صفر تا ۱۰۰ واحد پول جدید و طرح حذف ۴ صفر از پول ملی

این راهنما با زبانی ساده دلیل اصرار دولت بر حذف ۴ صفر از پول ملی ایران را توضیح می‌دهد و کمک می‌کند با جزئیات طرح ریفرم پولی، نسبت تبدیل ریال قدیمی به ریال جدید و واحد قران، اهداف و تاثیرات اقتصادی آن آشنا شوید

هدف دوم روانی است و در بهبود وجهه و انتظارات تورمی تاثیر می‌گذارد. از آنجا که وجود تعداد زیاد صفر در پول ملی، یادآور تورم بالا و کاهش شدید ارزش پول در طول دهه‌های متمادی است، حذف کردنشان، ممکن است از نظر روانی و بین‌المللی، به بهبود وجهه پولی کشور کمک کند و روی مدیریت انتظارات تورمی شهروندان اثر مثبت بگذارد. این کار حتی در بهترین حالت قادر نیست قدرت خرید را فوراً تغییر دهد.

بررسی گام‌های رسمی و مرحله ۲ ساله آماده‌سازی طرح حذف صفر

اجرای موفق طرح حذف صفر، به یک دوره آماده‌سازی گسترده‌ نیاز دارد که طبق برنامه‌ریزی، برای آن دو سال زمان در نظر گرفته‌‌اند. این مرحله کاملاً پشت پرده اتفاق می‌افتد و در سطح دولت، بانک مرکزی و سازمان‌های ذی‌ربط باقی می‌ماند.

تشکیل ستاد ملی و کمیته‌های تخصصی

در اولین گام شاهد تشکیل «ستاد ملی اصلاح پول» با حضور مقامات عالی کشور و دستگاه‌های حیاتی نظیر بانک مرکزی، وزارت اقتصاد و سازمان برنامه و بودجه خواهیم بود.

این ستاد وظیفه برنامه‌ریزی کلان و هماهنگی بین تمامی دستگاه‌های اجرایی را بر عهده دارد و قرار است کمیته‌های تخصصی مختلفی شامل کمیته‌های حقوقی، فناوری اطلاعات، بانکی و اطلاع‌رسانی به عنوان زیرمجموعه آن تشکیل شود.

اصلاح زیرساخت‌های حقوقی و نرم‌افزاری

اتفاقات اصلی در بخش آماده‌سازی رخ می‌دهد؛ جایی که زیرساخت‌ها باید به آرامی شکل بگیرند و رشد کنند. به‌عنوان مثال تمامی نرم‌افزارهای بانکی (از خودپردازها و پایانه‌های فروشگاهی تا سامانه‌های حسابداری داخلی بانک‌ها) باید به‌روزرسانی شوند تا قادر به پذیرش واحد پولی جدید و انجام تبدیل‌ها باشند.

از طرف دیگر، دفاتر و ترازنامه‌های مالی دولت و شرکت‌های خصوصی نیز باید برای ثبت ارقام جدید (بدون چهار صفر) آماده‌ باشند. قانون‌گذاری در خصوص نحوه تسویه دیون، مطالبات، قراردادهای بلندمدت و نحوه محاسبه شاخص جریمه تأخیر تأدیه مطالبات (بر اساس شاخص تورم) نیز باید اصلاح و نهایی شود.

سخت شد نه؟ کافی است بدانید در این مرحله باید اصلاحاتی انجام شود که تضمین می‌کنند حذف صفرها تأثیری بر تعهدات قبلی افراد و شرکت‌ها نگذارد.

اسکناس‌های قدیمی در طول دوره سه‌ساله گذار معتبر است و مردم می‌توانند آن‌ها را  در معاملات روزمره استفاده کنند

جزئیات فرآیند عملیاتی و استفاده هم‌زمان از پول جدید و قدیم

پس از اتمام آماده‌سازی‌های فنی و حقوقی، طرح وارد فاز اجرای عملیاتی شده که شامل دوره گذار سه‌ساله است. در این دوره پول‌های قدیمی (ریال کنونی) و پول‌های جدید (ریال با حذف چهار صفر) به‌صورت همزمان در معاملات رسمی و غیررسمی کشور گردش خواهند داشت. جامعه و بازار در این دوره فرصت دارند خود را با نرخ تبدیل ۱ به ۱۰۰۰۰ سازگار کنند.

