مهلت برگشت زدن چک صیادی
مهلت قانونی برگشت زدن چک صیادی + نکات مهم بانکی
در قانون جدید چک صیادی، چند بازه زمانی حیاتی وجود دارد که هر دارنده چکی باید آن‌ها را بداند. از دست دادن هر یک از این فرصت‌ها، بخشی از حقوق قانونی شما را محدود می‌کند.
اگر چکی در دست دارید و نگران از دست رفتن مهلت برگشت زدن چک صیادی هستید، پاسخ کوتاه این است: شما برای حفظ حق شکایت کیفری ۶ ماه از تاریخ سررسید چک فرصت دارید. همچنین برای حفظ حقوق تجاری خود در برابر ظهرنویس‌ها و ضامن‌ها، بسته به محل صدور چک، ۱۵ تا ۴۵ روز مهلت دارید.
به گزارش بانک اول ندانستن جزئیات دقیق این زمان‌بندی‌ها می‌تواند به سادگی شما را از رسیدن به حقتان محروم کند. در ادامه، تمام جزئیات، مراحل و نکات کلیدی در مورد مهلت برگشت زدن چک صیادی را به زبانی ساده برای شما تشریح شده است
مهلت برگشت زدن چک صیادی
در قانون جدید چک صیادی، چند بازه زمانی حیاتی وجود دارد که هر دارنده چکی باید آن‌ها را بداند. از دست دادن هر یک از این فرصت‌ها، بخشی از حقوق قانونی شما را محدود می‌کند.
مهلت ۶ ماهه برای اقدام کیفری چیست؟
مهم‌ترین و حساس‌ترین مهلت قانونی برای امکان تعقیب کیفری صادرکننده، یک بازه زمانی دو مرحله‌ای است که هر دو مرحله آن ۶ ماه طول می‌کشد:
- مهلت اول (مراجعه به بانک): شما به عنوان دارنده چک، باید حداکثر ظرف مدت ۶ ماه از تاریخ صدور چک، برای وصول آن به بانک مراجعه کنید. اگر در این مدت چک را به بانک ارائه ندهید و برگشت نزنید، حق شما برای شکایت کیفری برای همیشه از بین می‌رود.
- مهلت دوم (مراجعه به دادسرا): پس از اینکه گواهی عدم پرداخت را از بانک دریافت کردید، فقط ۶ ماه دیگر فرصت دارید تا با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، شکایت کیفری چک برگشتی خود را ثبت کنید.
مثال کاربردی: فرض کنید تاریخ صدور یک چک ۱۴۰۴/۰۳/۰۱ و تاریخ سررسید آن ۱۴۰۴/۰۵/۰۱ است. شما باید حداکثر تا تاریخ ۱۴۰۴/۰۹/۰۱ (۶ ماه پس از تاریخ صدور) چک را برگشت بزنید. اگر در تاریخ ۱۴۰۴/۰۶/۱۵ این کار را انجام دهید، تا تاریخ ۱۴۰۴/۱۲/۱۵ فرصت دارید شکایت کیفری خود را ثبت کنید.
مهلت ۱۵ و ۴۵ روزه برای حفظ حقوق تجاری به چه معناست؟
طبق قانون تجارت، اگر می‌خواهید علاوه بر صادرکننده، بتوانید وجه چک را از ظهرنویس‌ها (پشت‌نویس‌ها) و ضامن‌های آن‌ها نیز مطالبه کنید، باید چک را در مواعد مشخصی برگشت بزنید:
- ۱۵ روز: اگر محل صدور و محل پرداخت چک هر دو در یک شهر باشد.
- ۴۵ روز: اگر محل صدور و محل پرداخت چک در دو شهر مختلف ایران باشد.
این فرصت قانونی برگشت چک به شما اجازه می‌دهد در صورت عدم پرداخت توسط صادرکننده، علیه تمام مسئولین چک اقامه دعوا کنید.
آیا برای شکایت حقوقی محدودیت زمانی وجود دارد؟
خبر خوب این است که برای شکایت حقوقی چک برگشتی و مطالبه وجه آن از صادرکننده اصلی، محدودیت زمانی خاصی مانند مهلت‌های کیفری وجود ندارد.
