همه چیز در مورد اظهار نامه مالیاتی

اظهارنامه مالیاتی یکی از اصلی‌ترین تکالیف قانونی هر فرد یا شرکتی است که در کشور فعالیت اقتصادی دارد.

 

به گزارش بانک اول بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم، تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی موظف هستند در پایان هر سال مالی، گزارشی از درآمدها، هزینه‌ها، دارایی‌ها و معافیت‌های قانونی خود را به سازمان امور مالیاتی ارائه کنند. این گزارش که تحت عنوان «اظهارنامه مالیاتی» شناخته می‌شود، مبنای محاسبه مالیات قطعی سالانه خواهد بود. از سال‌های گذشته سازمان امور مالیاتی کشور فرآیند ارسال اظهارنامه را الکترونیکی کرده است تا مؤدیان بتوانند بدون مراجعه حضوری و تنها از طریق سامانه مالیاتی به نشانی tax.gov.ir، اظهارنامه خود را ثبت و ارسال کنند.

اظهارنامه مالیاتی در واقع سندی رسمی و الکترونیکی است که توسط مؤدیان تکمیل و به سازمان امور مالیاتی ارسال می‌شود. در این سند جزئیات درآمدی و هزینه‌ای سال گذشته درج شده و بر اساس آن مالیات سالانه فرد یا شرکت محاسبه خواهد شد.

تمامی اشخاص حقیقی که در حوزه مشاغل مختلف مانند پزشکی، حقوقی، مهندسی، فروشگاهی یا خدماتی فعالیت دارند، موظف هستند اظهارنامه مالیاتی ارائه دهند. اشخاص حقوقی نظیر شرکت‌ها و مؤسسات نیز موظف‌اند صورت‌های مالی، ترازنامه و گزارش عملکرد خود را به همراه اظهارنامه ارسال کنند. حتی مالکانی که درآمدی از محل اجاره املاک دارند نیز مشمول تکلیف تسلیم اظهارنامه هستند. بنابراین می‌توان گفت هر نوع فعالیت اقتصادی رسمی که منجر به کسب درآمد شود، باید در نهایت به سازمان امور مالیاتی گزارش داده شود.

اهمیت تکمیل صحیح اظهارنامه مالیاتی

اهمیت پر کردن دقیق و صحیح اظهارنامه مالیاتی بر هیچ‌کس پوشیده نیست. ارسال اظهارنامه اشتباه یا ناقص می‌تواند تبعات سنگینی به همراه داشته باشد. اول آنکه ممکن است سازمان امور مالیاتی مالیات بیشتری از مؤدی مطالبه کند و این موضوع فشار مالی مضاعفی ایجاد خواهد کرد. دوم آنکه عدم ارائه یا ارائه ناقص اظهارنامه به معنای تخلف مالیاتی محسوب می‌شود و جرایم سنگینی برای مؤدی به دنبال دارد. از سوی دیگر، تکمیل صحیح اظهارنامه امکان برخورداری از معافیت‌ها و تخفیف‌های قانونی را فراهم می‌کند و از صدور مالیات علی‌الرأس جلوگیری خواهد کرد. همچنین بسیاری از بانک‌ها و سازمان‌های دولتی برای ارائه تسهیلات مالی، بررسی اظهارنامه مالیاتی سالانه را به عنوان یکی از شاخص‌های اعتبار مالی مؤدی در نظر می‌گیرند.

مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی در سال ۱۴۰۴

طبق قانون، اشخاص حقیقی یعنی صاحبان مشاغل باید اظهارنامه مالیاتی خود را حداکثر تا پایان خرداد ۱۴۰۵ ارسال کنند. اشخاص حقوقی نیز موظف‌اند حداکثر چهار ماه پس از پایان سال مالی خود، اظهارنامه را تکمیل و ارسال کنند. برای مالکین املاک اجاره‌ای نیز مهلت ارسال تا پایان تیرماه ۱۴۰۵ تعیین شده است. بدیهی است که تأخیر در ارسال اظهارنامه جریمه‌ای معادل سی درصد مالیات متعلقه را به همراه خواهد داشت و این جریمه به هیچ عنوان قابل بخشش نیست.

مراحل پر کردن اظهارنامه مالیاتی در سامانه

فرآیند تکمیل اظهارنامه مالیاتی به صورت مرحله‌ای و الکترونیکی انجام می‌شود.

۱. ورود به سامانه مالیاتی

• ابتدا به سایت tax.gov.ir مراجعه کنید.

