مراحل گرفتن حکم جلب چک برگشتی + نکات مهم

مواجهه با یک چک صیادی برگشتی، تجربه‌ای نگران‌کننده است که اولین سوال در ذهن دارنده چک را شکل می‌دهد: “حالا چقدر طول می‌کشد تا به پولم برسم؟” و به دنبال آن “گرفتن حکم جلب چک صیادی چقدر زمان میبرد؟”. قانون جدید چک صیادی با هدف تسریع فرآیند وصول مطالبات طراحی شده، اما آگاهی از مراحل دقیق و زمان‌بندی هر گام، کلید اصلی برای پیگیری موثر و جلوگیری از اتلاف وقت و هزینه است.

صدور حکم جلب چک صیادی چقدر زمان می برد؟

پاسخ کوتاه و سرراست به این سوال این است که فرآیند دریافت حکم جلب چک صیادی، در صورت اقدام سریع و صحیح دارنده چک و عدم وجود موانع قانونی پیچیده، می‌تواند بین سه هفته تا دو ماه به طول انجامد. این زمان به مجموعه‌ای از مراحل بستگی دارد که هر یک بازه زمانی خاص خود را دارند. برخلاف تصور عمومی، “حکم جلب” اولین قدم نیست، بلکه ابزاری است که پس از طی مراحل قانونی اولیه و در صورتی که صادرکننده چک همچنان از پرداخت بدهی خود امتناع ورزد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مراحل گرفتن حکم جلب چک برگشتی

در مواجهه با چک‌های صیادی برگشتی، یکی از مهم‌ترین اقداماتی که دارنده چک می‌تواند انجام دهد، پیگیری حقوقی و درخواست حکم جلب چک صیادی است.

آشنایی با مراحل قانونی این فرایند به افراد کمک می‌کند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به حقوق خود برسند. در ادامه، این مسیر را به صورت گام به گام و با تفکیک زمانی هر مرحله به طور کامل بررسی می‌کنیم.

دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک

اولین و فوری‌ترین اقدام شما پس از مواجهه با حساب خالی صادرکننده چک، مراجعه به بانک مُحَالٌ علیه (بانکی که چک باید از آن نقد شود) است.

شما باید از بانک تقاضای صدور گواهی عدم پرداخت چک کنید.

این گواهی که به منزله شناسنامه چک برگشتی است، باید حاوی کد رهگیری و اطلاعات کامل چک و صادرکننده آن باشد.

بانک موظف است بنا به درخواست شما، مشخصات کامل چک را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت کرده و با مهر و امضا، این گواهی را به شما تحویل دهد.

 

زمان مورد نیاز: این مرحله بسیار سریع است و معمولاً در همان روز مراجعه (کمتر از چند ساعت) انجام می‌شود.

ثبت درخواست صدور اجراییه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

با در دست داشتن اصل چک و گواهی عدم پرداخت، گام بعدی شما مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است. در این مرحله، شما دیگر نیازی به ثبت دادخواست و طی کردن فرآیند طولانی دادرسی ندارید.

بر اساس قانون جدید چک صیادی، شما می‌توانید مستقیماً درخواست صدور اجراییه برای وصول وجه چک را ثبت کنید. کارشناس دفتر خدمات قضایی، دادخواست شما را برای صدور اجراییه در سیستم ثبت کرده و آن را به مرجع قضایی صالح (دادگاه حقوقی یا شورای حل اختلاف بسته به مبلغ چک) ارسال می‌کند.

 

زمان مورد نیاز: ثبت درخواست در دفتر خدمات قضایی کمتر از یک ساعت زمان می‌برد، اما فرآیند پردازش و ارجاع پرونده به شعبه مربوطه ممکن است بین ۱ تا ۳ روز کاری طول بکشد.

صدور و ابلاغ اجراییه به صادرکننده چک

پس از ارجاع پرونده، قاضی دادگاه بدون نیاز به تشکیل جلسه رسیدگی و صرفاً با بررسی اصالت چک و گواهی عدم پرداخت، دستور صدور اجراییه ثبت اسناد را صادر می‌کند.

این اجراییه از طریق سامانه ثنا به صادرکننده چک (متعهد چک) ابلاغ می‌شود. از تاریخ ابلاغ، مدیون ۱۰ روز فرصت دارد تا بدهی خود را پرداخت کند، رضایت شما را جلب نماید یا ترتیبی برای پرداخت بدهی با شما مقرر کند. این مهلت ۱۰ روزه یک فرصت قانونی برای صادرکننده چک است.

