سپرده ارزی چیست و سود آن چطور محاسبه می‌شود؟

در اقتصادی که نرخ ارز پیوسته نوسان دارد، نگه‌داشتن دارایی به شکل پول خارجی یکی از روش‌های متداول برای حفظ ارزش سرمایه است. بانک‌ها نیز برای پاسخ به این نیاز، «سپرده ارزی» را طراحی کرده‌اند؛ حسابی که موجودی آن نه به ریال بلکه به ارزهای خارجی مثل دلار، یورو یا درهم نگهداری می‌شود. اما سپرده ارزی دقیقاً چیست؟ چگونه باز می‌شود؟ سود آن چطور محاسبه می‌شود؟ و مهم‌تر از همه، چه مزایا و ریسک‌هایی دارد؟

 

به گزارش بانک اول سپرده ارزی نوعی حساب بانکی است که به جای ریال، با ارز خارجی افتتاح و نگهداری می‌شود. این سپرده می‌تواند از نوع دیداری (جاری)، کوتاه‌مدت یا بلندمدت باشد. در این حساب، شما ارز وارد می‌کنید؛ مثلاً ۱۰۰۰ دلار و بانک متعهد می‌شود اصل و سود آن را در همان ارز به شما بازگرداند. سود معمولاً به شکل سالانه یا ماهانه پرداخت می‌شود و بر اساس نرخ سودی که بانک اعلام کرده است محاسبه می‌گردد.

در حقیقت، سپرده ارزی همان حساب سپرده معمولی است، اما واحد پولش ارز خارجی است. در بسیاری از کشورها، شهروندان می‌توانند بدون محدودیت حساب ارزی داشته باشند و از آن برای پس‌انداز، پرداخت‌های بین‌المللی یا سفرهای خارجی استفاده کنند.

 

سپرده ارزی چگونه کار می‌کند؟

فرآیند افتتاح سپرده ارزی مشابه حساب ریالی است، با این تفاوت که برای واریز اولیه باید ارز خارجی داشته باشید. در ایران، این ارز می‌تواند از محل صادرات، حواله ارزی یا تبدیل ریال به ارز در صرافی رسمی تأمین شود. پس از واریز، بانک معادل ارزی را در حساب شما ثبت می‌کند و سود آن نیز به همان ارز افزوده می‌شود.

بانک‌ها معمولاً سه نوع سپرده ارزی ارائه می‌کنند:

• سپرده دیداری (حساب جاری ارزی): برای برداشت و انتقال فوری.
• سپرده کوتاه‌مدت: با سود اندک ولی دسترسی آسان‌تر.
• سپرده بلندمدت: با سود بالاتر، معمولاً یک‌ساله یا دوساله.

مشتری می‌تواند هنگام سررسید، اصل و سود سپرده را برداشت کند یا با تمدید خودکار، دوره جدیدی آغاز کند. در اغلب بانک‌های بین‌المللی، انتقال بین حساب‌های ارزی نیز به‌صورت الکترونیکی و در لحظه انجام می‌شود.

مزایای سپرده ارزی

بزرگ‌ترین مزیت سپرده ارزی، حفظ ارزش دارایی در برابر تورم و نوسانات ریال است.

وقتی سپرده شما به دلار یا یورو است، کاهش ارزش پول ملی تأثیری بر موجودی شما ندارد. این ویژگی برای افرادی که درآمد ریالی دارند اما می‌خواهند قدرت خرید خود را حفظ کنند، بسیار مهم است.

از سوی دیگر، سپرده ارزی ابزاری برای مدیریت ریسک ارزی محسوب می‌شود. شرکت‌های صادراتی و بازرگانان معمولاً بخشی از درآمد خود را در حساب‌های ارزی نگه می‌دارند تا بتوانند پرداخت‌های بین‌المللی را انجام دهند یا در زمان مناسب، تبدیل ارز را مدیریت کنند.

در خارج از کشور، بسیاری از افراد از سپرده‌های ارزی برای سرمایه‌گذاری در بازارهای جهانی استفاده می‌کنند. داشتن حساب ارزی به شما اجازه می‌دهد در پلتفرم‌های خارجی (مثل بورس‌های بین‌المللی یا خرید سهام شرکت‌های خارجی) شرکت کنید.

ریسک‌ها و محدودیت‌ها

سپرده ارزی مانند هر ابزار مالی دیگری، ریسک‌هایی دارد. مهم‌ترین آن، ریسک نقدشوندگی و محدودیت برداشت است. در ایران، تجربه نشان داده است که در دوره‌های بحران ارزی، برداشت نقدی ارز از بانک‌ها ممکن است با محدودیت یا تأخیر مواجه شود. به همین دلیل، برخی سپرده‌گذاران ترجیح می‌دهند حساب‌های ارزی خود را در خارج از کشور نگه دارند.

ریسک دیگر، تغییر مقررات است. چون سپرده ارزی به بازار ارز وابسته است، سیاست‌های بانک مرکزی می‌تواند نحوه‌ی پرداخت سود، امکان انتقال یا تبدیل ارز را تغییر دهد. به عنوان نمونه، ممکن است بانک مرکزی تصمیم بگیرد سود سپرده‌های ارزی را فقط به‌صورت ریالی بپردازد، نه ارزی. این موضوع در سال‌های گذشته چند بار در دستور کار بانک‌ها قرار گرفت.

