مرکز مبادله ارز و طلا چیست و چگونه در حراج شمش شرکت کنیم؟

بانک مرکزی به عنوان متولی و سیاست‌گذار نظام پولی و ارزی کشور، با هدف بهبود فرآیند سیاست‌گذاری، نظارت بهتر و رفع چالش‌های پولی و ارزی کشور، در سال ۱۴۰۱ اقدام به تاسیس و راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلای ایران کرد. این مرکز با اهدافی همچون ایجاد بازاری کارا، منصفانه و شفاف برای معاملات ارزهای خارجی و فلزات گران‌بها، ایجاد نهادی رسمی برای انجام معاملات ارز و طلا و کشف نرخ ارز و طلا براساس مکانیسم عرضه و تقاضا، ایجاد سازوکاری امن و قابل اتکا برای انجام تسویه وجوه معاملات ارزی و طلا و هویت‌بخشی و سامان­دهی بازیگران عمده بازار ارز و طلا تأسیس شده است.

مرکز مبادله ارز و طلای ایران چه کاری انجام می‌دهد؟

بانک مرکزی به عنوان سیاست‌گذار بازار پول و ارز، به منظور برطرف کردن چالش‌های پولی و ارزی در ۲ اسفندماه ۱۴۰۱ مرکز مبادله ارز و طلای ایران را تاسیس کرد. معاملات ارزی (اسکناس و حواله) و فلزات گران‌بها (شمش و سکه) محور فعالیت این مرکز است. در حال حاضر دو تالار ارز خدماتی و تالار حواله ارز در مرکز مبادله ایران فعال است و براساس برنامه‌های پیش رو تالار اسکناس ارز و تالار نقدی فلزات گران‌بها نیز به زودی فعال خواهد شد.

انواع بازارها در مرکز مبادله ارز و طلای ایران

همان‌طور که از نام این مرکز مشخص است، 2 بازار اصلی در این مرکز وجود دارد که عبارتند از:

بازار ارز

بازار ارز از 4 تالار مختلف تشکیل شده است:

۱.تالار اسکناس ارز

در تالار اسکناس ارز انواع اسکناس ارزهایی مانند یورو، دلار، روبل، دینار، لیر، یوآن در یک بستر عرضه و تقاضا مورد معامله قرار می‌گیرند. این تالار با هدف تخصیص ارز به نیازهای قانونی افرادی که به دنبال ارز خدماتی هستند، ایجاد شده است. بانک مرکزی اعلام کرده که ۶۸ نیاز خدماتی مانند ارز درمانی، ارز دانشجویی، ارز ماموریت، ارز مسافرتی، ارز شرکت‌های هواپیمایی داخلی، ارز شرکت‌های ترانزیت زمینی و دریایی و سایر موارد ارزی شناسایی شده است که در این مرکز می‌توان تحت این عناوین ارز دریافت کرد.

۲.تالار حواله ارز

تالار حواله ارز محلی برای عرضه حوالجات ارزی صادرکنندگان و تقاضای ارزی واردکنندگان است. نرخ حواله متناسب با نوع حواله و ویژگی‌های آن در این تالار میان صادرکنندگان و واردکنندگان مشخص می‌شود. در حال حاضر، حوالجات ارزهای پرمتقاضی مانند یورو، دلار و درهم در این تالار مورد معامله قرار می‌گیرند. شرکت‌های صنایع معدنی، شیمیایی و فلزی از بزرگ‌ترین عرضه‌کنندگان ارز در تالار حواله مرکز مبادله هستند.

۳.تالار مشتقات ارز

تالار مشتقات ارز دیگر تالار بازار ارز مرکز مبادله ایران است. قراردادهای مشتقه یک قرارداد مالی است که ارزش آن بر پایه ارزش یک دارایی دیگر استوار است. مشتقات ارزی عموما به یک کاربر حق خرید و فروش یک دارایی اساسی را در مقطعی در زمان آینده می‌دهند. به این ترتیب، ارزش اوراق مشتقه ارزی بر اساس این دارایی پایه و زمان پایان قرارداد مشخص می‌شود. قراردادهای مشتقه ارزی که در مرکز مبادله ایران فعال هستند، شامل موارد زیر است:

• قراردادهای آتی ارزی
• قراردادهای اختیار معامله ارزی
• قراردادهای سواپ ارزی

از آن‌جایی که کارکرد اصلی مشتقات، پوشش ریسک است، ایجاد و توسعه تالار مشتقات زمینه پوشش ریسک صادرکنندگان، واردکنندگان و بنگاه‌های تولیدی را فراهم می‌کند.

