سوء استفاده از کد ملی دیگران چه مجازاتی دارد ؟

سوء استفاده از کد ملی - شکایت از کلاهبرداری با کد ملی

سوء استفاده از کد ملی ممکن است به صورت های مختلف، نظیر خرید و فروش ارز، دریافت کارت بازرگانی و شماره همراه و ... رخ دهد. به منظور جلوگیری از کلاهبرداری با کد ملی، به افراد توصیه می شود که در صورت مفقودی کارت ملی خود، اعلام مفقودی نموده.

یکی از اطلاعات هویتی افراد کد ملی آن ها می باشد. این کد، یک شماره ده رقمی می باشد که به هر شخص ایرانی، در زمان صدور شناسنامه اختصاص پیدا می کند. سه رقم اول کد ملی، از سمت چپ، شهرستان محل صدور شناسنامه یا شهر محل تولد هر شخص می باشد. امروزه بسیاری از خدماتی که در بستر اینترنت یا به صورت حضوری ارائه می شود، مستلزم ارائه کد ملی به عنوان مهم ترین مدرک هویتی فرد است.

با این حال، این مدرک نیز مانند سایر اسناد، از سوء استفاده مصون نمانده و مشاهده می شود که بسیاری از صاحبان کد ملی یا اشخاص دیگر، اقدام به ارتکاب جرم، کلاهبرداری یا سوء استفاده از این کد می نمایند. از آن جایی که استفاده از کد ملی در مواردی می تواند منجر به بروز جرم و جنایت گردد، اشخاص می بایست اطلاعات جامع و کاملی در خصوص جلوگیری سوء استفاده از کد ملی داشته باشند.

از این رو، در ادامه مقاله حاضر، قصد داریم، پس از پاسخ به این پرسش که سوء استفاده از کد ملی به چه معناست و با کد ملی چه اطلاعاتی می توان بدست آورد؛ به جرم کلاهبرداری با استفاده از کد ملی و استفاده از کد ملی دیگران بپردازیم. سپس در خصوص نحوه جلوگیری سوء استفاده از این شماره صحبت خواهیم کرد .

سوء استفاده از کد ملی به چه معناست؟

کارت ملی افراد از جمله مهم ترین اسناد هویتی می باشد که در برگیرنده اطلاعات مختلفی از جمله نام، نام خانوادگی، تاریخ تولد، نام پدر، پایان اعتبار و شماره ملی است. بنابراین، شماره یا کد ملی، عددی ده رقمی است که بر روی کارت ملی افراد درج شده است.

در صورتی که این کارت مفقود شده و یا به سرقت رود، اطلاعاتی نظیر کد ملی نیز به همراه کارت، ممکن است به دست سارق یا یابنده کارت بیافتد. در برخی موارد مشاهده می شود که این اشخاص از کارت مورد نظر سوء استفاده نموده و دست به ارتکاب جرم می زنند.

در پاسخ به این پرسش که سوء استفاده از کد ملی به چه معناست؟ می توان به طور کلی پاسخ داد که سوء استفاده از کد ملی، در واقع هر گونه استفاده و بهره برداری غیرمجاز و خارج از قانون از کد ملی، نظیر اخاذی، کلاهبرداری و... می باشد. در برخی مواقع، سوء استفاده از این شماره منجر شده است که افراد (اعم از صاحب کد ملی و شخص سوء استفاده گر) به خسارات های جبران ناپذیری دچار شوند.

با کد ملی چه اطلاعاتی می توان بدست آورد؟

به موجب ماده 2 ‌قانون الزام اختصاص شماره ملی و کد پستی برای کلیه اتباع ایرانی مصوب سال 1376، کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی، وزارتخانه‌ ها، سازمان ها و... موظفند از شماره ‌ملی و کد پستی ده رقمی که توسط سازمان ثبت احوال کشور و در قالب کارت شناسایی و با همکاری شرکت پست جمهوری اسلامی ایران برای ‌شناسایی افراد و اشخاص و محل کار یا سکونت آن ها حسب مورد اختصاص خواهد یافت؛ تبعیت نموده و به کار گیرند.