شما تحت قانون مدنی، تا زمانی که چک مشمول مرور زمان نشده باشد (که معمولاً سال‌ها طول می‌کشد)، می‌توانید برای مطالبه وجه اقدام کنید.
اما به یاد داشته باشید که تاخیر در اقدام، ریسک عدم دسترسی به اموال صادرکننده را افزایش می‌دهد.
مراحل دقیق برگشت زدن چک صیادی در بانک چگونه است؟
برخلاف چک‌های قدیمی، مراحل برگشت زدن چک صیادی بسیار سریع‌تر و به صورت سیستمی انجام می‌شود. این فرآیند معمولاً شامل سه گام اصلی است:
گام اول: مراجعه به شعبه بانک و درخواست گواهی عدم پرداخت
با در دست داشتن اصل چک و کارت شناسایی معتبر، به یکی از شعب بانک صادرکننده چک مراجعه کنید. متصدی بانک ابتدا وضعیت ثبت چک در سامانه صیاد را بررسی می‌کند.
توجه: برگشت زدن چک ثبت نشده صیادی امکان‌پذیر نیست. اگر چک در سامانه ثبت نشده باشد، بانک از پذیرش آن خودداری می‌کند و چک فاقد اعتبار قانونی است.
گام دوم: ثبت آنی اطلاعات چک برگشتی در سامانه بانک مرکزی
در صورت عدم کفایت موجودی حساب صادرکننده، بانک موظف است بلافاصله مشخصات چک را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت کند. این اقدام به صورت آنلاین و آنی انجام می‌شود.
گام سوم: دریافت کد رهگیری و گواهی عدم پرداخت از بانک
بانک پس از ثبت اطلاعات، یک گواهی عدم پرداخت ممهور به مهر شعبه به شما تحویل می‌دهد که حاوی کد رهگیری چک برگشتی است. این کد برای پیگیری‌های بعدی، به خصوص برای صدور اجراییه برای چک، حیاتی است.
اگر چک صیادی در مهلت مقرر برگشت نخورد چه اتفاقی می‌افتد؟
تعلل و از دست دادن مهلت‌ها می‌تواند عواقب جدی برای شما به عنوان دارنده چک داشته باشد. اگر یک روز از تاریخ چک بگذرد و شما مهلت‌های کلیدی را نادیده بگیرید، با این موارد روبرو می‌شوید:
از دست رفتن حق شکایت کیفری (جرم صدور چک بلامحل)
همانطور که گفته شد، پس از گذشت ۶ ماه از تاریخ سررسید، دیگر امکان تعقیب کیفری و مجازات حبس برای صادرکننده وجود ندارد. این مهم‌ترین اهرم فشار شماست که با تاخیر از بین می‌رود.
از دست رفتن امکان اقدام علیه ظهرنویس و ضامن
همانطور که تاکید شد، اگر ظرف ۶ ماه از تاریخ صدور چک به بانک مراجعه نکنید، مهم‌ترین اهرم فشار شما یعنی امکان تعقیب کیفری و مجازات حبس برای صادرکننده، از بین خواهد رفت. در این حالت، پیگیری شما صرفاً به روش‌های حقوقی و ثبتی محدود می‌شود.
محدود شدن پیگیری به شکایت حقوقی و ثبتی
تنها گزینه‌های باقی‌مانده برای شما، پیگیری قضایی از طریق دعوای حقوقی برای مطالبه وجه و خسارت تاخیر تادیه، یا اقدام از طریق اداره ثبت اسناد خواهد بود که معمولاً فرآیندهای طولانی‌تری دارند.
بعد از برگشت زدن چک صیادی چه اقداماتی باید انجام داد؟
پس از برگشت چک صیادی و دریافت گواهی عدم پرداخت، تازه کار شما برای وصول وجه آغاز می‌شود. سه راه اصلی پیش روی شماست:
- اقدام از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی برای صدور اجراییه: سریع‌ترین روش همین است. با در دست داشتن گواهی عدم پرداخت، می‌توانید بدون نیاز به تشکیل جلسه دادگاه، مستقیماً درخواست صدور اجراییه علیه صادرکننده چک کنید.