زمان مورد نیاز: صدور اجراییه توسط دادگاه معمولاً بین ۳ تا ۷ روز کاری زمان می‌برد. پس از آن، مهلت قانونی ۱۰ روزه صادرکننده چک آغاز می‌شود. مجموع این مرحله حدود دو هفته به طول می‌انجامد.

استعلام اموال و اعمال مسدودی حساب‌ها

اگر پس از گذشت مهلت ۱۰ روزه، صادرکننده چک اقدامی برای پرداخت نکرد، شما به عنوان دارنده چک (ذینفع چک) می‌توانید از همان شعبه صادرکننده اجراییه، تقاضای استعلام اموال و دارایی‌های او را بنمایید.

این استعلام شامل تمامی حساب‌های بانکی، پلاک‌های ثبتی خودرو، املاک و حتی سهام در بازار بورس می‌شود.

به محض شناسایی اموال، می‌توانید درخواست توقیف اموال صادرکننده چک و مسدود کردن حساب‌های او را به اجرای احکام دادگستری ارائه دهید. این اقدام، یکی از موثرترین ابزارهای فشار برای وصول طلب است.

 

زمان مورد نیاز: پاسخ استعلام‌ها معمولاً به صورت آنلاین و سریع است و فرآیند شناسایی و توقیف اموال می‌تواند بین چند روز تا یک هفته زمان ببرد.

تقاضای نهایی برای صدور دستور جلب

حال به مرحله اصلی، یعنی درخواست حکم جلب، می‌رسیم. اگر پس از توقیف اموال، یا مالی از صادرکننده پیدا نشد یا اموال توقیف شده برای پرداخت کل مبلغ چک کافی نبود، شما می‌توانید رسماً از قاضی اجرای احکام، صدور دستور بازداشت یا همان حکم جلب صادرکننده چک را تقاضا کنید.

برای این کار باید یک “نمونه درخواست حکم جلب چک برگشتی” را به صورت لایحه به پرونده اجرایی خود ضمیمه کنید. قاضی با بررسی پرونده و اطمینان از اینکه مدیون با وجود توانایی مالی از پرداخت بدهی خودداری می‌کند، حکم جلب او را صادر خواهد کرد. در واقع، حکم جلب پس از صدور اجراییه چک و بی‌نتیجه ماندن آن صادر می‌شود.

زمان مورد نیاز: این مرحله کاملاً به نظر قاضی و حجم کاری شعبه بستگی دارد، اما به طور معمول صدور قرار جلب می‌تواند بین یک تا سه هفته به طول انجامد.

آیا حکم جلب در قانون جدید چک بازداشت مدنی محسوب می‌شود یا حبس کیفری؟

اینجا یکی از مهم‌ترین و کلیدی‌ترین تفاوت‌های قانون جدید چک صیادی با قوانین گذشته آشکار می‌شود. حکم جلب صادر شده برای چک صیادی حقوقی، ماهیت کیفری و مجازات حبس ندارد.

این دستور، یک بازداشت مدنی است که هدف آن نه مجازات، بلکه وادار کردن مدیون به پرداخت دین است. اینکه در برخی منابع غیرتخصصی همچنان از واژه “زندان” یا “حبس” استفاده می‌شود، اغلب به دلیل فهم عمومی نادرست از این ابزار قانونی یا اشاره به قوانین منسوخ شده پیشین است.

طبق ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، بازداشت ناشی از چک صیادی، مجازات جرم نیست، بلکه ابزاری قانونی برای وصول دین است و به محض پرداخت بدهی یا اثبات اعسار (ناتوانی از پرداخت) توسط مدیون، متوقف می‌گردد.

انواع دستور جلب و کاربرد آن‌ها

برای درک بهتر قدرت این ابزار قانونی، باید با انواع آن آشنا بود. قاضی اجرای احکام بسته به شرایط پرونده می‌تواند دو نوع اصلی دستور جلب صادر کند.

نوع اول: حکم جلب عادی است که به کلانتری محل اقامت مدیون ابلاغ شده و ضابطین در ساعات اداری برای دستگیری او اقدام می‌کنند.

نوع دوم کارایی بسیار بیشتری دارد، حکم جلب سیار است. این حکم به دارنده چک تحویل داده می‌شود و به او این اختیار را می‌دهد که با مراجعه به هر کلانتری در سراسر کشور، درخواست جلب مدیون را در هر مکانی که او را پیدا کند، بنماید.

