامحل کرده باشد، مجموع مبالغ مندرج در متون چک‌ها ملاک عمل خواهد بود.

۲. طرح دادخواست حقوقی مطالبه وجه چک: دارنده چک با مراجعه به بانک و درخواست صدور گواهی عدم پرداخت می تواند از این طریق علاوه بر وجه چک خسارت تاخیر تادیه را از صادرکننده و با رعایت مواعد ۱۵.۴۵ روزقانونی از ضامن و ظهرنویس نیز مطالبه کند.

۳. درخواست صدور اجراییه در اداره اجرای ثبت: دارنده چک با مراجعه به بانک و درخواست صدور گواهی عدم پرداخت می تواند بدون پرداخت هزینه دادرسی تنها در خصوص صادرکننده و اصل مبلغ چک اقدام کند.

او می‌گوید: توصیه می‌شود با توجه به اینکه چک مهمترین سند تجاری است و نقش مهمی در نظام اقتصادی کشور دارد به هنگام صدور چک در مراودات مالی خود حدالمقدور از چک‌های صیادی استفاده شود. چرا که این نوع چک می‌تواند به کاهش جرایمی نظیر جعل و صدور چک بلامحل کمک کند. همچنین با استعلام وضعیت اعتباری صادرکننده چک صیادی طرفین معامله می توانند با آگاهی کامل اقدام به دریافت چک کند.