سامانه ی توثیق الکترونیکی دارایی چیست و چگونه می توانیم یارانه‌ را وثیقه وام بگذاریم؟

به گزارش بانک اول چطور بدون داشتن ضامن از شبکه بانکی وام بگیریم؟ اگر دنبال فهمیدن راهی برای گرفتن وام و تسهیلات با سامانه توثیق الکترونیکی دارایی و براساس اعتبار شخصی خودتان به جای دو ضامن کارمند رسمی می‌گردید، این مطلب را بخوانید.

یکی از مشکلات افراد برای گرفتن وام از شبکه بانکی نداشتن اعتبار و ضامن لازم است. یعنی بانک برای دادن وام به شما ازتان ضمانت‌هایی مانند سند ملکی، وثیقه معتبر یا در نهایت چند ضامن می‌خواهد، اما خیلی‌ها که خانه‌ای برای گرو گذاشتن ندارند و دنبال گرفتن وام خرد هستند، این جور وقت‌ها به مشکل می‌خورند. با راه‌اندازی سامانه توثیق الکترونیکی دارایی، مشکل این افراد حل می‌شود. در این مقاله ، به بررسی مفهوم و کاربرد وثیقه الکترونیک دارایی‌ها، در سامانه ای به عنوان ستاره خواهیم پرداخت.

مفهوم وثیقه گذاری الکترونیکی

وثیقه‌گذاری یکی از روش‌های متداول برای تضمین وام و تعهدات مالی و حقوقی در سیستم‌های بانکی و قضایی است. سال 1401، فاز اول سامانه توثیق الکترونیک هوشمند دارایی‌ها با همکاری سازمان بورس و اوراق بهادار، قوه قضاییه، و شبکه بانکی رونمایی شد.

وثیقه‌گذاری عمدتاً به‌صورت سنتی و با ارائه اسناد فیزیکی مانند سند ملکی یا سایر اموال ملموس انجام می‌شود. اما با پیشرفت فناوری و دیجیتالی شدن فرآیندها، مفهوم وثیقه‌گذاری الکترونیک دارایی‌ها به‌عنوان یک راهکار نوین و کارآمد مطرح شده است. این سیستم امکان استفاده از دارایی‌های مختلف، از جمله سهام، اوراق بهادار، بیمه‌نامه‌ها و حتی دارایی‌های دیجیتال را به‌عنوان وثیقه فراهم کرده و فرآیند وثیقه گذاری فیزیکی را ساده‌تر و سریع‌تر کرده است.

کدام بانک‌ها سامانه توثیق الکترونیکی دارایی دارند؟

در حال حاضر بانکهای زیر امکان توثیق دارایی به صورت الکترونیک را دارند:

• بانک ملی ایران
• بانک صادرات ایران
• بانک مهر ایران
• بانک رسالت

توجه: با توجه به گسترش بانکداری دیجیتال، رقابت میان بانک‌ها و سیاست‌های دولت برای توسعه سامانه توثیق الکترونیک هوشمند (ستاره)، انتظار می‌رود سایر بانکها به زودی قابلیت توثیق دارایی الکترونیک را به خدمات خود اضافه کنند.

 

سامانه وثیقه گذاشتن دارایی

در دنیای امروز بخش زیادی از دارایی‌های مردم را سهام و اوراق بهادار و اموال دیگر تشکیل می‌دهد. دارایی‌هایی که تا پیش از این با وجود ارزش مالی و اعتبار در بازار سرمایه، امکان وثیقه گذاری برای صاحبانشان را نداشتند؛ آن هم در حالی که در نظام‌های حقوقی و مالی دنیا وثیقه گذاشتن سهام و اوراق مورد قبول است.

«ستاره» در واقع اختصاری از عبارت سامانه توثیق الکترونیک روشمند و هوشمند است. هدف از راه‌اندازی سامانه ستاره هوشمند کردن و الکترونیکی شدن وثیقه‌گذاری در ایران است. در یک کلام سامانه توثیق سهام یک نوآوری بزرگ در حوزه پرداخت‌های مدت‌دار به حساب می‌آید. معماری این سامانه به گونه‌ای طراحی شده تا دارایی‌های مردم -همان سهام، اوراق بهادار یا هر سرمایه دیگر- در اختیار نهاد و شرکتی که قرار است به آنها اعتبار یا تسهیلات خرید بدهد، قرار بگیرد.

