همه چیز درباره ی حذف 4 صفر از پول ملی؛ چرا ریال باقی می‌ماند و قِران چیست؟

به گزارش بانک اول تصویب اخیر کمیسیون اقتصادی مجلس در ۱۲ مرداد ۱۴۰۴، گامی جدید در این مسیر است. اگرچه این اقدام در صورت اجرای صحیح و همراه با اصلاحات ساختاری می‌تواند به بهبود نظام پولی کشور کمک کند، اما کارشناسان هشدار می‌دهند که بدون این اصلاحات، ممکن است به اقدامی صرفاً نمادین تبدیل شود.

این طرح همچنان نیازمند تصویب نهایی در مجلس و تأیید شورای نگهبان است. در ادامه به بررسی جزئیات این طرح و اهداف و چالش‌های آن می‌پردازیم.

 

پیشینه تاریخی

ایده حذف صفر از پول ملی ایران نخستین‌بار در دهه 1370 مطرح شد، اما تا سال‌ها در حد پیشنهاد باقی ماند.

دولت احمدی‌نژاد: مطالعات اولیه آغاز شد اما هم‌زمانی با هدفمندی یارانه‌ها و نوسانات ارزی مانع اجرا شد.

دولت روحانی: لایحه حذف چهار صفر تهیه شد اما به تورم تک‌رقمی و زیرساخت‌های بانکی موکول شد.

سال 1398: تصویب لایحه در هیئت دولت و تأیید کلیات در مجلس.

سال 1404: کمیسیون اقتصادی مجلس با اصلاحات جدید، حذف صفرها را دوباره تصویب کرد.

 

تصویب تازه: جزئیات تصمیم جدید

در تازه‌ترین اقدام برای اصلاح نظام پولی کشور، کمیسیون اقتصادی مجلس با طرح حذف چهار صفر از پول ملی موافقت کرد. در ادامه نکات مهم آن را می‌خوانیم:

در 12 مرداد 1404 کمیسیون اقتصادی مجلس یازدهم با حذف 4 صفر از ریال موافقت کرد. مطابق این تصمیم، هر ریال جدید = 10,000 ریال فعلی خواهد بود.

واحد پول “ریال”  باقی می‌ماند. (در مقابل پیشنهاد دولت دوازدهم برای تغییر به «تومان») تا با قانون بانک مرکزی هماهنگی داشته باشد.

واحد خرد جدید به نام قِران تعریف شده است. یعنی: هر ریال جدید = 10,000 ریال فعلی = 100 قِران 

این تصمیم هنوز نیازمند تصویب نهایی در صحن علنی مجلس و تأیید شورای نگهبان است.

قدم به قدم تا اجرا شدن طرح

برای اجرای موفق طرح حذف صفر از پول ملی، مجموعه‌ای از مراحل قانونی، فنی و اجرایی باید به‌صورت هماهنگ و تدریجی طی شود.

• تصویب نهایی در مجلس و تائید شورای نگهبان
• تدوین آیین‌نامه‌های اجرایی توسط بانک مرکزی با همکاری دولت و بانک‌ها
• چاپ و توزیع رسمی اسکناس و اسکناس‌برداری مدیریت‌شده از ریال فعلی
• اطلاع‌رسانی و آموزش همگانی به مردم و فعالان اقتصادی
• نظارت و تنظیم سیاست‌های پولی همزمان با طرح حذف صفر

اهداف اعلام‌ شده در حذف چهار صفر از پول ملی

مسئولان اقتصادی کشور اهداف مشخصی را برای حذف چهار صفر از پول ملی مطرح کرده‌اند که بیشتر ناظر بر بهبود کارایی نظام پولی و تسهیل مبادلات است. این اهداف را ادامه برای شما آورده‌ایم:

• ساده‌سازی مبادلات مالی و حسابداری
• کاهش هزینه‌های چاپ اسکناس و سکه
• کاهش هزینه نگهداری پول
• ارتقای وجهه بین‌المللی پول ملی
• بازگرداندن اعتماد عمومی به پول ملی
• انطباق با عرف رایج در جامعه (استفاده از تومان به‌جای ریال) – که مورد موافقت قرار نگرفت.

