زیرساخت فین تک بانک دیجیتال است

 به گزارش بانک اول فین تک ها از مباحث روز حوزه نظام های مالی از جمله بانک ها هستند.اینکه آیا تهدیدی برای کسب و کار بانک ها هستند یا نه و بانک ها چه رابطه ای باید با آنها داشته باشند نیز مورد بحث و بررسی صاحب نظران بسیاری قرار گرفته است. در میزگردی با حضور فرهاد اینالوئی معاون فناوری اطلاعات بانک ایران زمین،علیرضا کریمی مدیر امور بانکداری متمرکز بانک تجارت و رحمان ملبوسباف مشاور معاونت IT بانک پارسیان در مرکز فابا به بحث و بررسی در این باره پرداخت و گریزی به وضعیت آنها در کشور، چالشها و نیازمندیهای آینده بانکها و فینتکها زده شده است که در ادامه بخشی از صحبت های فرهاد اینالوئی را می خوانید.

 پایه و اساس شکل گیری فینتکها بر چه مبنایی است و چه رابطه ای با بانکها میتوانند داشته باشند؟

اینالوئی: به طور کلی تکنولوژی و به ویژه تکنولوژی های جدید به گونه ای هستند که از بیرون به سازمان فشار وارد می کنند،یعنی کاربرد تکنولوژی و پیشرفت های حاصل از آن به قدری سرعت گرفته است که مشتری حوصله انتظار کشیدن جهت آماده شدن بانک برای ارائه سرویس مورد نظرش را ندارد. در نتیجه برای ارائه کننده خدمات چاره ای جز تطبیق با این تکنولوژی ها وجود ندارد. پس استفاده کننده نیازها و کاربردهایی از تکنولوژی دارد که سرویس دهنده توانایی ارائه آن خدمات را ندارد،همین مسئله خود باعث ایجاد یک خلاء می شود.

اساس شکل گیری فین تک بر عدم توانایی بانک ها بر ارائه خدمات بر اساس تکنولوژی روز است.نگاهی به وضعیت فعلی سیستم بانکی کشور می تواند آنچه را که گفتم،به خوبی نشان دهد. در حال حاضر سیستم بانکداری ما بسته است،بانک یک محصول را طراحی می کند،اما مشخص نیست که مشتری این محصول را احتیاج داشته باشد یا خیر؟

در حالی که در سیستم بهینه که یک سیستم مشتری محور است،مشتری تعیین می کند که چه محصولی را می خواهد.در نتیجه سیستم بسته موجود باید به یک سیستم باز تبدیل شود که آن را Open banking می نامند.

در کنار این موضوع،مشکلات دیگری نیز وجود دارد از جمله اینکه پلتفرم های موجود ما پاسخگوی این قبیل مباحث نیستند و امکان ارائه سرویس های باز را ندارند در حالی که در سایر کشورها سالهاست در سیستم بانکی روند دیجیتالی شدن(Digitalization) شروع شده است و در حال حاضر حدود 40 تا 50 درصد بانکهای اروپای غربی و آمریکای شمالی بانک دیجیتال هستند.

نکته قابل تامل که باید مورد توجه سیستم بانکی ایران باشد این است که فین تک در کنار بانک غیردیجیتال معنی چندانی ندارد،بنابراین به دلیل اینکه در ایران بانک دیجیتال وجود ندارد،مفهوم فین تک و اینکه چه خدمتی را چگونه می خواهد به مشتریان ارائه بدهد،خیلی واضح نیست.

منظورم از بانک دیجیتال،بانکی است که از پایه کسب و کار آن دیجیتالی باشد.توجه به این نکته که دیجیتالی کردن یک پروژه نیست،بلکه یک انتقال (Transformation) می باشد ضروری است.یعنی در مقابل بانکداری دیجیتال، بانکداری الکترونیک،یک بانکداری سنتی در نظر گرفته می شود.در بانک دیجیتال، مشتری،کانال، محصول، روابط عمومی، فرآیندها و هر موضوعی که در ارتباط با آن است، دیجیتال می باشد.

در این گونه بانک،مشتری در مرکز قرار دارد و با توجه به این مرکزیت محصول مورد نیاز از سمت مشتری معرفی می شود.در بانک دیجیتال مشتری در کانال های قدیمی سرویس نمی گیرد،بلکه در کانالهای جدید سرویس می گیرد.