سامانه ستاره با در اختیار گذاشتن یک دسترسی الکترونیکی به تمام دارایی درخواست‌کننده اعتبار و تسهیلات، خیال تسهیلات‌دهنده را بابت ضمانت بازگشت سرمایه‌اش آسوده می‌کند. در واقع متولی باید بتواند احراز هویت، احراز دارایی و احراز قیمت انجام دهد و همچنین باید بتواند دستور وثیقه قرار گرفتن دارایی، فرمان آزادسازی، فروش یا افزایش وثیقه را صادر کند. در یک کلام تمام اختیارات لازم را برای وثیقه گرفتن دارایی در اختیار بگیرد.

 

فهرست دارایی های قابل وثیقه برای دریافت وام – 1404

تاکنون  سهام و سپرده‌های بانکی به عنوان دارایی قابل توثیق دریافت وام معرفی شده بودند. با توجه به مصوبه اردیبهشت ماه سال 1404 هیات وزیران  در خصوص آیین نامه اجرایی ماده 7 قانون تامین مالی تولید و زیرساخت، 35 نوع دارایی قابل توثیق نیز معرفی شدند.  دارایی های قابل توثیق  در جدول زیر آمده است:

سپرده ها و گواهی سپرده های ریالی	سفته	حقوق و مزایای دریافتی مستمر کارکنان لشکری و کشوری	گواهی ثبت نرم افزارها
سپرده ها و گواهی سپرده های ارزی	یارانه نقدی	حقوق و مزایای دریافتی مستمر مشمولین قانون کار	بارنامه الکترونیکی
دارایی های مالی  ثبت و سپرده شده نزد شرکت سپرده ها گذاری مرکزی و تسویه وجوه	سیمکارت / خط تلفن ثابت	حقوق و مزایای مستمر بازنشستگی	شناور
اوراق بهادار که تسویه آن نزد بورس کالا انجام می شود.	کالاهای موجود در انبار/ رسید انبارهای عمومی	مانده پاداش پایان خدمت و دخیره مطالبات کارکنان دولتی	هواپیما
املاک و مستغلات با کاربری های محتلف	مالکیت های فکری و معنوی اعم از نشان تجاری و ثبت اختراع	ضمانت نامه بانکی	فلزات گرانبها، اسعار خارجی، آثار و ابنیه تاریخی با مالکیت غیردولتی
سهم الشرکه یا سهام لشخاص حقوقی غیر از شرکت های ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار	دانش فنی شرکت های دانش بنیان و خلاق	ضمانت نامه صادر توسط صندوق های تضمین دولتی	ریال دیجیتال
خودرو و وسایل نقلیه	مطالبات قراردادی	ضمانت نامه صادر توسط صندوق های پژوهش و فناوری	ماشین آلات و تجهیزات
فلزات گرانبها نزد بانک کارگشایی	بیمه زندگی	ضمانت نامه صادر توسط صندوق های تضمین غیر دولتی	چک
انواع مجوزهای کسب و کار اعم از مجوز تاسیس، مجوز فعالیت و پروانه بهره برداری	عواید قابل تصرف از قراردادها یا اجرای طرح های تولیدی و زیربنایی	اوراق بهادار منتشرشده با مجوز بانک مرکزی یا منتشر شده توسط موسسات اعتباری

 

نهادهای امین و ناظر توثیق دارایی ها، عبارتند از: بانک مرکزی، سازمان بورس، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، وزارت امور و اقتصاد دارایی ‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍، بیمه مرکزی و … .

 

سامانه ستاره چطور کار می‌کند؟

برای مثال فردی برای دریافت اعتبار یا تسهیلات خرید به سایت‌‌ها یا شرکت‌های ارائه‌دهنده این خدمات مراجعه می‌کند؛ این شرکت با اتصال به سامانه ستاره، می‌تواند دارایی‌های احراز شده فرد، مثلاً سهام، سپرده بانکی یا هر سرمایه دیگری را از نهاد متولی آن نوع خاص از دارایی استعلام کند و بدین ترتیب روند توثیق انجام شود. با یک مثال شیوه کار سامانه ستاره را برای معرفی دارایی افرادی که درخواست گذاشتن وثیقه دارند، شرح می‌دهیم؛

فرض کنید شخصی 100 میلیون تومان را در یک بانک سپرده‌گذاری کرده و بانک هم سپرده‌گذاری او را تایید کرده است. براساس تایید بانک، تمام اطلاعات سپرده این فرد در سامانه ستاره قابل‌ مشاهده است. علاوه بر این، همان فرد 200 میلیون تومان هم سهام و اوراق بهادار دارد که نزد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی است. از سمت دیگر، او 100 میلیون تومان هم اندوخته بیمه عمر دارد که نزد یکی از شرکت‌های بیمه قرار دارد.