کارت ملی به عنوان سند شناسایی اتباع ایرانی و مشمول کلیه احکام حقوقی و کیفری مربوط است و باید همیشه همراه‌ صاحب آن باشد. با این حال، در برخی موارد ممکن است که کارت ملی اشخاص و اطلاعات مندرج در آن، نظیر کد ملی، در دست اشخاص دیگر قرار گرفته و مورد سوء استفاده واقع شود.

یکی از سوالات متداولی که در این میان، مطرح می شود این است که با کد ملی چه اطلاعاتی می توان بدست آورد؟ در پاسخ به این پرسش باید بیان نمود که اگر فرد سوء استفاده گر، تنها به کد ملی شخصی دسترسی داشته و هیچ اطلاعات دیگری، به جز کد ملی در اختیار او نباشد، به اطلاعات به خصوصی دسترسی نخواهد داشت و تنها اطلاعات در دسترس وی، استان و شهر محل صدور کارت ملی می باشد که آن هم با استعلام کد ملی از طریق سایت های موجود در این زمینه در اختیاری وی قرار می گیرد.

در صورتی که شخص سوء استفاده گر، کد ملی فرد دیگری را از طریق دسترسی به کارت ملی او، به دست آورده باشد، بدیهی است که دامنه اطلاعاتی که وی می تواند به آن ها دسترسی یافته، افزایش می یابد که این امر به نوبه خود، زمینه استفاده نا به جا و وقوع جرم را چند برابر می نماید.

کلاهبرداری با استفاده از کد ملی

صرف داشتن کد ملی به تنهایی، تهدیدی برای اطلاعات دیگر افراد، به حساب نمی آید، زیر معمولا استفاده از این کد، به تنهایی امکان پذیر نیست و لازم است که شخص به اطلاعات دیگری نیز دسترسی داشته باشد.

با این حال، در اغلب موارد، اطلاعات افراد از طریق مفقود شدن یا سرقت کارت ملی آن ها افشا می شود که در برخی موارد منجر به وقوع جرائمی من جمله کلاهبرداری شده است.
کلاهبرداری با شماره و کارت ملی، اکثرا در موضوعات مختلفی اعم از مالیات، خرید و فروش ارز و معاملات تجاری، دریافت کارت بازرگانی، سیم کارت و ... صورت می گیرد. همچنین، امکان بازکردن حساب بانکی و نیز ارتکاب جرم از طریق این حساب ها نیز، امری رایج در زمینه کلاهبرداری با استفاده از کد ملی می باشد.

یکی دیگر از موارد کلاهبرداری با استفاده از کد ملی، بهره برداری از این کدها، در معاملات ارزی می باشد. از آن جا که خرید و فروش برخی ارزها، نظیر دلار توافقی (که قیمت آن کمتر از قیمت دلار در بازار آزاد است) منوط به ارائه کارت ملی می باشد، برخی از سودجویان، برای دریافت دلار بیشتر از کارت ملی اجاره ای یا مفقودی استفاده می نمایند.

جرم استفاده از کد ملی دیگران

همانطور که پیش تر بیان گردید، برخی جرایمی که در حال حاضر، در سطح کشور رواج دارد، با استفاده از کارت ملی افراد و اطلاعات مندرج در آن رخ می دهد. یکی از سوالاتی که ممکن است در این میان، برای افراد مطرح شود این است که آیا استفاده از کد ملی دیگران جرم است؟ در صورت مثبت بودن پاسخ به این پرسش، مجازات جرم استفاده از کد ملی دیگران چه می باشد؟

در پاسخ به این پرسش می توان بیان نمود که در یک نگاه کلی، در قانون مجازات و سایر قوانین و مقررات مرتبط، در هیچ کجا، ماده ای بیان نشده است که مستقیما، استفاده از کارت ملی دیگران را جرم انگاری نموده باشد، بلکه باید دید که با استفاده از کد ملی چه اتفاقی رخ داده و فرد، کد ملی را به چگونه و به چه منظوری استفاده کرده است.

