خالی کردن جیب ها با دستان نامرئی/ کلاهبرداری مجازی در بازار مدرن

به گزارش بانک اول، پیشرفت تکنولوژی و فناوری شیوه بسیاری از مشاغل را دستخوش دگرگونی و تحول کرده که خرید و فروش اینترنتی نتیجه یکی از همین تحولات است. روند آسان خرید، تنوع محصولات، مشغولیت‌های زندگی مدرن و ... همه از عواملی هستند که حتی اگر اهل خرید اینترنتی نباشید، شما را به امتحان آن ترغیب می‌کنند.

کافی است اینستاگرام خود را باز کنید، پیج‌های مختلفی را خواهید دید که به قافله فناوری پیوسته اند،کسب و کار مجازی خود را آغاز کرده و محصولاتشان را در پست‌های مختلف تبلیغ می‌کنند، اما مشکل از جایی آغاز می‌شود که قوانین، ضوابط و روند قضایی از قافله این تحولات جا بمانند و تکنولوژی و دگرگونی‌های حاصل از آن قوانین را به سرعت پشت سر خود جا بگذارند.

هرجا که قانون نباشد هرج و مرج حاکم می‌شود و کسب و کار‌های اینستاگرامی در کشور ما تحت تحکم همین بی قانونی است. بستری که می‌توانست فرصت جدی اشتغال، کسب درآمد، صرفه جویی در زمان و پیشرفت و ... را در اختیار افراد بگذارد، در خلا نظارت قانون، به ابزار جدید کلاهبرداری تبدیل شده است.

ایجاب و قبول‌های اینترنتی، قرارداد و  تعهد نانوشته محسوب می‌شوند

مانیا مختارزاده وکیل پایه یک دادگستری در گفت و گو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، درباره راه های رسیدگی به کلاهبرداری های اینستاگرامی اظهار کرد: ایجاب و قبول به چیزی گفته می‌شود که قصد و اراده طرفین را برای بستن قرارداد نشان می‌دهد. ایجاب در واقع یک پیشنهاد مشخص است که برای بستن قرارداد به طرف دیگر داده می‌شود. اگر شخصی ایجاب را بدون هیچ قید و شرطی و با همان شرایط بیان شده بپذیرد، در واقع قبول صورت گرفته است. قرارداد‌های حقوقی الزاما کتبی نیستند و ایجاب و قبول‌های اینترنتی، قرارداد و تعهد نانوشته محسوب می‌شوند.

مختارزاده بیان کرد: هرجا ایجاب و قبول باشد، ثمن مشخص و مبلغ رد و بدل شود، یک عقد کامل صورت گرفته است. زمانی که یک فرد محصولی را تبلیغ می کند در واقع ایجاب عام انجام داده است، اگر مشتری آن را بپذیرد و ثمن را پرداخت کند، عقد بیع صحیح انجام شده است. زمانی که این کار در فضای مجازی انجام شود و کسی پیشنهاد را قبول کند، در همان لحظه شخصی که ایجاب کرده است، متعهد خواهد شد.

این وکیل دادگستری تصریح کرد: زمانی مشکل ایجاد می‌شود که فرد بدون قصد فروش و بدون داشتن کالا، ایجاب کند. زمانی که وجه از کسی دریافت شود، اما واقعیت با آن چیزی که برای دریافت این وجه توضیح داده شده متفاوت باشد، کلاهبرداری رخ داده است و متاسفانه این اتفاقی است که این روز‌ها به کرات در فضای اینستاگرامی شاهد آن هستیم.

راه رسیدگی به کلاهبرداری های اینستاگرامی

وی ادامه داد: وقتی کلاهبرداری رخ می‌دهد، اولین چیزی که به ذهن فرد زیان دیده خطور می‌کند اقامه دعوا با موضوع کلاهبرداری است، اما الزاما هر دعوای کلاهبرداری در دادگاه به عنوان کلاهبرداری شناخته نمی‌شود، گاهی بازپرس تشخیص می‌دهد که عمل مصداق نقض قرارداد است. در این حالت فرد باید از طریق اقامه دعوای حقوقی و برای مثال تحت عناوینی مانند ایفای شخص به الزام تعهد اقدام کند یعنی از شخص بخواهد کاری را که متعهد به انجام آن شده است، انجام دهد.

