مهلت فسخ معامله خودرو چند روز است؟

مسأله فسخ در معاملات خودرو، برخلاف تصور رایج، تابع یک زمان از پیش تعیین‌شده یا فرمول واحد نیست. هرچند در گفت‌وگوهای روزمره گاهی شنیده می‌شود که «تا یک هفته می‌توان فسخ کرد» یا «مهلت قانونی ده روز است»، اما واقعیت حقوقی چیز دیگری است.

به گزارش بانک اول فسخ، پیش از آنکه به زمان وابسته باشد، به سبب و مبنای حقوقی آن بستگی دارد؛ بنابراین تعیین یک بازه ثابت برای همه معاملات عملاً ممکن نیست. در حقوق ایران، قرارداد خواه کتبی، خواه شفاهی از قواعد یکسانی پیروی می‌کند. تنها تفاوت در روش اثبات قرارداد شفاهی است که معمولاً به شهادت و امارات تکیه دارد، اما از نظر اعتبار، تفاوتی با قرارداد مکتوب ندارد.

مستند قانونی
قانون مدنی ابزارهایی را تحت عنوان «خیارات» در اختیار طرفین معامله قرار داده است تا در شرایط مشخص بتوانند قرارداد را برهم بزنند. این قواعد در معاملات خودرویی نیز جاری است.

۱. خیار شرط
در بسیاری از قولنامه‌ها بندی دیده می‌شود که براساس آن، طرفین برای مدتی معین(پنج روز، یک هفته یا هر مدتی که توافق کرده‌اند) حق فسخ دارند یا انجام تعهد خاصی شرط صحت معامله شناخته می‌شود. اگر آن شرط عملی نشود، فسخ برای طرف ذی‌نفع ممکن است. این نوع مهلت‌ها کاملاً توافقی و تابع قرارداد هستند.

۲. خیار غبن (ضرر فاحش)
اگر پس از معامله مشخص شود که یکی از طرفین با اطلاعاتی نادرست یا ناقص روبه‌رو شده و دچار ضرر فاحش شده است، حق فسخ برای او ایجاد می‌شود. برای نمونه، خودرویی که «بی‌رنگ» یا «بی‌تصادف» معرفی شده اما بعداً خلاف آن اثبات می‌شود. مهم‌ترین نکته در خیار غبن، فوریت است: از زمانی که فرد برای اولین‌بار از وجود عیب یا ضرر آگاه می‌شود، باید بی‌درنگ اقدام کند؛ این زمان از تاریخ معامله محاسبه نمی‌شود. در همین‌باره خاطره‌ای از یکی از دانشجویانم قابل توجه است: او خودرویی را با این تصور خرید که «کف آفتاب‌دیده» یعنی اتومبیلی تازه، اما بعدها فهمید این اصطلاح در زبان نمایشگاهی یعنی «ماشین چپ‌کرده». چنین سوء‌برداشت‌هایی اهمیتی دوباره به اصل آگاهی و فوریت در اعمال خیار غبن می‌دهد.

۳. سایر خیارات
خیارات دیگری مانند خیار تدلیس یا خیار مجلس نیز ممکن است در معاملات خودرو مصداق داشته باشد. هر یک از این اختیارات، قواعد زمانی و شرایط اعمال مخصوص به خود را دارد.

فسخ به‌سبب عدم انجام تعهدات
در بسیاری از اختلافات خودرویی، منشأ فسخ نه خیارات قانونی، بلکه نقض تعهدات قراردادی است. فروشنده‌ای که در موعد مقرر در دفترخانه حاضر نمی‌شود، یا خریدار که پرداخت وجه را در زمان تعیین‌شده انجام نمی‌دهد، هر دو مشمول این دسته‌اند. در این حالت، طرف مقابل می‌تواند با استناد به انجام‌نشدن تعهد، اقدام به فسخ کند. زمان فسخ نیز دقیقاً از زمان نقض تعهد آغاز می‌شود.

فسخ توافقی
نوع دیگری از فسخ که در عمل بسیار دیده می‌شود، فسخ توافقی است. گاه طرفین پس از معامله به هر دلیل از ادامه آن منصرف می‌شوند و با رضایت دوطرف معامله را برهم می‌زنند. در این حالت، زمان و نحوه فسخ تابع توافق جدید است و قانون دخالتی در تعیین مهلت ندارد.

جمع‌بندی
آنچه باید به آن توجه کرد این است که فسخ معاملات خودرو زمان واحد و مشخصی ندارد. بازه زمانی اعمال فسخ کاملاً وابسته است به سبب فسخ و نوع خیار قانونی، زمان نقض تعهد در فسخ ناشی از عدم ایفای تعهد و اراده و توافق طرفین در فسخ توافقی. بنابراین، تنها راه تعیین مهلت فسخ این است که ابتدا روشن شود فسخ بر چه مبنایی صورت می‌گیرد و سپس زمان و شرایط مربوط به همان مبنا سنجیده شود. در غیر این صورت، ارائه یک جدول زمانی ثابت برای همه معاملات نه ممکن است و نه با اصول حقوقی سازگار.