اگر عملی که با استفاده از کارت ملی رخ داده است، در قانون مجازات اسلامی و سایر قوانین مرتبط، جرم انگاری شده باشد؛ فرد سودجو، مجرم شناخته شده و امکان طرح دعوای کیفری علیه وی برای فرد متضرر فراهم می باشد. به طور مثال، چنانچه فردی کارت ملی خود و اطلاعات مندرج در آن (از قبیل شماره ملی) را در اختیار سایر افراد قرار داده و آن ها نیز با استفاده از آن اطلاعات، اقدام به دریافت کارت بازرگانی و استفاده از مزایای آن نمایند، این عمل جرم محسوب می شود.

ماده 33 مکرر 2 قانون اصلاح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب سال 1400، هرگونه معامله راجع به کارت بازرگانی که عرفا اجاره، خرید، فروش یا واگذاری آن محسوب شده و نیز هرگونه بهره برداری از منافع کارت بازرگانی دیگری، تحت هر عنوان، ممنوع است و مرتکب یا مرتکبین به شرح زیر مجازات می گردند:

انتقال گیرنده یا بهره بردار: پرداخت جریمه نقدی معادل نصف ارزش کالا علاوه بر ضبط کالا و پرداخت تضامنی خسارت وارده به دولت.

انتقال دهنده: پرداخت جریمه نقدی معادل یک تا دو برابر منافع تحصیل شده، علاوه بر ابطال کارت بازرگانی و پرداخت تضامنی خسارت وارده به دولت.

هم چنین، به موجب ماده 13 قانون تخلفات، جرائم و مجازات های مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه، هر کس اقدام به چاپ غیر مجاز اوراق و اسناد سجلی و یا، ساخت و تهیه غیر مجاز مهرهای سجل و یا سرقت آن نماید به حبس از دو سال تا پنج سال و پرداخت جزای نقدی از ۲,۰۰۰,۰۰۰ ریال تا ۵,۰۰۰,۰۰۰ ریال محکوم می شود و در صورت تکرار به اشد هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

توجه به نکته ضروری است که نوع به دست آوردن کارت ملی اشخاص نیز می تواند محل جرم واقع شود. به طور مثال جرایمی نظیر سرقت کارت و کد ملی، نوعا مجرمانه بوده و شخص به صرف انجام آن، به مجازات محکوم می شود و اگر فرد با این کارت ملی سرقت شده، اعمال خلافی دیگری نیز مرتکب شود، مجازات آن برای وی به طور جداگانه محاسبه خواهد شد.

بنابراین، جرم بودن یا نبودن استفاده از کارت ملی دیگران و همچنین، نوع و میزان مجازات آن، کاملا بستگی به نوع اقداماتی دارد که با بهره برداری از کارت ملی صورت می گیرد. توجه به این نکته ضروری است که در اغلب جرایم، نظیر اجاره کارت بازرگانی، قانون گذار هم صاحب کد ملی و هم استفاده کننده از آن، را مجرم شناخته و برای آن ها مجازات های گوناگونی در نظر گرفته است.

جلوگیری سوء استفاده از کد ملی

با توجه به این که ممکن است، افراد به طرق مختلف با افشای اطلاعات هویتی خود، نظیر کد ملی مواجه شوند، این مسئله برای آن ها مطرح می شود که چگونه می توان از سوء استفاده از کد ملی جلوگیری نمود. به منظور حفظ حقوق افراد، در این بخش از مقاله به راه های جلوگیری سوء استفاده از کد ملی پرداخته می شود که به شرح زیر می باشد:

اولین نکته در خصوص جلوگیری سوء استفاده از کد ملی، این است که این سند، به شیوه صحیح و در مکان مناسب نگهداری شود.
مورد دیگر، در این خصوص این است که شخص، از ارائه کارت ملی خود و اطلاعات مندرج در آن، به افراد ناشناس و سایت های نامعتبر و نیز شرکت های غیرقانونی اکیدا خودداری نماید تا به این وسیله، زمینه ارتکاب جرم توسط آن فراهم نگردد.

در مواردی که فرد کارت ملی خود را مفقود نموده است، می بایست در اولین فرصت، نسبت به اعلام مفقودی آن به مراجع ذی صلاح قضایی اقدام کند.
در صورتی که فرد مفقودی کارت ملی خود را به مراجع ذی صلاح قضایی اعلام نماید، مسئولیت قانونی کلیه اقداماتی که از آن تاریخ به بعد صورت می پذیرد، برعهده صاحب کارت ملی نخواهد بود.