تفاوت‌های اصلی بین وام‌های قرض‌الحسنه، جعاله و مرابحه
تفاوت وام قرض‌الحسنه، جعاله و مرابحه در چیست؟
وام‌های قرض‌الحسنه، جعاله و مرابحه هرکدام در شرایط خاصی به کار می‌روند و هدف و ساختار متفاوتی دارند
در سیستم‌های مالی اسلامی، وام‌ها و قراردادها به‌طور معمول با اصول شریعت تطابق دارند و هدف آن‌ها اجتناب از ربا (ربا در قرض) و ایجاد یک محیط اقتصادی سالم و منصفانه است. در این راستا، وام‌های مختلفی با ساختارهای متفاوت وجود دارند که به سه نوع عمده تقسیم می‌شوند: وام قرض‌الحسنه، جعاله و مرابحه.
وام قرض‌الحسنه
تعریف:
وام قرض‌الحسنه یکی از انواع وام‌های بدون بهره است که در آن فرد وام‌گیرنده موظف است مبلغی را که قرض گرفته است، بدون هیچ‌گونه اضافه‌بها یا بهره‌ای در زمان مشخص یا به‌صورت اقساطی بازپرداخت کند. در این نوع وام، قرض‌دهنده هیچ‌گونه سود یا کارمزدی از وام گیرنده دریافت نمی‌کند.
ویژگی‌ها:
بدون بهره: وام قرض‌الحسنه هیچ‌گونه بهره یا سودی ندارد و تنها اصل مبلغ قرض باید بازپرداخت شود.
هدف خیرخواهانه: این نوع وام‌ها معمولاً برای کمک به افرادی که نیازمند کمک مالی هستند، صادر می‌شود و هدف آن تسهیل دسترسی به منابع مالی برای افراد کم‌بضاعت است.
شرایط بازپرداخت: بازپرداخت وام ممکن است به‌صورت یک‌جا یا اقساطی انجام شود، اما هیچ‌گونه فشاری برای پرداخت بهره یا جریمه وجود ندارد.
کاربرد:
وام قرض‌الحسنه معمولاً برای افرادی که نیازمند کمک مالی فوری هستند، مانند تأمین هزینه‌های درمانی، تحصیلی یا مشکلات مالی دیگر، صادر می‌شود. این نوع وام معمولاً توسط دولت‌ها، موسسات خیریه یا حتی بانک‌ها برای حمایت از افراد کم‌درآمد اعطا می‌شود.
وام جعاله
تعریف:
وام جعاله در واقع یک قرارداد خدماتی است که در آن فردی (مالک) برای انجام کار خاصی به فرد دیگر (عامل) مبلغی را به‌عنوان پاداش یا جلب خدمات تعیین می‌کند. در این نوع قرارداد، شخص عامل موظف به انجام کار مشخصی است و پس از انجام آن کار، پاداش یا مبلغ معین شده را از مالک دریافت می‌کند. جعاله به‌طور کلی در قراردادهایی استفاده می‌شود که مربوط به انجام یک خدمت یا کار است، نه قرض دادن پول.
ویژگی‌ها:
عدم قرض‌دهی: در جعاله، پول قرض داده نمی‌شود بلکه یک شخص برای انجام کاری معین مبلغی را به شخص دیگری می‌پردازد.
پاداش مشخص: مبلغی که به عامل پرداخت می‌شود، به‌عنوان پاداش برای انجام کار معین است.
پیش‌بینی نتیجه: در این نوع قرارداد، معمولاً باید نتیجه‌ای مشخص و قابل ارزیابی (مانند تعمیرات، ساخت و ساز، یا خدمات خاص) به‌دست آید.
کاربرد:
وام جعاله بیشتر در موقعیت‌هایی مانند کارهای ساختمانی، خدمات مهندسی، تعمیرات، مشاوره و موارد مشابه کاربرد دارد. به‌عنوان مثال، شخصی که می‌خواهد خانه‌اش را تعمیر کند، می‌تواند با پیمانکار قرارداد جعاله امضاء کند و به پیمانکار به‌ازای تکمیل کار مبلغی پرداخت نماید.
وام مرابحه
تعریف:
وام مرابحه به نوعی از قرارداد خرید و فروش در بازارهای اسلامی اطلاق می‌شود که در آن فروشنده کالا یا خدمات را با قیمتی مشخص به خریدار می‌فروشد و مبلغ فروش را به‌صورت اقساطی یا نقد دریافت می‌کند. در این نوع وام، فروشنده هزینه خرید کالا یا خدمات را به‌اضافه سود معینی به مشتری می‌فروشد.
ویژگی‌ها:
وجود سود: در مرابحه، برخلاف قرض‌الحسنه، فروشنده کالا یا خدمات را به قیمت پایه به‌اضافه سود خود به مشتری می‌فروشد.
شفافیت قیمت: در مرابحه، فروشنده باید قیمت خرید کالا را به مشتری اعلام کند و مشتری می‌داند که مبلغ پرداختی، علاوه بر قیمت خرید کالا، شامل چه میزان سود است.
قسطی یا نقدی: مشتری می‌تواند قیمت خرید را به‌صورت اقساطی یا یک‌جا پرداخت کند.
کاربرد:
وام مرابحه به‌طور عمده برای خرید کالاها و خدمات به کار می‌رود. این نوع قرارداد معمولاً در خرید خانه، خودرو، یا کالاهای دیگر در بازارهای اسلامی استفاده می‌شود. به‌عنوان مثال، یک بانک اسلامی می‌تواند برای خرید خانه‌ای توسط مشتری، خانه را خریداری کرده و آن را به مشتری به‌صورت اقساطی به‌همراه سود معین بفروشد.
تفاوت‌های اصلی بین وام‌های قرض‌الحسنه، جعاله و مرابحه
| ویژگی | وام قرض‌الحسنه | وام جعاله | وام مرابحه |
| نوعقرارداد | قرض بدون بهره | قرارداد خدماتی | قرارداد خرید و فروش |
| مقدارسود | بدون سود (بدون بهره) | بدون بهره، اما پرداخت پاداش به عامل برای انجام کار | شامل سود (مبلغ خرید به‌اضافه سود فروشنده) |
| هدفاصلی | کمک به افراد نیازمند | انجام خدمات یا کار مشخص | خرید و فروش کالا یا خدمات |
| شیوهپرداخت | بازپرداخت بدون بهره | پرداخت پس از انجام کار | پرداخت نقدی یا اقساطی با سود مشخص |
| نمونه کاربرد | هزینه‌های درمان، تحصیل، امور خیریه | تعمیرات، مشاوره، خدمات | خرید خانه، خودرو، تجهیزات |
وام‌های قرض‌الحسنه، جعاله و مرابحه هرکدام در شرایط خاصی به کار می‌روند و هدف و ساختار متفاوتی دارند:
- وام قرض‌الحسنه بدون بهره است و بیشتر به‌عنوان کمک مالی برای افراد نیازمند استفاده می‌شود.
- وام جعاله بر اساس انجام کار خاص و پرداخت پاداش به عامل تنظیم می‌شود و در موارد خدماتی به کار می‌رود.
- وام مرابحه برای خرید کالاها یا خدمات است که در آن مبلغ خرید به‌اضافه سود به مشتری فروخته می‌شود.
- آگاهی از این تفاوت‌ها می‌تواند به افراد کمک کند تا بسته به نیاز خود، مناسب‌ترین نوع وام را انتخاب کنند.