همه آنچه که باید درباره نرخ بهره بانکی بدانید

یکی از اصطلاحاتی که در طول زندگی مالی خود با آن برخورد داشته‌ایم، نرخ بهره است. اصطلاح نرخ بهره را می‌توان هزینه پول نیز تفسیر کرد. چرا هزینه پول؟ فرض کنید شما پولی را در اختیار بانک می‌گذارید ( مانند سپرده‌گذاری مدت‌دار) یا وامی دریافت می‌کنید، در اینصورت بابت آن مبلغ بایستی پول بیشتری دریافت و یا پرداخت کنید. عملا این مبلغ بیشتر برای پرداخت کننده نوعی هزینه محسوب می‌شود. نام اقتصادی این پول اضافی را بهره می‌گوییم. 

به گزارش بانک اول نرخ بهره نشان‌دهنده هزینه یا پاداشی است که برای دسترسی به سرمایه (سپرده گذاری یا پول شما) یا وام پرداخت می‌شود. این نرخ توسط بانک‌ها، مؤسسات مالی و نهادهای مختلف تعیین می‌شود و نقش مهمی در تعیین سطح سرمایه‌گذاری در جامعه دارد. در واقع نرخی بهره برای جلوگیری از کاهش ارزش پول است.

انواع نرخ بهره:

تقسیم بندی کلی نرخ بهره

نرخ بهره بانکی: توسط بانک مرکزی و سایر نهادهای مرتبط برای سپرده‌ها تعیین می‌شود.

نرخ بهره تسهیلات مالی: توسط بانک مرکزی برای اعطای وام‌ها تعیین می‌شود. در حال حاضر این نرخ 23% است. 

نرخ بهره تعاملی: بر اساس عرضه و تقاضای بازار تعیین می‌شود. 

انواع نرخ بهره محاسباتی در اقتصاد

در اقتصاد، دو نوع نرخ بهره وجود دارد: نرخ بهره اسمی و نرخ بهره واقعی.

 نرخ بهره اسمی، نرخی است که توسط بانک‌ها اعلام می‌شود و نرخ بهره واقعی، نرخی است که قدرت خرید را افزایش می‌دهد و تأثیر تورم را در نظر می‌گیرد. 

نرخ بهره واقعی= نرخ بهره اسمی- نرخ تورم

در ایران، نرخ بهره تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد و می‌تواند بر اقتصاد کلان و خُرد تأثیر بگذارد. سیاست‌گذاران پولی با تنظیم نرخ بهره، سعی در کنترل نقدینگی و تورم دارند و این امر می‌تواند بر بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی اثر بگذارد.

تأثیرات نرخ بهره بر سه شاخص مهم اقتصاد

تأثیر بر سرمایه‌گذاری: نرخ بهره بالا می‌تواند سرمایه‌گذاری را کاهش دهد. 

تأثیر بر مصرف: نرخ بهره بالا می‌تواند مصرف را کاهش دهد.

تأثیر بر نرخ ارز: تغییرات در نرخ بهره می‌تواند تأثیر زیادی بر نرخ ارز داشته باشد.

نرخ بهره در شرایط اقتصادی مختلف:

دوره رکود: کاهش نرخ بهره می‌تواند زمینه تحریک مصرف و افزایش مشارکت در سرمایه‌گذاری را تشویق کند. 

دوره رونق: افزایش نرخ بهره می‌تواند زمینه کنترل تورم و افزایش مشارکت در سرمایه‌گذاری را فراهم کند.

تأثیر نرخ بهره بر تولید

 نرخ بهره بالا می‌تواند هزینه‌های تولید را افزایش دهد و به این ترتیب، تولیدکنندگان را تحت فشار قرار دهد. در ایران، هزینه تولید بیشتر از میانگین جهانی است،این موضوع می‌تواند به دلیل نرخ بهره بالا باشد. شرایط اینگونه بر رقابت‌پذیری تولیدات داخلی در بازارهای جهانی تأثیر منفی می‌گذارد.

تأثیر نرخ بهره بر تورم

نرخ بهره مستقیماً بر هزینه استقراض از بانکها تأثیر می‌گذارد. وقتی نرخ بهره بالا می‌رود، وام‌گیری گران‌تر می‌شود، این موضوع می‌تواند به کاهش تقاضا برای خرید و سرمایه‌گذاری منجر شود. این کاهش در تقاضا می‌تواند به کاهش فشار تورمی کمک کند. از طرف دیگر، کاهش نرخ بهره می‌تواند تقاضا برای وام و سرمایه‌گذاری را افزایش دهد، که می‌تواند به افزایش تورم منجر شود.