امروزه وضعیت به گونه ای است که تکنولوژی به بانک فشار می آورد و هر روز به یک سرویس جدید نیاز است،اما بانک امکان اینکه هر روز یک سرویس جدید را در اختیار مشتری قرار دهد ندارد،اینجا است که ماهیت فین تک نمایان می شود. فینتک نیاز مشتری را ارزیابی کرده و این نیاز را به یک محصول تبدیل می کند،اما پیشنیاز ارائه محصول به روز این است که بانک دیجیتال سرویس های مورد نیاز فین تک را از پایین در دسترس فین تک قرار بدهد و از آنجایی که در سیستم بانکداری الکترونیک ایران نتوانستیم سرویسهای بانکی را در دسترس فین تکها قرار دهیم، فین تک ها در کنار ما هیچ کارایی پیدا نخواهند کرد.

  آیا فین تک ها محدود به استارت آپ ها هستند یا اینکه هر فین تک لزوما استارت آپ نیست؟ آیا یک شرکت قدیمی یا یک بانک نیز میتوانند فین تک باشد؟

اینالوئی: فین تک باید حتماً فعالیت مالی انجام دهد اما استارت آپ فقط فعالیت مالی انجام نمی دهد. اما این موضوع که بگوییم فین تکها یک  نوع استارتآپ هستند و حتماً باید از یک مجموعه استارت آپی که کوچک است و کم کم بزرگ و به فین تک تبدیل شود،خیر؛لزوماً اینگونه نیست و در حال حاضر شرکت های بسیار بزرگی وجود دارند که در حجم بانکها کار می کنند و فین تک نیز هستند. پس می توانیم بیان کنیم که حتماً فین تک استارت آپ نیست.در ایران به علت همزمان مطرح شدن این دو بحث اینگونه به نظر رسید که این دو یکسان هستند.

حال با توجه به مشکلاتی که پیرامون رابطه فین تک و بانکها در کشور بیان کردید،از نظر شما راه حل خروج از این مشکل چیست و چه راهکاری می توان در پیش گرفت که بانکها و فین تکها به وضعیت مطلوبی در آینده برسند؟

اینالوئی: باید زیرساخت های لازم را فراهم آورد،زیرساخت فین تک بانک دیجیتال است،دیجیتالی شدن نیز دارای سه مرحله است؛

•  Digitization as a project
• Digitization as a business
• Digitization as a value

دیجیتال سازی در ایران به صورت پروژه مطرح است که این مرحله اول دیجیتال سازی است،یعنی یک سری پروژه دیجیتالی انجام می دهیم،اما بانک دیجیتال نمی شویم.

مرحله بعدی این است که کسب و کارهای ما باید دیجیتالی شود که ما با این حالت فاصله زیادی داریم.

و مرحله آخر که اشاره شد دیجیتال سازی بر مبنای ارزش است که با این حوزه سالها فاصله داریم.

در شرایط موجود بهترین حالتی که ممکن است به آن دست پیدا کنیم،کسب و کارهای دیجیتالی است. در کسب و کار دیجیتال می توان برای فین تک،نقش تعیین کرد. اما نکته اینجاست که چگونه کسب و کار یک بانک دیجیتالی می شود؟

چالش دیگر این است که فرض کنیم ما توانستیم در عرض چند سال یک بانک دیجیتال درست کنیم و با فین تک یک سری محصولات مشترک عرضه کردیم،وضعیت این شرکت فین تک به لحاظ حقوقی و فروش محصول چگونه خواهد بود؟در واقع اصل موضوع بازاریابی و فروش خواهد بود.

در حال حاضر در دنیا 70 درصد فین تک هایی که فعالیت می کنند تمایل دارند محصولاتشان از طرف بانک به مشتریان معرفی بشود و 30 درصد فینتکها به صورت مستقل محصول را به مشتریان عرضه می کنند. این نکته مهمی است،به علت اعتماد مشتریان به بانک ها،فین تک ها تمایل زیادی دارند که همراه بانک فعالیت کنند.

بنده به شخصه گمان نمی کنم در ایران تا مدتها رگولاتور اجازه ارائه سرویس توسط هیچ فین تکی را به صورت مستقل بدهد.بنابراین فین تک یک موجودیتی است که می خواهد در کنار بانک متولد شود،رشد کند و در کنار بانک ارائه سرویس داشته باشد.این یک اشکالی به همراه دارد و آن وابستگی شدید فین تک به سیستم مالی است که ممکن است مانع رشد مناسب فین تکها بشود.در نتیجه باید به فکر راه چاره بود،رگولاتور باید این امکان را فراهم کند که درصدی از خدمات را فین تکها به صورت مستقل به مشتریان ارائه بدهند.

نکته مهم اینجا هست که این فین تک ها مجموعه های حقوقی هستند که که حتی اگر به صورت مستقل به مشتریان سرویس ارائه بدهند مورد تائید بانک ها بوده و می بایست قراردادهای محکمی با بانکها داشته باشند تا با نظارت بانک مشکلاتی از قبیل نشت اطلاعات به وجود نیاید.

