چه زمانی چک کیفری میشود؟

چک به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم پرداخت در معاملات اقتصادی، نقش کلیدی در زندگی روزمره افراد ایفا می‌کند. اما گاهی شرایطی پیش می‌آید که چک به‌جای ابزاری مالی، به یک معضل حقوقی تبدیل می‌شود. در این میان، پرسش مهمی که بسیاری از افراد با آن روبه‌رو می‌شوند، این است: چه زمانی چک کیفری میشود؟ پاسخ به این سؤال نیازمند آشنایی با قوانین و شرایط خاصی است که می‌تواند وضعیت حقوقی چک را تغییر داده و آن را وارد مرحله کیفری کند.

چه زمانی چک کیفری میشود؟

زمانی که چکی برگشت بخورد و موجودی حساب کافی نباشد، دارنده چک می‌تواند شکایت کیفری علیه صادرکننده طرح کند. برای این کار باید گواهی عدم پرداخت از بانک دریافت و شکایت را از طریق دفاتر خدمات قضایی یا دادسرا ثبت کرد. شکایت کیفری فقط علیه صاحب حساب یا فرد امضاکننده چک قابل طرح است. در صورت محکومیت، صادرکننده ممکن است به زندان یا محرومیت از داشتن دسته‌چک محکوم شود. اگر در هر مرحله مبلغ چک پرداخت شود یا رضایت شاکی جلب شود، پرونده خاتمه می‌یابد. هرچند شکایت کیفری ضمانت اجرایی قوی‌تری دارد، اما در بسیاری موارد روش حقوقی به دلیل استحکام قوانین تجاری و قابلیت پیگیری مؤثرتر است.

موارد کیفری شدن چک های برگشتی

برای شکایت کیفری علیه چک‌های برگشتی، باید چک ظرف شش ماه از تاریخ سررسید برگشت زده شود و سپس ظرف شش ماه پس از برگشت، اقدام به شکایت کیفری شود. اگر این مهلت‌ها رعایت نشود، امکان طرح شکایت کیفری منتفی خواهد بود. به‌عنوان مثال، اگر چک تاریخ سررسید ۹۵/۷/۱۴ داشته باشد، دارنده تا ۹۶/۰۱/۱۴ فرصت دارد چک را برگشت بزند و سپس تا ۹۶/۰۷/۱۴ شکایت کند. اگر این مهلت‌ها رعایت نشود، چک به شکایت حقوقی تبدیل می‌شود. این مهلت‌ها در ماده ۱۱ قانون صدور چک ذکر شده است. برخی افراد این موضوع را نمی‌دانند و تصور می‌کنند چک تنها در همان روز سررسید قابلیت برگشت و شکایت کیفری دارد.

صدور چک به صورت قلم خوردگی یا مخدوش

یکی از مواردی که باعث قابلیت شکایت کیفری نسبت به چک‌های برگشتی می‌شود، صدور چک با قلم خوردگی یا مخدوش بودن در متن چک است. بانک این چک‌ها را برگشت می‌زند زیرا مشخص نیست که تغییرات توسط صادرکننده چک انجام شده یا توسط فرد دیگری سپس در این صورت، دارنده چک می‌تواند از طریق طرح شکایت کیفری اقدام کند.

برگشت چک به واسطه کم بودن یا عدم موجودی

یکی از شایع‌ترین دلایل برگشت خوردن چک‌ها، کسر موجودی حساب جاری است. حتی اگر فقط مبلغ کمی در حساب موجود نباشد، صادرکننده یا صاحب حساب قابل تعقیب کیفری خواهد بود. برای پیشگیری از این مشکل، لازم است از تاریخ سررسید چک‌های صادر شده و موجودی حساب خود در آن زمان اطلاع کامل داشته باشید.

صدور چک از حساب مسدود

طبق ماده ۱۰ قانون صدور چک، صدور چک از حساب جاری مسدود جرم محسوب می‌شود و منجر به دو سال حبس و دو سال محرومیت از داشتن حساب جاری می‌شود. اگر حساب جاری فرد به دلایل مختلفی مسدود شود و او با علم به این مسأله چک صادر کند، مشمول این مجازات خواهد شد. برای فرار از تعقیب کیفری، صادرکننده باید ثابت کند که از بسته بودن حساب خود اطلاع نداشته یا حساب او در زمان صدور چک باز بوده است.

برگشت چک به واسطه عدم مطابقت امضاء یا اطلاعات آن

اگر چک به دلیل نقص در امضا یا مندرجات با برگشت مواجه شود، دارنده آن می‌تواند علیه صادرکننده یا صاحب حساب شکایت کیفری کند. مگر اینکه صادرکننده بلافاصله پس از شکایت، چک را اصلاح کرده یا تعویض کند و رضایت دارنده را جلب کند.

دستور عدم پرداخت وجه چک به دلیل دلایل غیرواقعی

اگر صادرکننده قبل از سررسید چکی که قبلاً صادر کرده و در دست دیگری است، به دلیل دلایل غیرواقعی مانند سرقت، کلاهبرداری، مفقودی و… به بانک دستور عدم پرداخت دهد، دارنده چک می‌تواند علیه صادرکننده یا صاحب حساب شکایت کیفری کند. حال چه زمانی چک کیفری میشود؟ اگر صادرکننده یا صاحب حساب نتواند ادعای خود را ثابت کند، به مجازات مقرر در ماده ۷ قانون صدور چک محکوم می‌شود. نکته این است که بدون شکایت شاکی، جرم صدور چک بلامحل قابل تعقیب نیست. همچنین اگر صادرکننده وجه چک و خسارات را به حساب صندوق سپرده دادگستری واریز کند یا تأمین کند، دعوا متوقف می‌شود. در جرایم دیگر مثل سرقت یا کلاهبرداری، حتی بدون شکایت شاکی، متهم تحت تعقیب قرار می‌گیرد، اما در مورد چک‌های کیفری این قانون استثنائاتی دارد.