حقوق زن یا مرد شاغل پس از فوتش به چه کسی تعلق می گیرد؟

به گزارش بانک اول  مجید اسدی  کارشناس ارشد حقوق  جزئیات قوانین مربوط به حقوق زن یا مرد شاغل پس از فوتش و اینکه این حقوق به چه کسی تعلق می گیرد، توضیحاتی داد.
 آیا حقوق متوفی پس از فوت قطع می شود یا خیر؟
خیر. بر اساس قوانین تامین اجتماعی و استخدام کشوری، در مواردی که با پدیده ترکه متوفی بدون وارث مواجه نباشیم؛ یعنی این اشخاص بعد از مرگ، دارای بازماندگانی باشند، به منظور حمایت از اعضای خانواده کارگران و کارمندان، پس از فوت آنها نیز حقوق پرداختی شان قطع نمی شود و از طریق سازمانهای حمایت کننده، یعنی سازمان تامین اجتماعی و صندوق بازنشستگی کشوری، به وراث آنها حقوق پرداخت می شود. یکی از این وراث، همسر مرد متوفی است که برای دریافت حقوق شوهرش پس از مرگ وی دارای صلاحیت قانونی می باشد.

زن برای دریافت حقوق شوهر فوت شده چه شرایطی باید داشته باشد؟
افراد شاغلی که تحت پوشش خدمات بیمه ای هستند، در یک دسته بندی به دو گروه کارگران و کارمندان دولت تقسیم می شوند. کارگران، طبق قانون کار تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی و کارمندان دولت، تحت پوشش بیمه های دولتی مانند بیمه خدمات درمانی دولت هستند و پس از بازنشستگی نیز از سوی صندوق بازنشستگی کشوری، تحت حمایت قرار می گیرند. در واقع شرایط زن برای برخورداری از حقوق شوهر پس از فوت وی در قانون تامین اجتماعی و قانون استخدام کشوری از نظر میزان مستمری که به زن تعلق می گیرد، دارای تفاوت است.

ممکن است بفرمایید که این تفاوت چیست؟
بر اساس  قوانین تامین اجتماعی و به استناد بند 1 ماده 81 قانون تامین اجتماعی: «عیال دائم بیمه شده متوفی مادام که شوهر اختیار نکرده است.» از جمله «بازماندگان واجد شرایطی متوفی است که استحقاق دریافت مستمری را خواهند داشت.» بنابراین همانگونه که مشخص است، مطابق قانون تامین اجتماعی، شرایط زن برای دریافت حقوق شوهر پس از مرگ وی عبارت است از اینکه زن، زوجۀ دائم فرد فوت شده باشد و بعد از فوت شوهرش، مجددا ازدواج نکرده باشد.
اما نکته در خور توجه آن است که این بخش از بند 1 ماده 81 قانون تامین اجتماعی که مقرر داشته: « مادام که شوهر اختیار نکرده است.» به موجب بند 1 ماده 48 قانون حمایت خانواده مصوب 1391 که مقرر داشته است : «زوجه دائم متوفی از حقوق وظیفه یا مستمری وی برخوردار می گردد و ازدواج وی مانع دریافت حقوق مذکور نیست» منسوخ شده است. بنابراین در حال حاضر، ازدواج مجدد نکردن زن، جزء شروط برخورداری وی از دستمزد شوهر متوفی محسوب نمی شود.
نحوه تقسیم حقوق شوهر پس از مرگ وی نیز در قانون تامین اجتماعی و سهم زوجه، مطابق ماده 83 قانون تامین اجتماعی مشخص گردیده است. به موجب این ماده، سهم زن از حقوق شوهر پس از مرگ وی، معادل 50 درصد مستمری وی می باشد.