این نوع حکم، فشار روانی و عملیاتی بسیار بیشتری بر مدیون وارد می‌کند.

آیا برای هر چک صیادی برگشتی میتوان حکم جلب گرفت؟

پاسخ منفی است.

صدور حکم جلب برای چک برگشتی صیادی منوط به شرایطی است.

مهم‌ترین شرط این است که صادرکننده چک، توانایی مالی برای پرداخت داشته اما از آن خودداری کند. علاوه بر این، اگر ثابت شود که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهد (چک ضمانت)، به صورت مشروط، یا به شکل چک سفید امضا صادر شده است، یا اگر صادرکننده بتواند ادعای سرقت یا کلاهبرداری را اثبات کند، معمولاً حکم جلب صادر نخواهد شد و موضوع نیازمند رسیدگی قضایی طولانی‌تر خواهد بود.

علاوه بر این، یکی از مهم‌ترین نکاتی که دارندگان چک باید به آن توجه کنند، مرور زمان شکایت کیفری است. هرچند قانون جدید چک صیادی مسیر اصلی را به سمت صدور اجراییه مستقیم حقوقی سوق داده است، اما امکان طرح شکایت کیفری (که مجازات حبس را به دنبال دارد) هنوز تحت شرایطی وجود دارد. برای استفاده از این اهرم فشار، دارنده چک موظف به رعایت دو مهلت قانونی بسیار مهم است:

1. مهلت ۶ ماهه اول: دارنده چک باید ظرف مدت شش ماه از تاریخ سررسید چک، آن را به بانک ارائه و گواهی عدم پرداخت را دریافت کند.
2. مهلت ۶ ماهه دوم: پس از دریافت گواهی عدم پرداخت، دارنده چک فقط شش ماه دیگر فرصت دارد تا شکایت کیفری خود را در مراجع قضایی ثبت نماید.

با انقضای حتی یکی از این مواعد، حق شکایت کیفری از دارنده چک برای همیشه سلب می‌شود. در این صورت، تنها مسیر باقی‌مانده، همان اقدام حقوقی و درخواست صدور اجراییه است.

اگرچه در مسیر حقوقی نیز می‌توان حکم جلب مدنی گرفت، اما از دست دادن حق شکایت کیفری، یک ابزار فشار روانی و قانونی مهم را از دارنده چک می‌گیرد و وصول طلب را در برخی موارد دشوارتر می‌سازد.

تفکیک زمانی مراحل اخذ دستور جلب چک

برای درک بهتر اینکه گرفتن حکم جلب چقدر زمان میبرد، می‌توانیم فرآیند را به صورت خلاصه زمان‌بندی کنیم:

عوامل موثر بر طولانی شدن فرآیند حکم جلب

برخی عوامل می‌توانند باعث شوند که سوال گرفتن حکم جلب چک برگشتی چقدر زمان میبرد پاسخ طولانی‌تری داشته باشد.

شلوغی و حجم بالای پرونده‌ها در برخی شعبات قضایی، ابلاغ نشدن صحیح اجراییه به متعهد چک، استفاده مدیون از ترفندهای قانونی مانند واخواهی از اجراییه یا ثبت دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به، همگی می‌توانند این فرآیند را چند هفته یا حتی چند ماه طولانی‌تر کنند.

تفاوت مدت زمان حکم جلب در چک صیادی با چک های قدیمی

یکی از بزرگترین مزایای قانون جدید چک صیادی، حذف شکایت کیفری چک صیادی به شکل سابق و جایگزینی آن با فرآیند صدور اجراییه مستقیم است. در گذشته برای چک‌های قدیمی، دارنده چک باید از طریق شکایت کیفری یا دادخواست حقوقی اقدام می‌کرد که هر دو مستلزم تشکیل جلسات دادرسی متعدد، فرآیند اثبات سوء نیت در صدور چک و صرف زمان بسیار طولانی (اغلب بیش از یک سال) بود. اما امروزه، اجرای مستقیم چک در ثبت و دادگاه، مسیر را برای رسیدن به مرحله توقیف اموال و حکم جلب، به شکل چشمگیری کوتاه کرده است.

بعد از صدور حکم جلب چک صیادی چه اتفاقی می افتد؟

پس از صدور دستور جلب، این حکم به ضابطین قضایی (کلانتری محل) برای اجرا ابلاغ می‌شود. مأموران می‌توانند در هر محلی که احتمال حضور مدیون وجود دارد، او را جلب کنند.

