رمزارزها؛ رفیق یا رقیب بورس؟

با به وجود آمدن رمزارزها رقیب جدیدی برای بورس‌های اوراق بهادار ظهور کرد. رفته‌رفته و پس از یک وقفه زمانی، این طیف از دارایی‌های دیجیتال در ایران نیز مورد استقبال گسترده قرار گرفتند.

 

به گزارش بانک اول نگاهی به گزارش منتشرشده تحت عنوان «ظهور رمزدارایی‌ها؛ فرصت‌ها و چالش‌های آن برای بورس‌های اوراق بهادار» که در دی‌ماه سال‌جاری توسط بخش مدیریت تحقیق و توسعه بورس تهران منتشر شده است، نشان می‌دهد این استقبال تا حدی است که در پنج‌سال گذشته تعداد کاربران بزرگ‌ترین صرافی رمزارز ایران از متوسط نرخ رشد جهانی آن بیشتر بوده است.

براساس گزارش منتشرشده توسط بورس تهران تحت عنوان «ظهور رمزدارایی‌ها؛ فرصت‌ها و چالش‌های آن برای بورس‌های اوراق بهادار»، ظهور فناوری بلاک‌چین که به‌عنوان پایه و اساس رمزارزهایی مانند بیت‌کوین شناخته می‌شود، انقلابی بود که به‌طور اساسی روش‌های انجام معاملات در بازارهای مالی را دگرگون کرد. پس از به وجود آمدن رمزارزها و بازاری برای معاملات آن‌ها، این طیف از دارایی‌های دیجیتال به دلیل مزیت‌های متعددی که داشتند، مانند امکان انجام معاملات در هفت‌روز هفته و ۲۴ساعت شبانه‌روز، امکان تسویه آنی و همچنین دسترسی به معاملات از تمام نقاط دنیا، مورد استقبال سرمایه‌گذاران قرار گرفتند که در پی این اتفاق هزاران رمزارز و شرکت‌های صرافی دیگر نیز در بازارهای مالی سراسر جهان به وجود آمدند. 

 

 

جایگاه رمزارزها در ایران

براساس گزارش مذکور، پس از مورد استقبال قرار گرفتن رمزارزها در جهان، ایران نیز با یک وقفه زمانی شرایطی مشابه را تجربه کرد. بعد از اینکه در دی‌ماه سال ۱۳۹۶ اولین صرافی در ایران به‌عنوان اولین ارائه‌دهنده کیف پول ایرانی ارز دیجیتال وارد بازار شد، به‌سرعت به تعداد این صرافی‌ها افزوده شد و آن‌ها توانستند معامله‌گران بسیاری را در سراسر کشور به خود جلب کنند. آخرین آمار غیررسمی که در خصوص این موضوع منتشر شده است (نهادهای رسمی مانند مرکز آمار ایران و بانک مرکزی تاکنون آماری در این حوزه منتشر نکرده‌اند) نشان می‌دهد در انتهای سال ۲۰۲۳، تعداد سرمایه‌گذاران ایرانی که در بازار رمزارزها فعال بودند به حدود ۱۵میلیون رسید و بزرگ‌ترین صرافی ایرانی نیز مدعی است بیش از ۶میلیون سرمایه‌گذار دارد. همچنین براساس این آمار، رشد تعداد کاربران بزرگ‌ترین صرافی رمزارز ایران در پنج‌سال گذشته از متوسط نرخ رشد جهانی آن بیشتر بوده است. 

گزارش غیررسمی دیگری نیز در انتهای سال ۱۴۰۲ منتشر شده است که با نمونه‌گیری از تمام صرافی‌های ایرانی، طیف سنی سرمایه‌گذاران فعال در این بازار را نشان می‌دهد. 