لطفا بفرمایید که در قانون استخدام کشوری شرایط زن برای دریافت حقوق شوهر پس از فوت وی  چگونه است؟
در قانون استخدام کشوری شرایط زن برای دریافت حقوق شوهرش پس از مرگ وی در بند (ت) ماده 86 قانون استخدام کشوری بیان گردیده است که مشابه ماده 81 قانون تامین اجتماعی می باشد. با این توضیح که «عیال دائمی متوفی تا زمانی که شوهر اختیار نکرده باشد» برای  دریافت حقوق شوهر پس از مرگ وی، دارای صلاحیت خواهد بود.
شایان ذکر است همانطور که در مورد مشمولین تامین اجتماعی گفته شد، در مورد زوجه بازمانده مشمولین قانون استخدام کشوری نیز، قانون حمایت خانواده سال 91، «قید تا زمانی که شوهر اختیار نکرده باشد» را حذف کردهاست؛ لذا در حال حاضر، ازدواج مجدد نکردن زوجه، از شرایط دریافت مستمری متوفی تحت پوشش قانون استخدام کشوری نیز نیست.
اما نحوه تقسیم حقوق شوهر پس از مرگ وی در قانون استخدام کشوری و سهم زوجه، طبق ماده 87 قانون استخدام کشوری نیز تعیین گردیده است. به موجب این ماده، «حقوق وظیفه یا مستمری به طور مساوی بین وراث قانونی قسمت می شود.»؛بنابراین سهم زوجه از حقوق شوهر پس از مرگ وی در قانون استخدام کشوری، مساوی با سهم بقیه وراث می باشد.

آیا استثنائاتی هم برای زن به منظور دریافت حقوق شوهر پس از فوت وی وجود دارد؟
برخی شرایط به وجود می آید که وراث در استحقاق زن برای دریافت حقوق شوهر پس از فوت وی، به تردید می افتند که آیا زوجه، مستحق دریافت حقوق متوفی هست یا خیر؟ این شرایط به شرح ذیل است:
چنانچه عقد نکاح میان زن و شوهر متوفی، از نوع عقد نکاح موقت یا صیغه باشد، همسر موقت برای دریافت حقوق شوهر پس از مرگ وی صلاحیت قانونی ندارد و این مورد، از مهم ترین استثنائات زن برای دریافت حقوق شوهر پس از مرگ وی می باشد.

همانگونه که پیشتر آمد، ازدواج مجدد زوجه پس از فوت شوهر، مانع دریافت حقوق شوهر پس از مرگ وی- که از حقوق زن است- نمی شود. نکته در خور تامل این است که اگر شوهر بعدی نیز فوت کند، بیشترین مستمری ملاک پرداخت به زوجه است.

آیا اگر زن خودش شاغل باشد نیز حقوق شوهر متوفی به وی تعلق می گیرد؟
در صورتی که زوجه نیز شاغل باشد یا بازنشسته شده باشد، دریافت حقوق بازنشستگی یا مستمری متعلق به زوجه متوفی، از استثنائات زن برای دریافت حقوق شوهر پس از مرگ وی نیست و مانع از دریافت حقوق شوهر پس از مرگ وی نمی شود؛بنابراین هر دو حقوق به زوجه تعلق می گیرد؛ ولی اگر متوفی چند زوجه دائم داشته باشد، حقوق وظیفه یا مستمری به تساوی بین آنان تقسیم می شود.

حقوق کارمندان زن بعد از فوتشان به چه کسی تعلق می گیرد؟
شوهر برای دریافت حقوق زن کارمند خود بعد از فوتش لازم است حتما بالای شصت سال سن داشته باشد و برای انجام کار ناتوان باشد. پسر میتواند بعد از فوت مادر کارمندش تا زمانی که تحصیل میکند، از حقوق او استفاده نماید و دختر نیز تا زمان ازدواج مجاز است که از حقوق مادرش استفاده کند. پدر و مادر خانم کارمند فوت شده نیز اگر قبل از فوت وی تحت تکفلش باشند، می توانند پس از فوت او نیز از حقوقش استفاده کنند.

آیا خواهر و برادر زن کارمند هم پس از فوتش از حقوق وی بهرمند می شوند؟
خیر. اگر زن کارمند دارای همسر، فرزند، پدر و مادر نباشد، نیز حقوق او پس از فوتش به خواهر و برادرش تعلق نمی گیرد.