• با نام کاربری و رمز عبور وارد پنل کاربری شوید.

۲. انتخاب نوع اظهارنامه

• بر اساس شخصیت حقیقی یا حقوقی، نوع اظهارنامه مناسب را انتخاب کنید.

• سامانه به صورت هوشمند فرم‌های لازم را نمایش می‌دهد.

۳. تکمیل اطلاعات پایه و هویتی

• نام و نام خانوادگی / نام شرکت

• کد ملی یا شناسه ملی

• کد پستی، شماره ثبت، نشانی محل فعالیت

۴. ثبت اطلاعات درآمد

• درآمد حاصل از فروش کالا و خدمات

• درآمد اجاره املاک

• سایر درآمدها (حق‌الزحمه، کارمزد، سود و …)

۵. ثبت هزینه‌ها و معافیت‌ها

• هزینه‌های قابل قبول مانند: حقوق و دستمزد، اجاره، بیمه، خرید مواد اولیه

• معافیت‌های قانونی (مناطق محروم، صادرات، فعالیت‌های دانش‌بنیان و …)

۶. بارگذاری مدارک

• صورت‌های مالی، قراردادها، فاکتورها، اجاره‌نامه و سایر اسناد مرتبط

۷. بررسی نهایی و تأیید

• خلاصه اطلاعات نمایش داده می‌شود.

• از صحت اطلاعات اطمینان حاصل کنید.

۸. دریافت کد رهگیری

• پس از ارسال موفق، کد رهگیری صادر می‌شود.

• این کد سند قانونی تسلیم اظهارنامه است.

تفاوت اظهارنامه مشاغل و تبصره ماده ۱۰۰

یکی از پرسش‌های رایج مؤدیان مالیاتی این است که چه تفاوتی میان ارائه اظهارنامه مالیاتی و استفاده از سازوکار تبصره ماده ۱۰۰ وجود دارد. در واقع، هر دو مسیر قانونی برای پرداخت مالیات محسوب می‌شوند اما شیوه اجرا، الزامات و مزایای هر یک با دیگری متفاوت است.

اظهارنامه مالیاتی رویکردی کلاسیک و جامع به شمار می‌آید که در آن مؤدی موظف است تمامی درآمدها، هزینه‌ها، دارایی‌ها و معافیت‌های خود را در سامانه سازمان امور مالیاتی ثبت کند. این فرآیند مستلزم نگه‌داری دفاتر قانونی و اسناد مالی است و معمولاً هزینه زمانی و مالی قابل توجهی بر دوش مؤدیان می‌گذارد. علاوه بر این، در روش سنتی مبتنی بر ممیزمحوری، مأموران مالیاتی حتی پس از گذشت چند سال می‌توانند با مراجعه به دفاتر شرکت، موارد کتمان‌شده یا خطاهای احتمالی را شناسایی کرده و جریمه یا مالیات مجددی مطالبه کنند. به همین دلیل، بسیاری از صاحبان کسب‌وکار کوچک و متوسط این مسیر را پیچیده و پرچالش می‌دانند.

در مقابل، تبصره ماده ۱۰۰ راهکاری ساده‌تر و هوشمندانه‌تر برای اخذ مالیات از مشاغل محسوب می‌شود. بر اساس اظهارات کارشناسان اقتصادی از جمله کریم یزدی‌خواه، در حال حاضر مؤدیانی که درآمد سالانه آنان تا سقف ۲۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان است، می‌توانند بدون الزام به نگه‌داری دفاتر مالیاتی و ارائه اظهارنامه، مالیات خود را در قالب این تبصره بپردازند. این رویکرد بخشی از برنامه وزارت امور اقتصادی و دارایی برای هوشمندسازی فرآیند مالیات‌ستانی و کاهش بار اداری مؤدیان است.

مزیت مهم تبصره ماده ۱۰۰ حذف هزینه‌های مالی و زمانی مرتبط با دفترداری است. مؤدیان دیگر نیازی ندارند به‌طور روزانه یا هفتگی رویدادهای مالی را در دفاتر ثبت کنند و از به‌کارگیری نیروی انسانی جداگانه برای این کار بی‌نیاز می‌شوند. افزون بر آن، پرداخت مالیات در این چارچوب به شکل اقساطی نیز امکان‌پذیر است که می‌تواند به تقویت جریان نقدینگی کسب‌وکارها کمک کند. حتی امکان تعیین محل مصرف مالیات توسط مؤدی نیز فراهم شده است که سطح مشارکت و اعتماد آنان به نظام مالیاتی را افزایش می‌دهد.

