بازار سیاه اسکناس‌های عیدی

 به گزارش بانک اول  يكي از رسم‌هاي نوروزي، عيدي دادن است و بسياري از شهروندان به رسم عیدانه اسکناس نو به يكديگر هدیه می‌دهند. بنابراين، این وظيفه دولت و بانك مركزي است كه اسكناس تا نخورده شب عيد را تامين كند. بر اين اساس بانک مرکزی از روز يك‌شنبه (۲۲ اسفندماه ۹۵۵) توزیع اسکناس‌های تا نخورده را در شعب منتخب خود آغاز کرد تا بتواند بخشی از تقاضای بازار شب عيد به اسكناس نو را پوشش دهد. امسال بانک‌های ملی، ملت، صادرات، سپه، پست ‌بانک، اقتصاد نوین، سینا و پارسیان به عنوان بانك‌هاي منتخب حدود ۱۶۰۰ میلیارد تومان اسكناس تا نخورده را طی روزهای ۲۲۲ تا ۲۶ اسفندماه بین مردم تهران و شهرستان‌ها توزیع می‌کنند. طبق برنامه‌ريزي بانك مركزي اسکناس‌های تا نخورده ۵۰۰۰ توماني و ۲۰۰۰۰ تومانی در اختیار بانک‌هاي منتخب قرار گرفته است و متقاضیان با مراجعه به شعب‌ اين بانک‌ها و به همراه داشتن کارت ملی می‌توانند از هر کدام یک دسته ۱۰۰ برگی دریافت کنند. به عبارتي بانک‌های منتخب به متقاضیان اسکناس‌هاي تا نخورده صد برگ اسکناس ۲۰۰۰ توماني و صد برگ اسکناس ۵۰۰۰ توماني می‌دهند. در سال‌های گذشته اسکناس هزار تومانی در فهرست توزيع اسكناس‌هاي تانخورده بانك مركزي وجود داشت اما امسال توزيع اسكناس هزار توماني بنا بر تصميم بانك مركزي مبني بر عدم استقبال مردم از اسكناس هزار توماني در استان تهران طي سال‌هاي گذشته، از فهرست توزيع اسكناس‌هاي تا نخورده در بانک‌هاي منتخب حذف شده است. همچنين اسکناس‌هایی با مبلغ پایین که به‌ عنوان اسکناس خرد در بازار شناخته می‌شوند، ديگر در شعب بانک‌ها توزيع نمی‌شوند كه اين امر در آستانه نوروز بازار سياه اسكناس‌هاي تا نخورده را داغ كرده است.

بازار سياه اسكناس‌هاي تا نخورده

هر روز صبح که كركره مغازه صرافي‌ها برای انجام معاملات ارزی بالا مي‌رود، تلاطم ‌دلالان ارز و دلار ميدان فردوسي نيز آغاز می‌شود تا از منفعت اين بازار پرسود عقب نمانند. اين روزها نيز دلالان ميدان فردوسي در رقابت با بانك‌ها در توزيع اسکناس‌هاي تانخورده شب عيد جا نمانده‌اند به‌ طوري كه در حال حاضر حضور افرادی كه تنها با یک چهار پایه حجم عمده‌اي از خرید و فروش پول‌های تا نخورده را انجام می‌دهند، در میدان فردوسی پررنگ‌تر شده است. با وجود افزايش سقف برداشت اسكناس تانخورده از خودپردازها به میزان ۵۰۰ هزار تومان از ۲۰ اسفند ۹۵ تا ۱۵ فروردین ۹۶ اما به دليل عدم توزيع اسكناس هزار توماني، ۱۰۰ توماني و ۲۰۰ توماني تا نخورده و توزيع تنها اسكناس‌هاي ۲۰۰۰ توماني و ۵۰۰۰ توماني كه اين ارقام متناسب با قدرت خريد برخي از اقشار جامعه نيست، هم اكنون دلالان پول ميدان فردوسي روزهای بهتری را نسبت به روزهاي گذشته سپري مي‌كنند.

سودهاي ميليوني!

اين روزها دسته‌های عمده‌ای از اسکناس‌های تانخورده ۵۰۰۰ توماني و ۲۰۰۰ تومانی در دستان دلالان پول ميدان فردوسي مشاهده مي‌شود و سوالي كه مطرح مي‌شود اين است كه اين دلالان چگونه اين حجم اسکناس را تامین کرده‌اند؛ آن هم در شرایطی که بانک‌ها به هر نفر تنها یک بسته ۱۰۰ برگی از هر كدام اسكناس ۲۰۰۰ توماني و ۵۰۰۰ توماني مي‌دهند و حتی اگر شخص به تمام بانک‌های منتخب مراجعه کند، باز هم اين حجم عمده اسكناس تا نخورده را نخواهد داشت. به گفته دلالان پول ميدان فردوسي در روزهای توزیع اسکناس تا نخورده از سوی بانک‌هاي منتخب، افراد عادی دریافت‌کننده از بانک و همچنين اشخاصي که به حجم عمده‌ای از پول‌هاي نو در بانك‌ها دسترسی دارند، اين اسكناس‌هاي تا نخورده را برای فروش به بازار می‌آورند و از این طریق سود هنگفتي كسب مي‌كنند. به عبارتي برخي از افراد به بانك مراجعه كرده و اسکناس‌هاي تا نخورده را دریافت می‌کنند و سپس به بازار آمده و اسكناس‌ها را مي‌فروشند. به طور كلي افرادی که به حجم عمده‌اي از اسکناس‌هاي تا نخورده دسترسی دارند، اشخاصي هستند که باکس‌های عمده را خود یا از طریق واسطه به‌دست مي‌آورند. حتي بعضا مشاهده شده كه كارمندان بانک‌ها به ميدان فردوسي آمده‌ و چند باکس را که هر کدام ۱۰ دسته اسكناس را شامل می‌شود، برای فروش به دلالان پیشنهاد کرده‌اند. شنيده‌ها حاكي از آن است كه اين روزها برخي افراد به دلالان پول مراجعه كرده و پیشنهاد فروش ۱۰ تا ۱۵ باکس ۱۰ تایی اسکناس ۵۰۰۰ تومانی یا ۲۰۰۰ تومانی که از سوی بانک‌ها توزیع می‌شود را مطرح كرده‌اند. با توجه به اين كه ۱۵ باکس ۵۰۰۰ تومانی که هر باكس شامل ۱۰ دسته است و ۱۵۰ دسته را در برمی‌گیرد، اگر روی هرکدام بین ۵ تا ۱۰ هزار تومان سود وجود داشته باشد حدود ۷۵۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان سود به شخص فروشنده تعلق مي‌گيرد.

