عواملی که بر اعتبارسنجی بانکی تاثیر می‌گذارند

اعتبارسنجی فرآیندی است که در آن مؤسسات مالی مانند بانک‌ها، میزان اعتماد به یک فرد یا شرکت را برای بازپرداخت وام‌ها و تعهدات مالی ارزیابی می‌کنند. در این ارزیابی، سوابق مالی گذشته، مانند تاریخچه پرداخت اقساط، وجود یا عدم وجود چک‌های برگشتی و میزان بدهی‌های جاری بررسی می‌شود. نتیجه این بررسی به صورت یک نمره اعتباری ارائه می‌شود که نشان‌دهنده ریسک مالی مرتبط با آن فرد یا شرکت است.

به گزارش بانک اول سیستم اعتبارسنجی ابزاری است که بانک‌ها و مؤسسات مالی از آن برای ارزیابی میزان اعتماد به افراد یا شرکت‌ها در بازپرداخت بدهی‌ها و تعهدات مالی استفاده می‌کنند. در این فرآیند، سوابق مالی شخص یا شرکت، شامل پرداخت به‌موقع اقساط وام‌ها، تعداد و وضعیت چک‌های برگشتی، میزان بدهی‌های جاری و سایر تعهدات مالی بررسی می‌شود. نتیجه این بررسی به صورت یک امتیاز یا رتبه اعتباری ارائه می‌شود که نشان‌دهنده خوش‌حسابی یا بدحسابی فرد یا شرکت در انجام تعهدات مالی است.

رتبه اعتباری بالاتر نشان‌دهنده ریسک کمتر در بازپرداخت وام‌ها است و می‌تواند منجر به دریافت تسهیلات با شرایط بهتر، مانند نرخ بهره پایین‌تر یا نیاز به ضامن کمتر، شود. از سوی دیگر، رتبه اعتباری پایین ممکن است باعث سخت‌گیری بیشتر بانک‌ها در ارائه وام یا افزایش نرخ بهره گردد. برای بهبود رتبه اعتباری، توصیه می‌شود اقساط وام‌ها به‌موقع پرداخت شده، از صدور چک‌های بی‌محل پرهیز گردد و بدهی‌های مالی به‌درستی مدیریت شوند.​

چه عواملی بر اعتبارسنجی بانکی تاثیر می‌گذارند؟

 اعتبار سنجی بانکی یکی از روش‌هایی است که بانک‌ها و مؤسسات مالی برای بررسی وضعیت مالی و توانایی بازپرداخت افراد به کار می‌برند. در ایران، رتبه اعتباری افراد عددی بین ۰ تا ۹۰۰ است که هرچه بالاتر باشد، نشان‌دهنده شرایط مالی بهتر و قابل اعتمادتر فرد است. اما چه عواملی بر اعتبارسنجی بانکی تاثیر می‌گذارند؟ در ادامه به زبان ساده و با نگاهی جامع به این موضوع می‌پردازیم. یکی از مهم‌ترین چیزهایی که روی رتبه اعتباری اثر دارد، نحوه بازپرداخت وام‌ها و اقساط است. اگر فرد اقساطش را به موقع پرداخت کند، این رفتار مثبت به بانک نشان می‌دهد که او مسئولیت‌پذیر است.

اما اگر تأخیر در پرداخت داشته باشد یا اقساطش عقب بیفتد، این موضوع امتیازش را پایین می‌آورد. علاوه بر این، وجود چک‌های برگشتی هم می‌تواند حسابی به اعتبار فرد ضربه بزند، چون نشان‌دهنده مشکل در مدیریت مالی است. تعداد و نوع وام‌هایی که فرد از بانک‌ها، مؤسسات مالی یا حتی جاهایی مثل صندوق رفاه دانشجویی گرفته هم در این موضوع نقش دارد. مثلاً اگر کسی وام‌های زیادی داشته باشد و نتواند آن‌ها را درست مدیریت کند، بانک‌ها ممکن است به او اعتماد کمتری کنند. از طرف دیگر، ضمانت کردن وام برای دیگران هم می‌تواند روی رتبه تأثیر بگذارد، چون اگر آن شخص نتواند وامش را پس بدهد، ضامن هم مسئول می‌شود و این قضیه به اعتبار او لطمه می‌زند.

