صدای پای تورم؛ روی منحنی نقدینگی

به گزارش بانک اول به نقل از همشهری، به زعم کارشناسان یکی از دلایل پایداری نرخ تورم بالا، در اقتصاد ایران، به کسری بودجه سنگین دولت مربوط می‌شود؛ به گفته اقتصاددانان، پولی شدن کسری بودجه دولت، به معنی جبران آن از طریق سیاست‌های انبساطی پولی است که می‌تواند روند کاهنده نرخ تورم در ماه‌های اخیر را معکوس سازد. بانک مرکزی در ماه‌های اخیر نشان داده مصمم است از طریق استفاده از ابزار عملیات بازار باز، مانع پولی شدن کسری بودجه دولت شود.

نگرانی‌ها و پاسخ به نگرانی‌ها

عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی، دیروز پس از انتشار تازه‌ترین گزارش متغیرهای پولی، با درک نگرانی‌های موجود، به مقایسه میزان درصد بدهی دولت‌ها به تولید ناخالص داخلی پرداخت و اعلام کرد: دولت ظرفیت خوبی برای تامین کسری بودجه خود به وسیله اوراق بدهی با حفظ پایداری مالی دارد. به گفته او، ورود بانک مرکزی در معاملات ثانویه اوراق دولتی و اعمال سیاست‌های پولی منضبط، قطعا می‌تواند بسیار کارآمدتر از روش ناکارآمد و تورم‌زای پولی کردن کسری بودجه دولت در چند دهه گذشته باشد. این اظهارنظر نشان می‌دهد رئیس‌کل بانک مرکزی تبعات تورمی آمار موجود را جدی گرفته و برای آن برنامه دارد. روند فزاینده نرخ تورم در همه سال‌های اخیر ادامه داشته؛ به‌گونه‌ای که میزان نقدینگی از 1883میلیارد تومان در پایان سال گذشته با رشدی 20.2درصدی به رقم 2262هزار میلیارد تومان در پایان آذرماه امسال رسید که نسبت به آذرماه پارسال 28.2درصد رشد نشان می‌دهد. از کل نقدینگی ایران در پایان آذرماه امسال، 1899هزار میلیارد تومان آن ماهیت شبه پول و 363هزار میلیارد تومان آن ماهیت پول را داشته و آنچه نگران‌کننده است، رشد بدهی بخش دولتی و دولت به شبکه بانکی است که رقم آن در پایان آذرماه امسال با رشدی 28.1درصدی نسبت به‌مدت مشابه پارسال به 388هزار میلیارد تومان رسیده است. نگاهی به خلاصه دارایی‌ها و بدهی‌های نظام بانکی ایران نشان می‌دهد حجم پول در پایان آذرماه امسال با ۴۸.۶ درصد افزایش نسبت به آذر‌ماه سال قبل مواجه شده درحالی‌که حجم شبه پول 24.9درصد رشد کرده است.

جهت معکوس بدهی دولت و بانک‌ها

نگاهی به خلاصه دارایی‌ها و بدهی‌های بانک مرکزی هم نشان می‌دهد در پایان آذرماه امسال نسبت به آذرماه پارسال، بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی، البته در نتیجه نگه داشتن نرخ سود سپرده‌ها در سطوحی پایین‌تر از نرخ تورم، 25.6درصد کاهش یافته و از 149.8هزار میلیارد تومان به 111.4هزار میلیارد تومان رسیده؛ اما در مقابل میزان بدهی بخش دولتی و به‌ویژه دولت به بانک مرکزی روندی صعودی داشته است. میزان بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی در پایان آذرماه امسال نسبت به پارسال 57.2درصد و بدهی دولت به بانک مرکزی 100درصد افزایش یافته که نشانه‌ پولی‌شدن کسری بودجه دولت است.

آثار پولی‌شدن کسری بودجه 

کارشناسان اقتصادی همواره نسبت به خطر پولی شدن کسری بودجه دولت و استقراض مستقیم و غیرمستقیم دولت از بانک مرکزی هشدار می‌دهند؛ با این حال بانک مرکزی به تازگی با فعال‌سازی عملیات بازار باز تلاش دارد تا جلوی این خطر را بگیرد و با استفاده از ابزاری جدید، ضمن اصلاح ساختار، به بدهی‌های دولت نظم دهد و از سوی دیگر با کاهش وابستگی بانک‌ها به اضافه‌برداشت از منابع پرقدرت بانک مرکزی، جلوی رشد تورم را بگیرد. هرچند بانک مرکزی امیدوار است با عملیات بازار باز جلوی پولی شدن کسری بودجه دولت را بگیرد اما توفیق این نهاد در مسیر انتخاب شده به انضباط مالی دولت بستگی زیادی دارد.

خطر سبقت پایه پولی از نقدینگی

نمودار منتشر شده بانک مرکزی نشان می‌دهد رشد پایه پولی از رشد نقدینگی در آبان و آذرماه امسال سبقت گرفته؛ درحالی‌که از تیرماه امسال نرخ رشد نقدینگی بیشتر از نرخ رشد پایه پولی بوده و براساس آخرین برآورد بانک مرکزی نرخ رشد نقدینگی در پایان آذرماه امسال نسبت به آذرماه پارسال 28.2درصد و نرخ رشد پایه پولی هم 28.3درصدبوده  و به این ترتیب حجم پایه پولی در پایان فصل پاییز امسال 314هزار و 260میلیارد تومان بوده است. هنوز بانک مرکزی درباره دلایل افزایش نرخ رشد پایه پولی از 24درصد در مهرماه به 28.3درصد در آذرماه امسال توضیحی ارائه نداده است.

نقدینگی در غیاب تورم

عجیب اما عادی؛ از شگفتی‌های انتشار گزارش تازه بانک مرکزی که حالا دیگر برای تحلیل‌گران عادی شده، کتمان روند رشد نرخ تورم است ؛ بانک مرکزی از یک سو روند نرخ رشد نقدینگی و پایه پولی را تا پایان آذرماه به تصویر کشیده اما در مقابل نمودار نرخ تورم به آخرین نرخ تورم در آبان‌ماه پارسال محدود شده که استقلال بانک مرکزی را دست‌کم در تولید و انتشار آمارهای تخصصی نظیر رشد اقتصادی و نرخ تورم زیر سؤال برده است. مرکز آمار ایران می‌گوید: نرخ تورم سالانه ایران از 42.7درصد در شهریورماه امسال به 38.6درصد در دی‌ماه امسال کاهش یافته؛ با این حال رشد نقدینگی و پایه پولی همچنان تقویت‌کننده نرخ تورم بالا در اقتصاد ایران است.