براساس این گزارش و در سال ۲۰۲۳، سرمایه‌گذاران ۳۵ تا ۴۴ساله با اختصاص دادن ۳۹.۸درصد از کل فعالان، سرمایه‌گذاران ۲۵ تا ۳۴ساله با ۲۴.۲درصد و سرمایه‌گذاران ۴۵ تا ۵۴ساله با ۱۷.۹درصد، به ترتیب رتبه اول تا سوم تعداد مشارکت‌کنندگان در بازار رمزارز را به خود اختصاص داده‌اند. در رتبه‌های بعدی نیز طیف سنی ۲۴ تا ۲۸سال با ۸.۸درصد، ۵۵ تا ۶۴سال با ۵درصد، کمتر از ۱۸سال با ۳.۴درصد و در نهایت ۶۵سال به بالا با ۰.۹درصد قرار دارند. 

نگاهی به این آمار نشان می‌دهد که بازار مذکور و صرافی‌ها توانسته‌اند در جذب سرمایه‌گذار در طیف‌های مختلف سنی موفق عمل کنند. گزارش یادشده میزان تنوع مدارک تحصیلی فعالان این بازار را هم نشان می‌دهد که براساس آن به نظر می‌رسد علاوه بر طیف سنی، سطح تحصیلی افراد این بازار نیز گسترده است. براساس این گزارش، در پایان سال ۲۰۲۳ فراوانی سرمایه‌گذاران دارای مدرک کارشناسی ۳۲.۲درصد، سرمایه‌گذاران دارای مدرک دیپلم ۲۸.۲درصد و سرمایه‌گذاران دارای مدرک کارشناسی ارشد ۱۴.۴درصد بوده است. در رتبه‌های بعدی نیز سرمایه‌گذاران دارای مدرک کاردانی و پایین‌تر از دیپلم با ۱۱.۲درصد و در نهایت سرمایه‌گذاران دارای مدرک دکترا با ۲.۸درصد ایستاده‌اند. 

بازار رمزارز در مقابل بازار سرمایه

پس از همه‌گیری رمزارزها با تمام ویژگی‌های منحصربه‌فردی که در مورد معاملات آن‌ها وجود داشت، بورس‌های اوراق بهادار برای مواجهه با شرایط جدید اقداماتی همچون راه‌اندازی صندوق‌های قابل معامله رمزارز و مشتقات رمزارز را انجام دادند و به این ترتیب تلاش کردند با ارائه محصولات مالی جدید، سرمایه‌گذاران را در بازار سرمایه حفظ کنند و از سرعت انتقال آن‌ها به بازار رقیب بکاهند. 

بازار رمزارزها در ایران نیز توانسته است علاوه بر مزایای دارایی‌های دیجیتال، از پتانسیل بازار سرمایه نیز برای توسعه کسب‌وکار خود استفاده کند. از جمله امکان انجام معاملات تعهدی (فروش استقراضی) که هنوز در دسترس معامله‌گران بازار سرمایه قرار نگرفته است، اما در صرافی‌های رمزارز ایرانی امکان انجام این معاملات وجود دارد.

علاوه بر امکان انجام معاملات تعهدی، در بازار رمزارز امکانات دیگری مانند طرح ییلد فارمینگ (که در آن سرمایه‌گذاران دارایی خود را در طرحی قرار می‌دهند؛ از منابع تجمیع‌شده در این طرح برای عملیات بازارگردانی و همچنین وام‌دهی استفاده می‌شود و مزایای حاصل از این موضوع بین مشارکت‌کنندگان در طرح توزیع می‌شود) وجود دارد که این طرح را منحصربه‌فرد کرده است. 

بازار سرمایه ایران نیز اخیرا به استقبال فناوری بلاک‌چین رفته است و هم‌اکنون به صورت آزمایشی و محدود، چند پلتفرم اقدام به ارائه خدمات معاملات با استفاده از این فناوری کرده‌اند. در این پلتفرم‌ها امکان انجام معامله ۲۴ساعته و در تمام طول هفته، صرفا برای سه‌صندوق ETF اعم از یک صندوق اهرمی، یک صندوق طلا و یک صندوق درآمد ثابت وجود دارد. در حال حاضر این پلتفرم‌ها در حال سپری کردن مدت زمان آزمایشی توسط سازمان بورس و اوراق بهادار هستند.