تفاوت مالیات مهریه با مالیات سکه چیست؟

یکی از موضوعاتی که معمولاً باعث سردرگمی زوجین و حتی برخی مشاوران مالیاتی می‌شود، تفاوت میان مالیات مهریه و مالیات سکه است.

به گزارش بانک اول نکته مهم اینجاست که مهریه طبق ماده ۱۴۴ قانون مالیات‌های مستقیم، به طور کامل از مالیات معاف است؛ فرقی هم ندارد که مهریه به شکل سکه طلا، وجه نقد یا هر نوع مال دیگری تعیین شده باشد. در مقابل، مالیات سکه موضوعی کاملاً جداست. این مالیات به خرید و فروش یا نگهداری تعداد زیادی سکه طلا مربوط می‌شود. در سال‌های اخیر، بانک مرکزی اطلاعات خریداران سکه را به سازمان امور مالیاتی ارائه داده و افرادی که بیش از تعداد مشخصی سکه دریافت کرده‌اند، موظف به پرداخت مالیات عملکرد و مالیات بر ارزش افزوده شده‌اند. نکته مهم این است که این مالیات ارتباطی به نیت خریدار ندارد؛ چه هدف استفاده شخصی داشته باشد و چه سرمایه‌گذاری، در هر حال مشمول مالیات خواهد شد. در مهریه اما ماجرا متفاوت است. وقتی تعداد سکه به ‌عنوان مهریه در عقدنامه ثبت می‌شود، دریافت آن یک حق قانونی و شرعی برای زن محسوب می‌شود و هیچ‌گونه مالیاتی به آن تعلق نمی‌گیرد. حتی در زمان وصول، مهریه از مالیات فروش، نقل و انتقال یا درآمد نیز معاف است. با این حال اگر زن پس از دریافت مهریه، سکه‌ها را در بازار بفروشد و از این معامله سود قابل توجهی به دست آورد، سود حاصل می‌تواند مشمول مالیات بر درآمد شود.

وضعیت قانونی مهریه‌ های غیرنقدی

در ساختار حقوقی ایران، مهریه می‌تواند شامل هر نوع دارایی یا خدمت مالی باشد، به شرط آن ‌که ارزش اقتصادی داشته و امکان تملک آن برای زن فراهم باشد. به همین دلیل، مهریه‌های غیرنقدی مانند ملک، زمین، خودرو، طلا و جواهرات خاص، سهام یا حتی اقلام فرهنگی و هنری نیز در عرف و قانون معتبر شناخته می‌شوند. ثبت این موارد در سند ازدواج، آن‌ها را از نظر قانونی لازم‌الاجرا می‌سازد.

از نظر مالیاتی، اصل مهریه طبق ماده ۱۴۴ قانون مالیات‌های مستقیم، معاف از مالیات است. اما اگر مهریه شامل دارایی‌هایی مثل ملک یا خودرو باشد، هنگام انتقال رسمی سند به نام زن، ممکن است هزینه‌هایی نظیر مالیات نقل و انتقال یا عوارض شهرداری ایجاد شود. در واقع این هزینه‌ها به انتقال مالکیت دارایی مربوط می‌شود و ارتباطی با اصل مهریه ندارد. دادگاه‌های خانواده نیز معمولاً در احکام خود، انتقال قانونی مهریه‌های غیرنقدی را صراحتاً ذکر می‌کنند. اگر مرد از انتقال این دارایی‌ها خودداری کند، زن می‌تواند از طریق اجرای احکام و با پیگیری قانونی، انتقال سند را انجام دهد. در این روند، سازمان ثبت اسناد نیز موظف به همکاری خواهد بود.

وضعیت مهریه در صورت فوت زن یا شوهر

مرگ یکی از زوجین می‌تواند بر روند وصول مهریه اثر بگذارد، اما این موضوع تغییری در اصل معافیت مالیاتی مهریه ایجاد نمی‌کند. در صورت فوت زن، مهریه بخشی از ترکه او محسوب می‌شود و ورثه می‌توانند آن را از شوهر یا ورثه شوهر مطالبه کنند. در این حالت، نه زن در زمان حیات و نه ورثه او پس از فوت، بابت مهریه مشمول مالیات نخواهند شد. اگر مرد پیش از پرداخت مهریه فوت کند، زن حق دارد مهریه خود را به‌عنوان یک طلب ممتاز از ماترک متوفی مطالبه کند. طبق قانون مدنی، مهریه زن بر سایر دیون مقدم است و باید پیش از تقسیم ترکه تسویه شود. پس از پرداخت مهریه و سایر دیون، باقی‌مانده ماترک میان وراث تقسیم می‌شود.