هر ۳ دارایی این فرد به دلیل اتصال نهادهایی که او در آنها سپرده دارد، به سامانه ستاره قابل مشاهده و احراز است. حالا این فرد برای خرید اقساطی به فروشگاهی رفته است. به دلیل اینکه فروشگاه خرید اقساطی در زمره فروشگاه‌های عضو سامانه ستاره قرار می‌گیرد، با اتصال به سامانه و وارد کردن کد ملی متقاضی، دارایی‌های احراز و تایید شده او را از طریق نهادهای متولی مشاهده می‌کند. با توافق فرد و فروشنده روی یکی از ۳ دارایی، با اتصال به درگاه توثیق، تراکنش توثیق انجام شده و این درخواست به نهادهای متولی دارایی ارسال شده و عملیات وثیقه گذاشتن دارایی اعلامی او انجام می‌شود.

در نهایت هم بعد از پرداخت اقساط دستور آزادسازی وثیقه به صورت خودکار صادر می‌شود و دارایی فرد از توثیق سامانه بیرون می‌آید.

 

نیاز به فرآیند توثیق الکترونیک سهام از چند جهت احساس شد:

• تسهیل دسترسی عموم جامعه به تسهیلات: بسیاری از افراد دارایی‌هایی مانند سهام یا بیمه‌نامه دارند اما نمی‌توانند به‌راحتی از آن‌ها به‌عنوان وثیقه استفاده کنند.
• کاهش کاغذبازی: فرآیندهای سنتی نیازمند ارائه مدارک فیزیکی و مراجعات مکرر به بانک‌ها یا مراجع قضایی بود.
• افزایش شفافیت و امنیت: سامانه‌های الکترونیکی با استفاده از احراز هویت دیجیتال و ثبت اطلاعات در سیستم‌های متمرکز، شفافیت و امنیت را افزایش می‌دهند.
• گسترش دامنه دارایی‌های قابل وثیقه: امکان استفاده از دارایی‌های غیرسنتی مانند سهام یا ریال دیجیتال، که پیش‌تر در سیستم وثیقه‌گذاری پذیرفته نمی‌شدند.

 

فرآیند کلی وثیقه‌گذاری الکترونیک

سامانه‌های وثیقه‌گذاری الکترونیک، مانند سامانه ستاره یا سامانه توثیق بانک صادرات، به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که فرآیند وثیقه‌گذاری به‌صورت غیرحضوری انجام شود. مراحل کلی این فرآیند به شرح زیر است:

1	ورود به برنامک بانک (یا سایر ابزار بانکداری الکترونیک)	ورود به سایت (مانند set.bsi.ir برای بانک صادرات) یا برنامک بانکی جهت شروع فرآیند
2	احراز هویت سجام	احراز هویت سجام پیش شرط اساسی توثیق دارایی الکترونیک است.
3	ثبت درخواست	درخواست کننده دارایی‌های قابل وثیقه (مانند سهام بورسی یا بیمه‌نامه) را از میان دارایی‌های نمایش‌داده‌شده انتخاب می‌کند. پس از انتخاب دارایی، درخواست وثیقه‌گذاری ثبت شده و اطلاعات به بانک یا مرجع مربوطه ارسال می‌شود.
4	احراز هویت و تأیید	احراز هویت معمولاً از طریق پیامک OTP یا امضای دیجیتال انجام می‌شود تا هویت کاربر و مالکیت دارایی تأیید شود.
5	پرداخت کارمزد و نهایی‌سازی	پس از پرداخت کارمزد وثیقه‌گذاری، فرآیند تکمیل شده و دارایی به‌عنوان وثیقه ثبت می‌شود.

 

راه‌اندازی سامانه سامانه توثیق الکترونیک بانک صادرات

در تاریخ 29 آبان سال 1402 عضو هیات مدیره بانک صادرات اعلام کرد که سامانه توثیق الکترونیک این بانک از همین روز آغاز به کار کرده است. یاسر مرادی عضو هیات مدیره این بانک در این مورد به تسنیم گفت: براساس سامانه (ست) که با همکاری وزارت اقتصاد و بانک مرکزی، توسط بانک صادرات پیاده سازی شده، کلیه دارایی هایی که افراد (در گام اول سهام بورسی، بیمه های عمر) و (در گام بعدی کلیه سپرده های بانکی نزد کلیه بانک ها، سهام عدالت و یارانه ها، سیم کارت موبایل، طلای خانگی، مجوز معدن و هر دارایی که مالیت داشته و قابلیت نقدشوندگی باشد) افراد می توانند بدون مراجعه به بانک و براساس ضریب تعیین شده در سامانه به وثیقه بگذارند. اگر تسهیلات نکول شود یا نتوانند بدهی خود را پرداخت کنند، بانک راسا نسبت به نقد کردن وثایق اقدام می کند. با این سامانه نیازی نیست که افراد برای ضمانت یا وثیقه گذاری به بانک مراجعه کنند.