بانک مرکزی سپس اقدام به ضرب سکه‌ها و چاپ اسکناس‌های جدید می‌کند تا به تدریج و عمدتاً از طریق جایگزینی با اسکناس‌های فرسوده قدیمی، وارد چرخه اقتصادی می‌شوند. این روش (جایگزینی تدریجی به جای جمع‌آوری یک‌باره) هزینه‌های عملیاتی را کاهش داده و فرآیند را تسهیل می‌کند.

در طول دوره گذار، شهروندان نیازی به مراجعه فوری به بانک‌ها برای تعویض پول ندارند چون اسکناس‌های قدیمی همچنان معتبر خواهند بود و مردم می‌توانند آن‌ها را در طول دوره سه‌ساله گذار در معاملات روزمره استفاده کنند اما با توجه به اینکه پس از اتمام دوره گذار، تنها پول جدید دارای اعتبار قانونی خواهد بود، می‌‌توان برای تعویض اسکناس به بانک‌ رفت. همچنین مانده حساب‌های بانکی به‌صورت خودکار، در لحظه اجرای طرح، به واحد ریال جدید تبدیل می‌شود و چهار صفر از مقابل آن حذف خواهد شد.

بانک‌ها در این دوره وظیفه دارند نحوه تبدیل و روش‌های جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده یا اشتباه در محاسبات را به مردم آموزش دهند.

ابهامات و تأثیرات اقتصادی حذف صفرها

اصلاح پول ملی آنقدرها که روی کاغذ به نظر می‌آید ساده نیست و با وجود تمام مزایای عملیاتی، مجبور هستیم با یک سری ابهامات کنار بیاییم. اولین و مهمترین عامل سردرگمی، حفظ عنوان رسمی «ریال» در واحد پول جدید است.

در لایحه پیشنهادی اولیه، قرار بود واحد پول ملی با حذف سه صفر از ریال قدیمی، به «تومان» تبدیل شود اما قانون در نهایت واحد پول جدید را «ریال» و واحد فرعی را «قران» (هر یک ریال معادل ۱۰۰ قران) تعیین کرد. از آنجا که عموم مردم مدت‌‌هاست در مراودات روزمره خود «ریال» را کنار گذشته‌اند و از واحد «تومان» استفاده می‌کنند، قانون جدید باید با دوگانگی ریال و تومان سروکله بزند. قطعا این موضوع یکی از چالش‌های اطلاع‌رسانی در سال‌های آینده خواهد بود.

از سوی دیگر تأکید کارشناسان و مسئولان بانک مرکزی بر این نکته است که حذف صفرها صرفاً یک اثر حسابداری دارد و نمی‌تواند روی پایه و ریشه تورم تاثیرگذار باشد. این یعنی طرح تغییری در محاسبه شاخص‌های تورم واقعی (شاخص بهای مصرف‌کننده و شاخص بهای تولیدکننده) ایجاد نمی‌کند و قیمت کالاها به‌صورت نسبی کوچک می‌شوند (تقسیم بر ۱۰۰۰۰) در صورتی که نرخ رشد قیمت‌ها (تورم) بدون تغییر باقی می‌ماند.

در عین حال قدرت خرید شهروندان نیز حداقل تا وقتی عوامل ساختاری اقتصادی (مانند کسری بودجه دولت یا رشد نقدینگی) کنترل نشده‌‌اند تغییر نخواهد کرد. موفقیت بلندمدت این طرح، کاملاً به اصلاحات همزمان در سیاست‌های پولی و مالی بستگی دارد تا از بازگشت صفرها در آینده جلوگیری شود. دست بر قضا تجربه نشان داده حذف صفر از پول ملی در برخی کشورها به خاطر بی‌توجهی به همین مورد آخر شکست خورده است.