در بحث فین تک ها آنچه بسیار اهمیت دارد تست های متناوب و متوالی اپلیکشن هایی است که توسط فین تک ارائه می شود یعنی با اینکه بانک توسعه محصول را به خارج از بانک سپرده اما در حوزه تست محصول باید به شدت توجه داشته باشد.

در حال حاضر در دنیا مرکز فین تک های مالی در برلن قرار دارد.جالب است که در این مرکز با توجه به چابکی سیستم ها در طی دو الی سه ساعت محصولات بانکی ایجاد می شود و بعد از آن بانک با یک پروسه تست متوالی محصول را تائید می کند.نحوه همکاری با بانک هم به اینگونه است که یا محصول به بانک فروخته می شود یا اینکه در مدلهای مشارکتی درصدی از درآمد به فین تک و درصدی به بانک تعلق می گیرد. در حال حاضر هر دوی این مدل در دنیا استفاده می شود.

علت اینکه این روابط بهینه بین بانک و فی تک در ایران وجود ندارد چیست؟اقتصاد غیر آزاد،ساختاربانکها، سختگیری رگولاتور و یا پایه های فکری و فرهنگی؟

 اینالوئی: تمام این مسائل تواماً در بروز مشکل نقش دارند.مشکل فرهنگی وجود دارد به علت اینکه سیستم بانکداری ما بسته است و هیچ  سرویس بانکی را مشاهده نمی کنید که باز باشد.پس از ابتدا بسته فکر کرده ایم،سیستم بانکی در این حوزه نمی تواند باز عمل کند در حالی که پیشنیاز اصلی جهت فعالیت فین تک ها این است که بانک ها بتواند سرویس ها را به صورت باز در اختیار فین تک قرار بدهند و همانطور که بیان کردم این بانک را بانک دیجیتال مینامیم. این امکان برای بانک دیجیتال فراهم هست که سرویسهای CORE Banking را در اختیار فین تک قرار بدهد.

حداکثر کاری که سیستم بانکی ما در حال حاضر انجام داده این است که سرویسهای CORE Banking را توانسته در اختیار شرکت فناوری خودش قرار دهد تا به عنوان مثال موبایل بانکی را طراحی کنند که متفاوت با موبایل بانک شرکتهای تهیه کننده CORE Banking باشد. در حالی که ما باید سرویسها را آماده و در اختیار قرار دهیم تا فینتکها با استفاده از این سرویس ها بتوانند محصولات را ارائه و توسعه بدهند.

علاوه بر این مشکل تکنولوژی هم در ایران وجود دارد.CORE Banking باید به ما این اجازه را بدهد تا بتوانیم سرویس های مورد نیاز را از آن جدا کنیم،به بیان واضح نباید برای هر استفاده ای در آن تغییر ایجاد کنیم. این تغییرات مستلزم یک پروسه سخت و طاقت فرسا است که نه بانک،نه فراهم کننده سیستم و نه هیچ فین تکی منتظر این تغییرات نخواهند ماند.راه حل این است که سرویس های مورد نیاز را از CORE Banking خارج کرده و در یک کانال مجزا قرار دهیم و سپس این سرویس ها را در اختیار فین تک ها قرار بدهیم که در حال حاضر این بستر در سیستم بانکی ما وجود ندارد.بنابراین باید چند تولید کننده CORE Banking در کشور را ملزم به تفکیک لایه سرویس بکنیم.

 با توجه به مباحث مطرح شده به نظر می رسد علیرغم امیدهای بسیاری که به فین تک در کشور وجود دارد با توجه به نبود بستر مناسب این امکان وجود ندارد و یک تناقض بین خواسته ها و امکانات موجود است،پیشنهادات شما برای رفع این تناقض چیست؟

اینالوئی: این مسئله صحیح است که در حال حاضر و در فضای موجود فین تک ها امکان رشد را ندارند منتهی باید به این نکته نیز توجه کرد  که بانک ها نیز این مسئله را متوجه شده اند چون هزینه تولید و توسعه محصولات و سرویس های جدید برای بانک بالاست و به نفع بانک است تا فین تک ها اقدام به ارائه سرویس های جدید کنند.به همین دلیل بانک ها در حال حرکت به سمت بسترهای جدید هستند. به عنوان مثال در نمایشگاه بانکداری الکترونیک سال جاری، پایه بحث هایی مانند بانکداری باز و پلتفورم های باز مورد توجه واقع شده بود.منظور این است که نباید فضا را ناامید کننده دید. در این زمینه بانک هایی که کوچکتر هستند و فرآیندهای خیلی بزرگی ندارند،موفقتر هستند. به نظر من در چند سال آینده بانکها تمام سرویسهای خود را در اختیار فین تک ها قرار خواهند داد.

منبع:ماهنامه بانکداری الکترونیک 77