۴.تالار قراردادهای نوین ارز

تالار قراردادهای نوین ارزی دیگر تالار بازار ارز مرکز مبادله ایران است. قراردادهای این تالار شامل انواع اوراق ارزی (مانند اوراق مرابحه ارزی و غیره)، گواهی سپرده ارزی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری ارزی می‌شوند.

بازار طلا

این بازار از ۲ تالار مختلف تشکیل شده است:

۱.تالار نقدی طلا

تالار نقد طلای مرکز مبادله ایران میزبان معاملات نقدی شمش طلا، سکه تمام، نیم سکه و ربع سکه است.

۲.تالار قراردادهای مالی مبتنی بر طلا

در تالار قراردادهای مبتنی بر طلا نیز معاملات گواهی سپرده کالایی طلا و قراردادهای مشتقه طلا شامل پیمان‌های آتی و اختیار معامله روی دارایی‌های پایه‌ای مانند شمش، تمام سکه، نیم سکه و ربع سکه انجام می‌شود.

تفاوت تالار حواله ارز مرکز مبادله ایران و سامانه نیما چیست؟

ارز سامانه نیما به واردات کالا‌های اساسی، مواد اولیه و ماشین‌آلات و با نرخ میانگین ۲۸۵۰۰ تومان تخصیص داده می‌شود. تأمین‌کننده ارز سامانه نیما بانک مرکزی و از محل منابع ارزی دولت است که از طریق صادرات شرکت‌های نفت و گاز تحت مدیریت دولت به دست می‌آید. اما ارز تالار حواله ارز مرکز مبادله ایران جهت واردات تمامی کالاها به غیر از کالاهای اساسی در نظر گرفته شده است. شرکت‌های فولادی، پتروشیمی، معدنی، فلزی و شرکت‌های کوچک صادراتی تأمین‌کنندگان ارز تالار حواله ارز هستند و کشف نرخ در این تالار بر اساس سازوکار عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد.

جزییات خرید شمش طلا از مرکز مبادله ارز و طلای ایران

بر اساس اعلام رئیس کل بانک مرکزی روز چهارشنبه ۲۷ دی ماه اولین عرضه شمش طلا در مرکز مبادله ارز و طلای ایران اتفاق خواهد افتاد. البته لازم به ذکر است که وقتی در خصوص شمش طلا صبحت می‌شود منظور شمش طلای وارداتی کشور از محل رفع تعهد ارزی است. این شمش‌های طلا به مرکز مبادله معرفی شده و اولین حراج آن روز چهارشنبه بر اساس شیوه‌نامه مشخص، عرضه می‌شود.

بر این اساس خریداران شمش طلا می‌توانند حداقل یک قطعه یک کیلوگرمی و حداکثر ۳ قطعه یک کیلوگرمی شمش طلای با عیار ۹۹۵ در هزار خریداری کنند. شروع حراج حضوری ساعت ۱۲ خواهد بود و تا میزانی که شمش طلاهای قابل عرضه به فروش برسد، این حراج ادامه خواهد داشت.

شرایط لازم برای شرکت در حراج شمش طلا

متقاضیانی که می‌توانند این شمش‌ها را خریداری کنند افرادی هستند که پروانه کسب از اتحادیه طلا و جواهر دارند و کار اصلی آن‌ها ساخت طلا و مصنوعات آن است. این گروه قبل از مراجعه نیازمند تکمیل یک‌سری مدارک هستند که شامل نامه درخواست شرکت برای حضور در حراج است که در سایت مرکز مبادله به آدرس https://www.ice.ir/ بارگزاری خواهد شد و باید آن را تکمیل کنند. همچنین اصل کارت ملی، اصل پروانه کسب و فیش واریزی وجه‌الضمان هم از دیگر موارد مورد نیاز است. افراد متقاضی باید مبلغ ضمانت واریز را تا ساعت ۱۶ روز قبل از حراج ارائه کنند. ضمنا فرآیند معامله روز چهارشنبه هم بر اساس شیوه حراج حضوری خواهد بود.

نکته: متقاضیان خرید خرد اصلا نمی‌توانند وارد فرآیند حراج شوند و حداقل خرید شمش، یک قطعه‌ یک کیلوگرمی است. برای نیازهای خرد کمتر از یک کیلوگرم سازندگان مصنوعات طلا تمهیداتی اندیشیده شده و  این افراد بعدا می‌توانند در حراج‌های غیرحضوری و سامانه‌ای  از طریق اتحادیه‌، کار ثبت تقاضای خود را انجام دهند و بر اساس کد معاملاتی که به اتحادیه داده می‌شود اتحادیه می‌تواند به نمایندگی از متقاضیان خرد زیر یک کیلو کار خرید را انجام دهد.