قيمت اسكناس‌هاي تا نخورده در بازار سياه

بر اساس شواهد موجود توزیع اسكناس تا نخورده ۲۰۰۰ توماني و ۵۰۰۰ توماني از سویبانک مرکزی باعث عرضه بیشتر و در نهایت شکستن قیمت‌ها در بازار سياه ميدان فردسي شده است؛ به‌ طوري كه در چند روز گذشته یک دسته ۱۰۰ برگی اسكناس ۵۰۰۰ تومانی حدود ۵۲۰ هزار تومان در ميدان فردوسي فروخته مي‌شد اما اين روزها دلالان ميدان فردوسي یک دسته ۱۰۰ برگی اسكناس  ۵۰۰۰ تومانی را حدود ۵۰۵ هزار تومان خریداري كرده و حدود ۵۱۰ هزار تومان می‌فروشند. همچنين یک دسته ۱۰۰ برگی اسکناس‌های ۲۰۰۰ تومانی ۲۲۰ هزار تومان قيمت داشت که اين‌روزها ۲۱۰ هزار تومان فروخته مي‌شود. بررسی‌های میدانی نشان مي‌دهد که اسکناس تانخورده ۲۰۰ تومانی بیشترین حاشیه قیمت را به خود اختصاص داده است؛ به‌ طوري که هر برگه از آن به جای ارزش واقعی خود سه برابر قیمت به فروش می‌رسد، زيرا تقاضا برای خريد اين اسكناس بسيار زياد است. هم اكنون بايد هر برگه ۱۰۰ عددی اسکناس تا نخورده ۲۰۰ تومانی را ۶۰ هزار تومان از دلالان بازار خریداری کرد. پس از آن، اسکناس ۵۰۰ تومانی در رتبه بعدی حاشیه قیمت قرار دارد؛ به‌ طوري که قيمت هر بسته ۱۰۰ عددی اسکناس ۵۰۰ تومانی ۷۰ هزار تومان است که به گفته دلالان، خرید اسکناس ۵۰۰ تومانی در مقایسه با ۲۰۰ تومانی صرفه اقتصادی بیشتری دارد. همچنین قیمت هر بسته اسکناس هزار تومانی تانخورده ۱۲۵ هزار تومان و قيمت اسکناس ده هزار تومانی که پیشتر بانک مرکزی اعلام کرده بود آن را نیز توزیع می‌کند اما در ادامه منصرف شد، طبق روال عادی بازار و در حدود یک میلیون و ۲۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان است.

راه‌های مقابله با بازار سیاه اسکناس

هم اكنون دسترسی به اسکناس‌های نو برای دلالان راحت‌تر از مردم عادی است. این افراد از طریق کارمندان بانک‌ها که به راحتی به اسکناس‌های نو دسترسی دارند، پول نو تهیه می‌کنند. بخش اعظمی از اسکناس‌های نو موجود در دست دلالان با باندرول و آرم بانک مرکزی است، یعنی اسکناس مستقیم ازبانک مرکزی به شعبات بانک‌ها و از آنجا دست نخورده به دست مشتری در بازار آزاد  می‌رسد. به همين جهت روند توزیع اسکناس تا نخورده شب عيد به هيچ عنوان صحيح و كارشناسانه نيست؛ به‌ طوري‌ كه اختلاف قیمت اسكناس بين بازار و بانک هرشخصي را برای دریافت اسکناس تانخورده از بانك و فروش آن در بازار به تکاپو مي‌اندازد. به طورحتم انتشار اسکناس‌های تانخورده توسطبانک مرکزی و توزیع آن میان مردم، بر روي حجم نقدینگی و نرخ تورم تاثير خواهد  داشت. بنابراين یکی از راه‌های مقابله با بازار سیاه اسکناس که از طرفی مقابله با افزایش حجم نقدینگی و به تبع آن تورم است، ترویج بانکداری الکترونیک و تشویق مردم به استفاده از کارت‌های عابر بانک برای خود يا کارت‌های هدیه برای دادن عیدی است كه این امر نیازمند بیشتر شدن دستگاه‌های کارتخوان در سرتاسر کشور، مجهز شدن مراکز خرید و تفریح به دستگاه کارتخوان و عرضه کارت‌های هدیه در قیمت‌های متنوع و شرايط متفاوت است.