نرخ بهره و رشد اقتصادی

نرخ بهره پایین به رشد اقتصادی کمک می‌کند. چون شرایط مالی را برای اخذ وام و سرمایه‌گذاری آسان‌تر می‌کند. این موضوع می‌تواند به افزایش تولید و اشتغال منجر شود.  با این حال، نرخ بهره بسیار پایین برای مدت طولانی می‌تواند به ایجاد حباب‌های دارایی و بی‌ثباتی مالی نیز منجر شود.

منظور از حباب دارایی یعنی ارزش یک دارایی (مثلا سهام یا مسکن) بیشتر از ارزش ذاتی آن شود. 

نرخ بهره و بازارهای مالی

نرخ بهره تأثیر قابل توجهی بر بازارهای مالی دارد. تغییرات در نرخ بهره می‌تواند بر ارزش اوراق قرضه، سهام و نرخ‌ ارز تأثیر بگذارد. سرمایه‌گذاران بایستی به دقت تغییرات نرخ بهره را زیر نظر داشته باشند، زیرا این تغییرات می‌تواند بر بازدهی سرمایه‌گذاری‌های آن‌ها (سهام، مسکن و … ) تأثیر بگذارد.

تاثیر نرخ بهره بر تورم طبق مطالعات بانک فدرال رزرو

بر اساس یک مطالعه انجام شده توسط بانک فدرال رزرو، ارتباط افزایش نرخ بهره با انتظارات تورمی مردم بسیار منطبق و مستقیم است. این مطالعه نشان می‌دهد که ارائه اطلاعات در مورد افزایش اخیر نرخ بهره می‌تواند انتظارات تورمی را برای پنج سال آینده  به طور متوسط بین 0.17 تا 2.18  درصد کاهش دهد. 

منظور از انتظارات تورمی نرخی است که مردم انتظار آن را دارند. انتظارات تورمی مردم بر تورم واقعی جامعه تاثیرگذار است. 

نکته: فدرال رزرو مسئول تدوین سیاست‌های پولی، پیگیری رسیدن به اشتغال کامل، تثبیت قیمت‌ها و رشد اقتصادی  در آمریکا است در واقع نقش بانک مرکزی را در کشور آمریکا دارد.

منظور از نرخ بهره بین بانکی چیست؟

این امکان برای بانکها فراهم است که به یکدیگر وام دهند. چنانچه یک بانک نیاز به نقدینگی داشته باشد می‌تواند از بانک دیگر تحت یکسری شرایط خاص وام کوتاه مدت بگیرد. بانک وام گیرنده بایستی اصل مبلغ وام را به اضافه نرخ بهره توافقی برگرداند.

نرخ بهره اخذ تسهیلات از بانک –  ایران

نرخ بهره استقراض بانکی در ایران در سال 1403، 23 درصد بوده است. این نرخ نشان‌دهنده هزینه‌ای است که تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران برای دریافت وام‌های بانکی متحمل می‌شوند.

نرخ بهره سپرده گذاری در بانک – ایران

بر اساس آخرین مصوبه شورای پول و اعتبار نرخ رسمی سود بانکی افزایش یافت. این تصمیم بر افزایش، در شامگاه دهم بهمن ماه 1401 رسانه‌ای و به بانک‌ها ابلاغ شد. اعداد جدید اعلامی به شرح زیر است:

• سپرده کوتاه‌مدت عادی (کارت‌های بانکی): 5 درصد
• سپرده کوتاه مدت ویژه سه‌ماهه: ۱۲ درصد [بانک‌ها معمولا ارائه نمی‌دهند]
• سپرده کوتاه‌مدت ویژه شش‌ماهه: 17 درصد [بانک‌ها معمولا ارائه نمی‌دهند]
• سپرده بلندمدت با سررسید یک‌سال: 20/5 درصد
• سپرده بلندمدت با سررسید ۲ سال: 21/5 درصد
• سپرده بلندمدت با سررسید 3 سال: 22/5 درصد

نرخ بهره تسهیلات 23% واقعی است؟

اگر یادتان باشد کی از دغدغه‌های مردم در زمان اخذ وام، عدم امکان دریافت کل مبلغ وام بود. برخی بانک‌ها مبلغ از وام را مسدودی می‌کردند و برخی دیگر شرط پرداخت وام را سپرده گذاری و مسدودی بخشی از آن را الزام می‌کردند. همه این عوامل منجر به افزایش نرخ بهره تسهیلات شما می‌شود.

فرض کنید تسهیلات مسکن می‌گیرید. نرخ بهره تسهیلات 23% اعلام می‌شود. آیا این نرخ واقعی است؟ خیر. در جریان اخذ وام مسکن شما بایستی مبلغ زیادی بابت حق استفاده از تسهیلات مسکن را به عنوان اوراق وام بپردازید، برای ملکتان بایستی هزینه ارزیابی پرداخت کنید، مبلغی نیز بایستی برای سند رهنی و سند قطعی در دفترخانه کنار بگذارید. همه این هزینه‌ها منجر به افزایش نرخ بهره تسهیلات شما خواهد شد.