بدهی‌ها هم بخش دیگری از ماجراست. بدهی مالیاتی یا بدهی‌های جاری که هنوز تسویه نشده‌اند، می‌توانند دید بانک را نسبت به فرد منفی کنند. در مقابل، اگر کسی ثابت کند که توانایی خوبی در بازپرداخت وام‌ها دارد، مثلاً با درآمد ثابت یا سابقه مالی قوی، این موضوع به نفعش تمام می‌شود. تنوع وام‌ها هم مهم است؛ مثلاً اینکه فرد فقط وام مسکن گرفته یا تجربه بازپرداخت وام‌های کوچک‌تر را هم دارد، می‌تواند نشان‌دهنده تجربه و مهارت او در مدیریت مالی باشد. جالب است بدانید که در ایران و بسیاری از کشورها، اطلاعات مالی افراد حتی بعد از تسویه وام‌ها تا چند سال (معمولاً ۵ تا ۷ سال) در سیستم اعتبارسنجی باقی می‌ماند.

این یعنی رفتار مالی شما در این مدت همچنان روی رتبه‌تان اثر دارد، اما به این معنا نیست که نمی‌توانید در این دوره وام جدید بگیرید. فقط باید حواستان به عملکردتان باشد. به طور خلاصه، عواملی مثل نظم در پرداخت‌ها، نداشتن چک برگشتی، مدیریت درست وام‌ها و بدهی‌ها، و نشان دادن توانایی مالی، همه و همه دست به دست هم می‌دهند تا رتبه اعتباری شما بالا برود و بانک‌ها با خیال راحت‌تری به شما اعتماد کنند.

رتبه اعتباری برای چه سازمان‌هایی حائز اهمیت است؟

رتبه اعتباری یک معیار مهم است که نشان می‌دهد یک فرد یا شرکت چقدر در مسائل مالی قابل اعتماد است. این رتبه برای سازمان‌های مختلفی ارزش دارد و به آن‌ها کمک می‌کند تا تصمیم‌های بهتری بگیرند. اما دقیقاً کدام سازمان‌ها به این موضوع اهمیت می‌دهند؟

اولین و مهم‌ترین گروه، بانک‌ها هستند. بانک‌ها قبل از دادن وام یا تسهیلات به افراد، رتبه اعتباری آن‌ها را بررسی می‌کنند تا مطمئن شوند که فرد می‌تواند پول را به موقع برگرداند. علاوه بر بانک‌ها، صندوق‌های قرض‌الحسنه هم از این اطلاعات استفاده می‌کنند، چون آن‌ها هم به دنبال افرادی هستند که بتوانند قرض‌هایشان را سر وقت پس بدهند.

صاحبان کسب‌وکارها هم به رتبه اعتباری توجه دارند، به‌خصوص اگر بخواهند با کسی معامله‌ای اعتباری انجام دهند یا جنسی را قسطی بفروشند. مثلاً مغازه‌دارها یا شرکت‌هایی که محصولاتشان را به صورت اقساطی عرضه می‌کنند، دوست دارند بدانند مشتری‌شان چقدر خوش‌حساب است. شرکت‌های بیمه و کارگزاری‌ها هم از این اطلاعات بهره می‌برند تا ریسک همکاری با افراد را ارزیابی کنند و خدمات بهتری ارائه دهند.

از طرف دیگر، شرکت‌های سرمایه‌گذاری هم به رتبه اعتباری نگاه می‌کنند. این شرکت‌ها معمولاً می‌خواهند مطمئن شوند که پولی که سرمایه‌گذاری می‌کنند، به دست آدم‌ها یا کسب‌وکارهای قابل اعتماد می‌رسد. حتی شرکت‌هایی که خدمات اجتماعی مثل اجاره خانه یا کمک‌های خیریه ارائه می‌دهند، گاهی به این رتبه نیاز دارند تا تصمیم بگیرند به چه کسی کمک کنند.

به طور کلی، رتبه اعتباری مثل یک چراغ راهنما برای این سازمان‌هاست. از بانک و بیمه گرفته تا فروشنده‌های قسطی و سرمایه‌گذارها، همه از آن استفاده می‌کنند تا با خیال راحت‌تر با افراد یا شرکت‌ها همکاری کنند و ریسک‌های مالی را کم کنند.

چگونه نمره اعتباری محاسبه می‌شود؟

نمره اعتباری یک عدد سه‌رقمی است که به بانک‌ها و مؤسسات مالی نشان می‌دهد شما در مسائل مالی چقدر قابل اعتماد هستید. این عدد به آن‌ها کمک می‌کند تا بفهمند دادن وام یا اعتبار به شما چقدر ریسک دارد. اما این نمره چطور به دست می‌آید؟ بیایید با زبانی ساده و قدم به قدم این موضوع را بررسی کنیم.