از منظر بین‌المللی، نرخ سود سپرده‌های ارزی معمولاً پایین‌تر از سپرده‌های ریالی است. به طور مثال، در بانک‌های اروپایی نرخ سود سپرده یورو معمولاً کمتر از ۲ درصد است، در حالی که سپرده ریالی می‌تواند سودی بالاتر از ۱۵ درصد داشته باشد. بنابراین، سپرده ارزی بیشتر ابزاری برای حفظ ارزش پول است تا کسب سود زیاد.

سپرده ارزی در ایران؛ از سیاست تا اعتماد

در ایران، سپرده ارزی نخستین‌بار در دهه ۱۳۷۰ معرفی شد. هدف بانک مرکزی، جذب ارزهای خانگی و افزایش منابع ارزی بانک‌ها بود. اما نوسانات نرخ ارز و تجربه‌های گذشته باعث شد اعتماد عمومی به این نوع سپرده‌ها کاهش یابد. در دوره‌هایی، سپرده‌گذاران انتظار داشتند اصل و سود سپرده خود را به دلار دریافت کنند، ولی بانک‌ها پرداخت را به ریال انجام دادند. در سال‌های اخیر، بانک مرکزی برای بازگرداندن اعتماد، اعلام کرد که سپرده‌های ارزی جدید با تضمین پرداخت ارزی بانک مرکزی افتتاح می‌شوند. به این معنا که در زمان برداشت، ارز همان نوع سپرده به مشتری پرداخت خواهد شد.

در حال حاضر، بیشتر بانک‌های بزرگ کشور مانند ملی، ملت، صادرات و سامان، سپرده ارزی در سه ارز اصلی (دلار، یورو و درهم) ارائه می‌دهند. نرخ سود این سپرده‌ها معمولاً بین ۲ تا ۵ درصد سالانه است و شرایط برداشت بسته به نوع حساب متفاوت است.

کاربردهای واقعی سپرده ارزی

سپرده ارزی فقط برای نگه‌داشتن ارز نیست؛ در عمل، کاربردهای متنوعی دارد:

اول، برای دانشجویان و مسافران خارج از کشور، حساب ارزی روشی مطمئن برای دریافت و انتقال ارز است. خانواده‌ها می‌توانند از داخل کشور به حساب ارزی دانشجوی خود در خارج از کشور واریز داشته باشند.

دوم، برای صادرکنندگان و بازرگانان، این سپرده‌ها به عنوان حساب دریافت و تسویه صادراتی عمل می‌کنند. وقتی درآمد ارزی حاصل از صادرات به حساب ارزی واریز می‌شود، می‌توان آن را برای واردات کالا یا انتقال به حساب شرکای خارجی استفاده کرد.

سوم، برای سرمایه‌گذاران، سپرده ارزی یک «پناهگاه امن» در زمان بی‌ثباتی اقتصادی محسوب می‌شود. بسیاری از افراد بخشی از دارایی خود را به ارز تبدیل می‌کنند و در سپرده نگه می‌دارند تا از کاهش ارزش پول داخلی در امان باشند.

نکاتی که باید بدانید

اگر تصمیم دارید سپرده ارزی باز کنید، چند نکته کلیدی را به خاطر بسپارید:

بانک موردنظر باید مجاز به افتتاح حساب ارزی باشد؛ همه‌ی بانک‌ها چنین مجوزی ندارند. همچنین حتماً از شرایط بازپرداخت ارزی یا ریالی اطمینان حاصل کنید و مفاد قرارداد را بخوانید.

در صورتی که نرخ سود بسیار بالا یا غیرواقعی پیشنهاد شد، نسبت به اصالت پیشنهاد تردید کنید. سود سپرده ارزی در سطح بین‌المللی پایین است و نرخ‌های غیرمعمول معمولاً نشانه‌ی ریسک بالا هستند.

همچنین بهتر است مدارک افتتاح حساب ارزی (مثل فرم و رسید واریز ارز) را نگهداری کنید، چون در صورت بروز اختلاف، این مدارک تنها سند اثباتی شما خواهند بود.

سپرده ارزی یکی از ابزارهای مهم مدیریت دارایی است که به شما امکان می‌دهد سرمایه‌تان را در قالب ارز خارجی نگهداری و از نوسانات ارزش پول ملی در امان بمانید.

با این حال، پیش از افتتاح چنین حسابی باید هدف خود را مشخص کنید: اگر به دنبال سود بالا هستید، سپرده ریالی مناسب‌تر است؛ اما اگر به دنبال ثبات و حفظ ارزش سرمایه هستید، سپرده ارزی انتخاب هوشمندانه‌تری خواهد بود.

در نهایت، اعتماد به بانک، اطلاع از مقررات ارزی و آگاهی از ریسک‌های احتمالی، سه شرط اساسی برای تجربه‌ای امن و سودمند در دنیای سپرده‌های ارزی است.