مختار زاده بیان کرد: برای اقامه دعوا باید دید فرد با چه شرایطی مواجه شده است. آیا کالا تحویل داده شده، آیا امکان پس گرفتن وجه وجود دارد، آیا این جرم از طریق سامانه اعلام جرم و فتا قابل پیگیری است، اگر پاسخ تمام این سوال‌ها منفی بود و مدرکی وجود داشت برای اینکه اثبات کند دریافت پول به روش متقلبانه بوده، آنگاه می‌توانیم شکایت کیفری را نیز مطرح کنیم. گاهی این جرائم مصداق جرم سایبری نیز خواهند بود که با جرم کلاهبرداری همپوشانی می‌شود.

این وکیل دادگستری گفت: نکته قابل توجه اینجاست که دعوا باید به طرفیت صاحب پیج اقامه شود، یعنی ما نمی‌توانیم شکایت حقوقی یا کیفری را علیه خود پیج طرح کنیم. گاهی می‌شود گرداننده و صاحب پیج را از طریق پلیس جرائم رایانه‌ای مشخص کرد، اما دو چالش جدی در این مسیر وجود دارد.

وی بیان کرد: متاسفانه ضابطه‌ای برای راه اندازی این پیج‌ها وجود ندارد، بنابراین هر شخصی می‌تواند با هویت نامعلوم و دروغین اقدام به فروش محصولی کند، در حالی که قصد یا پشتوانه‌ای برای انجام تعهد خود ندارد. این مسئله موجب می‌شود پیدا کردن صاحب پیج سخت یا ناممکن شود و کلاهبرداری به راحتی صورت گیرد و چالش دیگر این است که پلیس نیز به علل مختلف معمولا همکاری‌های لازم را انجام نمی‌دهد.

دعوای کلاهبرداری اینستاگرامی را در کدام مرجع قضایی مطرح کنیم؟ 

مختارزاده در پاسخ به این سوال که اقامه دعوا در کدام مرجع قضایی انجام می‌شود اظهار داشت: صلاحیت رسیدگی به دعاوی‌ای که سقف مبلغ آن تا ۲۰ میلیون تومان است برعهده شورای حل اختلاف گذاشته شده، اما قرار است سقف مبلغ تا ۵۰ میلیون تومان افزایش پیدا کند.

این وکیل دادگستری توضیح داد: معمولا مبالغی که به این صورت کلاهبرداری می‌شوند، اندک هستند اما از افراد زیادی دریافت می‌شوند. در صورتی که افراد زیان دیده از یک پیج، به اتفاق اقدام به طرح شکایت کنند به نتیجه مطلوب تری دست خواهند یافت.

وی با اشاره به روش‌های اعتبارسنجی پیج‌های اینستاگرامی تصریح کرد: روش‌هایی وجود دارد که افراد با توجه به آن‌ها می‌توانند پیج‌های معتبر را شناسایی کنند. اگر یک پیج کامنت‌های خود را بسته باشد به احتمال زیادی پیج معتبری نیست، از نحوه ارسال کالا هم می‌توان اعتبار پیج را ارزیابی کرد. پیجی که کالا را از طریق پست ارسال می‌کند معتبر‌تر است، زیرا برای ارسال کالا با پست پیج باید آدرس دقیق خود را اعلام کند.

مختارزاده ادامه داد: داشتن شماره تماس قابل پیگیری از پیج نیز می‌تواند نشان دهنده معتبر بودن آن باشد، همچنین پیج‌هایی که اقدام به کلاهبرداری می‌کنند اصرار زیادی برای واریز به سرعت وجه دارند.

این وکیل دادگستری تصریح کرد: همان طور که اشاره شد مبالغ کلاهبرداری شده به این روش اندک هستند و ضوابط دقیقی درباره راه اندازی پیج اینستاگرامی برای کسب و کار وجود ندارد. از طرفی روند به جریان انداختن پرونده به قدری هزینه بر و زمان بر است که خود به چالش جدی دیگر تبدیل شده است.

وی گفت: چالش‌ها، خلا‌های قانونی و قضایی باعث می‌شوند افراد اقدامی برای پیگیری کلاهبردار انجام ندهند و به این ترتیب تعداد کلاهبرداری‌ها و بدعهدی‌های این چنینی روز به روز افزایش پیدا می‌کند، به طوری که فضای ناامن و نامطمئنی در کسب و کار‌های اینترنتی ایجاد می‌شود. به نظر می‌رسد در حال حاضر بهترین راه مقابله با چنین کالاهبرداری‌هایی خرید نکردن از پیج‌هایی است که نمی‌شود از اعتبار آن‌ها اطمینان حاصل کرد./باشگاه خبرنگاران جوان