- پیگیری از طریق اداره ثبت اسناد: این روش نیز بدون نیاز به حکم دادگاه قابل انجام است و می‌توانید از طریق آن، اموال صادرکننده را توقیف کنید.
- طرح دعوای حقوقی در دادگاه: اگر به دنبال مطالبه خسارت تاخیر و هزینه‌های دادرسی هستید، این روش مناسب است، هرچند زمان‌برتر خواهد بود.
پیامدهای برگشت خوردن چک صیادی برای صادرکننده چیست؟
قانون جدید چک، محرومیت‌های بانکی سنگینی را برای صادرکنندگان چک‌های بلامحل در نظر گرفته است که به محض برگشت خوردن چک به صورت آنی اعمال می‌شود:
- مسدودی حساب بانکی: تمام حساب‌های صادرکننده در تمامی بانک‌ها و موسسات اعتباری به میزان مبلغ کسری چک مسدود می‌شود. این شامل برگشت چک خوابیده به حساب نیز می‌شود.
- محرومیت از خدمات بانکی: صادرکننده تا زمان رفع سوء اثر چک، از افتتاح هرگونه حساب جدید، دریافت دسته‌چک، تمدید کارت اعتباری و دریافت هرگونه تسهیلات بانکی محروم می‌شود.
- کاهش اعتبار: سابقه چک برگشتی در اعتبار سنجی صادرکننده چک ثبت شده و اعتبار او را برای فعالیت‌های اقتصادی آینده به شدت کاهش می‌دهد.
کلام آخر
همانطور که دیدید، آگاهی از موعد اقدام برای چک و رعایت مهلت برگشت زدن چک صیادی، اولین و حیاتی‌ترین گام برای تضمین حقوق شماست. قانون جدید چک صیادی ابزارهای قدرتمندی برای وصول سریع‌تر مطالبات در اختیار شما قرار داده است، اما استفاده از این ابزارها نیازمند اقدام به موقع است. هرگز واخواست کردن چک را به روزهای آخر موکول نکنید تا تمام گزینه‌های قانونی (کیفری، حقوقی و ثبتی) برای شما باز بماند.
سوالات متداول
هزینه برگشت زدن چک صیادی در سال ۱۴۰۴ چقدر است؟
برگشت زدن چک در شعبه بانک هزینه‌ای ندارد. اما مراحل بعدی مانند درخواست صدور اجراییه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، شامل هزینه‌های دادرسی است که بر اساس مبلغ چک محاسبه می‌شود.
آیا می‌توان چک صیادی را در همان روز سررسید برگشت زد؟
بله، برگشت زدن چک در همان روز سررسید امکان‌پذیر است. اگر در تاریخ سررسید به بانک مراجعه کنید و حساب صادرکننده موجودی کافی نداشته باشد، می‌توانید بلافاصله درخواست گواهی عدم پرداخت کنید.
تفاوت مهلت برگشت زدن چک صیادی با چک‌های قدیمی چیست؟
اصلی‌ترین تفاوت در سیستمی و آنی بودن فرآیند در مهلت برگشت زدن چک های جدید (صیادی) است. در حالی که برای چک‌های قدیمی فرآیندها کندتر بود، در سیستم صیاد به محض برگشت خوردن، تمام محرومیت‌ها برای صادرکننده اعمال می‌شود و پیگیری آن برای دارنده ساده‌تر است.
منظور از رفع سوء اثر از چک برگشتی چیست؟
رفع سوء اثر به معنای پاک کردن سابقه منفی چک برگشتی از سوابق بانکی صادرکننده است. این کار از طریق روش‌هایی مانند واریز وجه چک، ارائه رضایت‌نامه از دارنده چک، یا گذشت ۳ سال از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت (در صورتی که شکایتی ثبت نشده باشد) انجام می‌شود تا مهلت پرداخت چک برگشتی و مشکلات آن پایان یابد.