پرداخت مهریه از ماترک مرد نیز از پرداخت مالیات معاف است و مشمول هیچ گونه مالیات مستقیم نمی‌شود. تنها نکته قابل توجه این است که اگر زن پیش از وصول مهریه فوت کرده باشد و مهریه به ورثه او منتقل شود، در زمان انتقال یا فروش آن دارایی ممکن است مالیات بر ارث یا مالیات بر نقل و انتقال مطرح شود.

چرا قانون مالیات بر مهریه اهمیت دارد؟

هدف اصلی از تصویب قانون مالیات بر مهریه و اعمال مالیات بر مهریه‌های سنگین، همانگونه که توسط حامیان این طرح بیان شده، جلوگیری از توافق و اجتناب از مالیات‌های سنگین توسط زوجین است. علت این امر، خودداری از تعیین مهریه سنگین است؛ درواقع، در صورتی که زوجین ملزم به پرداخت مالیات مهریه هنگام ثبت آن باشند، با توجه به اینکه مبلغ مالیات مهریه یک مقدار قابل توجه است، زن و شوهر به دلیل توانایی یا تمایل ناکافی برای پرداخت مالیات، از تعیین مهریه سنگین خودداری خواهند کرد. در مقابل حامیان این قانون، گروهی از مخالفان بر این باورند که اجرای مالیات بر مهریه عملاً مهم‌ترین پشتوانه مالی زنان در هنگام طلاق را تضعیف می‌کند. به اعتقاد آن‌ها، مهریه در عمل به عنوان ابزاری حمایتی برای زنانی که حق طلاق در اختیار ندارند عمل می‌کند. بنابراین محدود کردن نقش مهریه از طریق وضع مالیات، می‌تواند زنان را در فرآیند جدایی با مشکلات جدی‌تری روبه‌رو کند و تعادل حقوقی میان زوجین را بر هم بزند.

مزایا تصویب قانون مالیات بر مهریه

دعاوی مرتبط با مهریه در سال‌های اخیر، به مشکلات زیادی منجر شده است که نمایندگان مجلس تصمیم گرفته‌اند با تصویب قانون مالیات مهریه، به حل مشکلات اعم از زندانی شدن بسیاری از مردان، وارد کردن هزینه‌های سنگین برای این گروه از زندانیان به قوه قضائیه و مشکلات سر راه زنان برای وصول مهریه پایان دهند.

در صورت تصویب، این طرح دارای ویژگی‌های زیر خواهد بود: روند دادرسی مهریه به شدت کاهش می‌یابد و زنان قادر به مطالبه و دریافت مهریه خود از طریق اجرای احکام دادگستری می‌شوند. به این ترتیب، نیاز به طرح دعوا در مرحله بدوی و پیگیری آن در مراحل تجدیدنظر و گاهی فرجام نخواهد گرفت و در نتیجه، روند دادرسی مهریه به شدت کوتاه می‌شود.افراد تا حدودی از پرداخت مالیات معاف می‌شوند؛ اما اگر مهریه به سقف معینی بیشتر شود، به ویژه در موارد مهریه‌های سنگین، درصد مشخصی از مهریه توافق شده به عنوان مالیات ثبت مهریه از زوجین دریافت می‌شود. هدف اصلی از تصویب قانون مالیات مهریه، جلوگیری از توافق و تعیین مالیات‌های سنگین توسط زوجین است. با توجه به اینکه مالیات ثبت مهریه مبلغ قابل توجهی دارد، زن و شوهر به دلیل عدم توانایی یا تمایل به پرداخت مالیات، از تعیین مهریه سنگین خودداری خواهند کرد. شرایط دریافت مهریه همچنان به طور کامل مشابه با گذشته باقی مانده است. ثبت مهریه در دفاتر ازدواج و طلاق همچنان از مالیات معاف است و هیچ هزینه‌ای برای ثبت آن وجود ندارد.