از منظر دولت نیز تبصره ماده ۱۰۰ مزایای فراوانی دارد. حذف ممیزمحوری سنتی، کاهش امکان فرار مالیاتی، افزایش شفافیت و تحقق عدالت مالیاتی از جمله نتایج مثبت اجرای این سازوکار است. به بیان دیگر، تبصره ماده ۱۰۰ با ترکیب داده‌محوری، هوشمندسازی و تسهیل فرآیندها، به گونه‌ای طراحی شده که هم منافع دولت و هم منافع مؤدیان را تأمین کند.

در جمع‌بندی می‌توان گفت، اظهارنامه مالیاتی همچنان برای کسب‌وکارهای بزرگ‌تر و پیچیده‌تر ضرورت دارد، اما تبصره ماده ۱۰۰ فرصتی ویژه برای اصناف و مشاغل با درآمدهای پایین‌تر از سقف قانونی است تا بدون درگیری با فرآیندهای زمان‌بر و پرهزینه، مالیات خود را بپردازند و در عین حال، از مشوق‌هایی نظیر تقسیط و کاهش هزینه‌های دفترداری بهره‌مند شوند.

نکات کلیدی در تکمیل اظهارنامه مالیاتی ۱۴۰۴

در فرآیند تکمیل اظهارنامه مالیاتی سال ۱۴۰۴ توجه به چند نکته کلیدی ضروری است. نخست آنکه تمامی اطلاعات باید کاملاً واقعی و مستند باشند زیرا سازمان امور مالیاتی امکان استعلام تراکنش‌های بانکی و سایر داده‌های مالی را دارد. دوم آنکه پیش از ارسال اظهارنامه بهتر است تمام مدارک مالی شامل قراردادها، فاکتورها و رسیدها گردآوری و نگهداری شوند. این مدارک حداقل باید به مدت ده سال بایگانی شوند تا در صورت رسیدگی مأموران مالیاتی قابل ارائه باشند.

نکته دیگر آن است که مؤدی باید تعیین کند کدام واحد کسبی او مشمول معافیت بیشتری خواهد شد، زیرا بر اساس ماده ۱۰۱ قانون مالیات‌های مستقیم تنها یک واحد کسبی می‌تواند از سقف معافیت سالانه برخوردار شود. به همین دلیل توصیه می‌شود اظهارنامه مربوط به آن واحد کسبی در اولویت قرار گیرد.

جرایم ناشی از عدم ارسال یا تأخیر در اظهارنامه مالیاتی

عدم تسلیم اظهارنامه در مهلت قانونی جریمه‌ای معادل سی درصد مالیات متعلقه را به همراه دارد که به هیچ عنوان قابل بخشش نیست. علاوه بر آن، اگر مالیات تعیین شده در موعد مقرر پرداخت نشود، ماهانه دو و نیم درصد جریمه دیرکرد محاسبه خواهد شد. ارائه اطلاعات خلاف واقع یا پنهان کردن درآمد نیز تخلفی جدی محسوب می‌شود و علاوه بر جریمه نقدی، امکان پیگرد قانونی و کیفری برای مؤدی وجود خواهد داشت.

جمع‌بندی

اظهارنامه مالیاتی به عنوان سند رسمی فعالیت‌های اقتصادی هر فرد یا شرکت، نقش کلیدی در نظام مالیاتی کشور دارد. در سال ۱۴۰۴ نیز همانند سال‌های گذشته، تمامی مؤدیان حقیقی و حقوقی موظف‌اند اظهارنامه خود را به صورت الکترونیکی از طریق سامانه tax.gov.ir تکمیل و ارسال کنند. این فرآیند اگرچه در نگاه اول پیچیده به نظر می‌رسد، اما با رعایت مراحل و نکات ذکر شده می‌توان به سادگی آن را تکمیل کرد.

ارسال به موقع و صحیح اظهارنامه علاوه بر جلوگیری از جرایم مالیاتی، امکان استفاده از معافیت‌ها و مشوق‌های قانونی را نیز فراهم می‌کند. از این رو به تمامی مؤدیان توصیه می‌شود پیش از پایان مهلت قانونی، نسبت به تکمیل و ارسال اظهارنامه خود اقدام کرده و در صورت نیاز از خدمات مشاوران مالیاتی یا حسابداران رسمی بهره‌مند شوند.