معمولا نمره اعتباری بر اساس اطلاعاتی که از سابقه مالی شما جمع‌آوری می‌شود، محاسبه می‌گردد و پنج عامل اصلی در آن نقش دارند. این عوامل مثل تکه‌های یک پازل هستند که کنار هم قرار می‌گیرند تا تصویر کلی اعتبار شما را بسازند. معمولا نمره اعتباری بر اساس پنج عامل اصلی ذکر شده در ادامه محاسبه می‌شود:

• سابقه پرداخت
• میزان بدهی
• مدت زمان استفاده از اعتبار
• حساب‌های جدید
• تنوع حساب‌ها

در کل، نمره اعتباری مثل یک گزارش کارنامه مالی است که با این پنج عامل شکل می‌گیرد. هرچه در این زمینه‌ها بهتر عمل کنید، عدد بالاتری می‌گیرید و برای بانک‌ها قابل اعتمادتر به نظر می‌آیید.

چه چیزی می‌تواند نمره اعتباری را کاهش یا افزایش دهد؟

نمره اعتباری مثل یک آینه است که وضعیت مالی شما را نشان می‌دهد. این عدد می‌تواند بالا برود یا پایین بیاید، بسته به اینکه چطور با پول و اعتبار خود رفتار می‌کنید. اما چه چیزهایی روی این نمره اثر می‌گذارند؟ بیایید به طور خلاصه به این موضوع بپردازیم و ببینیم چه کارهایی نمره اعتباری را کم یا زیاد می‌کند.

چه چیزی نمره اعتباری را کاهش می‌دهد؟

هر اشتباه در مدیریت مالی می‌تواند به نمره شما ضربه بزند و باعث کاهش رتبه اعتباری شما شود. مثلاً:

• تأخیر در پرداخت‌ها
• بدهی زیاد
• حساب‌های خیلی جدید
• سابقه کوتاه اعتباری
• نداشتن تنوع در حساب‌ها

چه چیزی نمره اعتباری را افزایش می‌دهد؟

حالا برعکس، کارهایی هست که می‌توانید انجام دهید تا نمره‌ اعتباری افزایش یابد بهتر شود:

• پرداخت به موقع
• کم کردن بدهی
• نگه داشتن حساب‌های قدیمی
• درخواست اعتبار فقط در صورت نیاز
• استفاده از انواع اعتبار

در نهایت، برای اینکه نمره‌تان را بالا ببرید، می‌توانید گزارش اعتباری‌تان را چک کنید و ببینید کجاها مشکل دارید. مثلاً یادآور برای پرداخت‌ها وام و یادآور پرداخت چک بگذارید یا بدهی‌های کوچک را زودتر تسویه کنید. با این کارها، هم نمره‌تان بهتر می‌شود و هم بانک‌ها با خیال راحت‌تر به شما وام می‌دهند. همه چیز به نظم و مدیریت هوشمندانه برمی‌گردد.

سخن آخر

اعتبارسنجی بانکی نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های مالی بانک‌ها، مؤسسات اعتباری و حتی کسب‌وکارها دارد. هر فرد یا شرکتی که به دنبال دریافت تسهیلات است، باید بداند که چه عواملی بر اعتبارسنجی بانکی تاثیر می‌گذارند؟ و چگونه می‌توان رتبه اعتباری را بهبود بخشید. عواملی مانند سابقه پرداخت اقساط، میزان بدهی‌ها، چک‌های برگشتی، ضمانت وام دیگران و تنوع تسهیلات دریافتی، همگی در ارزیابی توانایی بازپرداخت تأثیرگذار هستند. از آنجا که رتبه اعتباری می‌تواند بر شرایط دریافت وام، میزان سود تسهیلات و حتی فرصت‌های تجاری و شغلی تأثیر بگذارد، مدیریت مالی هوشمندانه و رعایت اصول خوش‌حسابی ضروری است.

پرداخت به‌موقع بدهی‌ها، کاهش تعهدات مالی غیرضروری و بررسی منظم گزارش اعتبارسنجی، گام‌هایی کلیدی در حفظ و ارتقای اعتبار مالی هستند. در نهایت، آگاهی از سیستم‌های اعتبارسنجی و نحوه عملکرد آن‌ها به افراد و کسب‌وکارها کمک می‌کند تا بتوانند روابط مالی بهتری با بانک‌ها و مؤسسات اعتباری برقرار کرده و از فرصت‌های مالی بهتری بهره‌مند شوند.