 

نقدها و چالش‌ها به حذف 4 صفر از پول ایران

با وجود حمایت رسمی از طرح حذف 4 صفر، کارشناسان و منتقدان اقتصادی نسبت به آثار واقعی آن هشدار داده و چالش‌هایی را در اجرای موفق این سیاست مطرح کرده‌اند که عبارتند از: 

• تورم بالا مانع اثربخشی واقعی طرح است
• بدون اصلاحات ساختاری، این اقدام صرفاً ظاهری خواهد بود
• احتمال سردرگمی عمومی و هزینه‌های اجرایی بالا
• خطر توهم حل مشکلات نزد سیاست‌گذاران
• پیچیدگی اجرایی 

 

تجربه کشورهای دیگر در این زمینه چگونه است؟

ترکیه در سال 2005 با حذف شش صفر (هر 1,000,000 لیر قدیم = 1 لیر جدید) و اجرای گسترده اصلاحات اقتصادی، موفق شد تورم را مهار کند. این تحول بخشی از یک برنامه جامع رشد اقتصادی بود. اما کشورهایی مثل ونزوئلا مثال‌هایی از شکست این سیاست بدون اصلاحات بنیادین هستند. 

کشور	سال یا دوره اجرا (میلادی)	صفرهای حذف‌شده
ترکیه	2005	6 صفر
رومانی	2005	4 صفر
اوکراین	1996	5 صفر
آرژانتین	1983 / 1992	4 صفر
لهستان	1995	4 صفر
اتریش	1925	4 صفر
زیمبابوه	2006/2008/2009	تا 12 صفر
زامبیا	2013	3 صفر
ونزوئلا	2008 / 2021	3+6 صفر
اسرائیل	1985–86	3 صفر

 

حذف 4 صفر تاثیری بر قدرت خرید ما دارد؟

همانطور که گفته شد، حذف چهار صفر از پول ملی به خودی خود منجر به اصلاح ساختار پولی و مالی کشور نشده و حتی اجرا ناصحیح آن، بدون در نظر گرفتن سایر متغیرها اقتصادی کلان کشور، می‌تواند وضع موجود را بیش از پیش چالش‌زا سازد.

اگر با نگاهی مثبت به طرح حذف چهار صفر نگاه کنیم، می‌توان گفت که این اقدام در گام نخست می‌تواند آثار روانی مثبتی بر جامعه داشته باشد. از دیدگاه “رده”، این سیاست می‌تواند در ابتدا نتایجی مانند موارد زیر به همراه داشته باشد:

• فضای روانی اقتصاد را بهبود بخشد.
• اعتماد عمومی را به دولت و سیستم اقتصادی تقویت کند.
• حس بازسازی و نوسازی اقتصادی را برای آحاد جامعه ایجاد کند.

 

خلاصه نکات (در یک نگاه)

در یک نگاه کلی، خلاصه نکات این طرح ابعاد مختلف آن را از اهداف و مزایا تا چالش‌ها و روند اجرایی به‌طور فشرده و کاربردی ارائه می‌شود:

موضوع	خلاصه نکات
سیاست پیشنهادی	حذف 4 صفر از پول ملی
نام پول ملی	حفظ نام «ریال» مطابق قانون (تومان تایید نشد.)
واحد پول خرد	تعریف واحد قِران (100 قِران = هر ریال جدید)
مزایا	ساده‌سازی مبادلات، کم شدن ارقام، کاهش هزینه چاپ
چالش‌ها	بی‌اثر بودن بدون اصلاحات، اختلال در اجرا، مقاومت عمومی
پیش‌نیاز اجراء	تصویب قانونی، طراحی آیین‌نامه، اطلاع‌ عمومی، اصلاح ساختار پولی و مالی

 

تحلیل و جمع‌بندی 

اگر حذف صفر با اصلاحات اقتصادی بنیادین مانند کنترل تورم، اصلاح بانک مرکزی، کاهش کسری بودجه و جذب سرمایه انجام شود، می‌تواند گامی مهم در بهبود ساختار پولی کشور باشد. اما در صورت اجرای ناقص یا بدون زیرساخت، خطر ایجاد هزینه‌های اضافی و بی‌اثر شدن اهداف وجود دارد. در واقع موفقیت آن وابسته به هم‌زمانی با اصلاحات بنیادین است. در غیر این صورت، این جراحی پولی ممکن است به یک آرایش سطحی بدل شود که دردهای مزمن اقتصاد ایران را پنهان کند، نه آن را درمان کند.