پس از دستگیری، صادرکننده چک یا باید فوراً مبلغ چک را بپردازد، یا رضایت دارنده چک را جلب کند، یا ضامن معتبر معرفی نماید و یا در نهایت بازداشت خواهد شد تا تکلیف بدهی خود را مشخص کند.

روش های جلوگیری از صدور حکم جلب توسط صادرکننده چک

صادرکننده چک نیز برای دفاع از خود و جلوگیری از بازداشت، راه‌هایی دارد. بهترین و ساده‌ترین راه، پرداخت وجه چک در مهلت ۱۰ روزه پس از ابلاغ اجراییه است.

مذاکره با دارنده چک برای توافق بر سر نحوه پرداخت و گرفتن مهلت نیز راهکار دیگری است.

در نهایت، اگر صادرکننده واقعاً توانایی مالی ندارد، می‌تواند با ارائه دادخواست اعسار و اثبات آن در دادگاه، ضمن قسط‌بندی بدهی، از صدور حکم جلب جلوگیری کند.

چگونه میتوان حکم جلب صادر شده را متوقف یا رفع کرد؟

لغو حکم جلب چک برگشتی پس از صدور نیز امکان‌پذیر است. اگر مدیون پس از صدور حکم، تمام وجه چک و هزینه‌های اجرایی را بپردازد، حکم جلب فوراً متوقف می‌شود.

همچنین، اعلام رضایت کتبی دارنده چک (خواهان) در دفترخانه یا در شعبه اجرای احکام نیز باعث رفع اثر از دستور جلب می‌گردد. پذیرفته شدن دادخواست اعسار از سوی دادگاه نیز می‌تواند اجرای حکم را متوقف کند.

هزینه های دریافت حکم جلب برای چک صیادی

پیگیری قانونی برای وصول چک بدون هزینه نیست.

نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه داشت، تفکیک میان هزینه‌های قضایی رسمی و حق‌الوکاله وکیل است.

هزینه‌های رسمی که شما مستقیماً به دستگاه قضا پرداخت می‌کنید شامل حدود ۳.۵ درصد از مبلغ چک به عنوان هزینه دادرسی در مرحله ثبت درخواست اجراییه، و در انتهای کار نیم عشر دولتی (۵ درصد مبلغ چک) به عنوان هزینه اجرا است که این مبلغ نهایی از اموال صادرکننده چک وصول خواهد شد.

اما مبالغ ثابت و بالایی که گاهی در برخی منابع تحت عنوان هزینه حکم جلب (مثلاً ۱۵ یا ۲۰ میلیون تومان) ذکر می‌شود، مربوط به هزینه‌های رسمی دولتی نیست.

این ارقام معمولاً حق‌الوکاله وکیل یا هزینه‌های مربوط به خدمات حقوقی است که توسط یک وکیل متخصص چک برای پیگیری کامل پرونده از ابتدا تا انتها دریافت می‌شود و ارتباطی با هزینه‌های الزامی قضایی ندارد.

کلام آخر

در نهایت، پاسخ به سوال محوری “گرفتن حکم جلب چک برگشتی چقدر زمان میبرد؟” به سرعت و دقت عمل شما بستگی دارد.

قانون جدید چک، ابزارهای قدرتمندی مانند صدور اجراییه مستقیم و مسدود کردن حساب صادرکننده چک برگشتی را در اختیار شما قرار داده است. با اقدام فوری برای دریافت گواهی عدم پرداخت و ثبت درخواست اجراییه، شما اولین و مهم‌ترین گام را برای تحت فشار قرار دادن مدیون برداشته‌اید.

حکم جلب، خصوصاً از نوع سیار، به عنوان آخرین ابزار فشار، در صورتی که به درستی و در زمان مناسب درخواست شود، می‌تواند مسیر وصول طلب شما را به طور قابل توجهی کوتاه کند.

اگر با یک چک برگشتی صیادی مواجه هستید و می‌خواهید این مسیر را در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با اطمینان کامل طی کنید، توصیه می‌شود از مشاوره و خدمات یک وکیل متخصص چک بهره‌مند شوید. یک مشاور حقوقی چک می‌تواند با جلوگیری از اشتباهات رایج و پیگیری حرفه‌ای پرونده، شما را در احقاق حق خود یاری نماید.