تفاوت چک صیادی با چک معمولی چیست؟

به گزارش بانک اول  بانک مرکزی از ابتدای سال ۱۴۰۰ با هدف افزایش شفافیت و امنیت معاملات، مقررات جدیدی را برای چک‌های صیادی تدوین و سامانه‌ای یکپارچه برای صدور و پیگیری آن‌ها راه‌اندازی کرد. با این حال، گروهی از دارندگان دسته‌چک‌های قدیمی هنوز درباره تفاوت میان چک‌های جدید و قدیمی و اعتبار دسته‌چک‌های گذشته پرسش دارند.

مفهوم چک صیادی

عبارت «صیاد» مخفف «صدور یکپارچه الکترونیکی دسته‌چک» است. منظور از آن، طراحی و صدور متحدالشکل برای تمام بانک‌هاست تا روند شناسایی، ثبت و پیگیری چک‌ها به‌صورت سامانه‌ای انجام گیرد.
چک‌های صیادی در دو رنگ کرم و بنفش منتشر شده‌اند؛ چک‌های کرم‌رنگ پیش از سال ۱۴۰۰ و چک‌های بنفش پس از آن صادر شده‌اند. این دو نوع چک از نظر رنگ، اعتبار و نحوه ثبت و خرج کردن تفاوت دارند.

ویژگی‌های ظاهری چک صیادی بنفش

رنگ استاندارد چک‌های جدید صیادی ترکیبی از بنفش و صورتی است و ظاهر تمام برگه‌ها در همه بانک‌ها یکسان طراحی شده است. 
روی هر چک بنفش، شناسه صیاد ۱۶ رقمی و یک بارکد درج شده که امکان ثبت، رهگیری و استعلام آن در سامانه بانک مرکزی وجود دارد.

همچنین جمله «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است» روی تمامی برگه‌ها حک شده است.
اطلاعات گیرنده، مبلغ و تاریخ سررسید نیز باید حتماً در سامانه صیاد ثبت شود؛ در غیر این صورت چک فاقد اعتبار برای وصول یا پیگیری قانونی خواهد بود.

چک‌های صیادی کرم‌رنگ یا چک‌های معمولی

چک‌های صیادی کرم‌رنگ همان دسته‌چک‌هایی هستند که پیش از سال ۱۴۰۰ صادر شده‌اند. هرچند روی این چک‌ها نیز شناسه صیاد و بارکد درج شده، اما قابلیت ثبت آن‌ها در سامانه بانک مرکزی وجود ندارد.

بر مبنای مقررات جدید، صدور هرگونه دسته‌چک جدید فقط به‌صورت بنفش و منطبق با سامانه صیاد صورت می‌گیرد. افرادی که هنوز دسته‌چک کرم‌رنگ در اختیار دارند، باید برای دریافت دسته‌چک صیادی جدید به بانک خود مراجعه کنند.

وضعیت چک‌های قدیمی

چک‌های قدیمی‌تر که پیش از طراحی سامانه صیاد صادر شده‌اند، فاقد شناسه ۱۶ رقمی و بارکد هستند. به همین دلیل، در بسیاری از بانک‌ها پذیرش و تبادل آن‌ها محدود یا حتی متوقف شده است.

سامانه چکاوک نیز از پذیرش برخی از این چک‌ها صرف‌نظر کرده و توصیه می‌شود دارندگان این چک‌ها از صدور یا مبادله آن‌ها پرهیز کنند.

تفاوت در استعلام اعتبار چک

در چک‌های قدیمی یا عادی، به‌دلیل نبود ثبت در سامانه صیاد، امکان استعلام الکترونیکی صادرکننده وجود ندارد و بررسی اعتبار وی تنها با مراجعه حضوری یا تماس با بانک صادرکننده ممکن است.
در مقابل، برای چک‌های صیادی جدید، استعلام به‌سادگی از طریق وب‌سایت بانک مرکزی انجام می‌شود. متقاضی با ورود به بخش «استعلام وضعیت اعتباری چک صیادی» و وارد کردن شناسه ۱۶ رقمی می‌تواند وضعیت اعتباری صادرکننده را در پنج سطح سفید، زرد، نارنجی، قهوه‌ای یا قرمز مشاهده کند.

تفاوت در پیگیری پس از برگشت خوردن چک

در قانون سابق، رسیدگی به پرونده چک برگشتی منوط به شکایت کیفری یا حقوقی بود و صدور چک‌های تضمینی یا بدون تاریخ، قابلیت پیگرد کیفری نداشت. در نبود ثبت سیستمی، اثبات جرم دشوار بود و پرونده‌های جعل امضا نیز به مشکلات دامن می‌زد.
در نظام جدید، به محض برگشت خوردن چک صیادی و ثبت عدم پرداخت در سامانه بانک مرکزی، بدون نیاز به شکایت دارنده، اقدامات قانونی به‌صورت خودکار اجرا می‌شود. از جمله:

• مسدود شدن تمام حساب‌ها و کارت‌های بانکی صادرکننده در همه بانک‌ها

• ممنوعیت افتتاح حساب یا دریافت تسهیلات جدید

• عدم امکان دریافت دسته‌چک تازه

• توقیف موجودی حساب‌های صادرکننده تا مبلغ چک برگشتی

این محدودیت‌ها تا زمان رفع سوءاثر، یعنی پرداخت وجه به دارنده یا جلب رضایت او، به قوت خود باقی می‌ماند.