راهکارهای کاهش نرخ بین بانکی/ اهمیت مهار بازار افسارگسیخته

24 خرداد 1401

به گزارش بانک اول-بازار بین بانکی یکی از ابزارهای غیرمستقیم سیاست‌گذاری پولی است. این بازار می‌تواند تامین‌کننده منابع مورد نیاز فوری بانک‌ها برای پرداخت بدهی‌ها و تعهدات مالی باشد. در بازار بین بانکی، بانک‌های دارای کسری منابع، با نرخ سود مشخصی اقدام به تامین مالی از بانک‌های دارای مازاد منابع می‌کنند. با عدم مراجعه بانک‌ها به بانک مرکزی و تامین منابع مالی در بازار بین بانکی، از انبساط حجم نقدینگی جلوگیری می‌شود. با توجه به اهمیت بازار بین بانکی در تامین منابع مالی مورد نیاز در جهت هدف‌گذاری اقتصادی، نوسانات شدید نرخ سود در این بازار، قطعا در سایر بخش‌های اقتصادی نیز نمود پیدا می‌کند. نرخ سود در بازار بین بانکی طی سال گذشته روند نزولی را پشت‌سر گذاشت؛ اما در هفته پایانی اسفند سال قبل و هفته‌های ابتدایی سال جاری، این روند با اختلال روبه‌رو شد. به نظر می‌رسد که دو عامل باعث ایجاد اختلال در نرخ سود بین بانکی در انتهای سال گذشته بوده است که عبارت‌اند از: نیاز به نقدینگی در انتهای هر سال و تنظیم ترازنامه‌های بانکی. البته یک عامل دیگر به خروج سپرده از بانک‌ها نیز کمک کرد و آن کاهش نرخ سود بانکی بود. در واقع، کاهش نرخ سود بانکی در اسفند ماه سال گذشته باعث شد که میزان خروجی سپرده از بانک‌ها افزایش یابد و در نتیجه بانک‌ها با کمبود منابع روبه‌رو شوند؛ در نتیجه میزان تقاضا برای منابع بین بانکی افزایش یافت و به تبع آن روند کاهشی نرخ سود بین بانکی نیز تغییر کرد. افزایش مجدد نرخ سود بازار بین بانکی در یکی دو هفته اخیر مجددا نگرانی در رابطه با آثار منفی این پدیده را مطرح ساخته است. به ویژه اینکه این مسئله برای بار چندم است که تکرار می‌شود و این خود ضرورت انجام اقدامات اساسی‌تر (فراتر از تزریق مستقیم منابع توسط بانک مرکزی در این بازار) را مطرح می‌کند. در ادامه به برخی از این اقدامات اشاره می‌شود: الف- نیاز به کریدور نرخ سود تشکیل کریدور نرخ سود در بازار بین بانکی می‌تواند به بانک مرکزی جهت مدیریت نرخ در این بازار کمک کند. به این صورت که در ابتدا بانک مرکزی با مراجعه به بازار بین بانکی، نرخ واقعی بازار پول (نرخ بازاری) را شناسایی می‌کند. از طرفی با توجه به اینکه نرخ بازاری، باید بین نرخ کف و سقف کریدور قرار داشته باشد و نرخ هدف بانک مرکزی نیز با توجه به اهداف نهایی (مانند کنترل تورم) مشخص شده، لذا بانک مرکزی می‌تواند با ورود در بازار بین بانکی و تحت تاثیر قرار دادن عرضه و تقاضای ذخایر، نرخ بازاری را به نرخ هدف خود نزدیک کند. ب- ضرورت رتبه‌بندی بانک‌ها باید میزان و نحوه دسترسی بانک‌ها به منابع در بازار بین بانکی، بر اساس عملکرد آنها کنترل شود. بدین صورت که دسترسی بانک‌های بد به بازار بین بانکی محدود شود. در نتیجه، عرضه و تقاضا در این بازار بر اساس نیاز واقعی صورت می‌گیرد و زمینه کاهش نرخ سود بانکی نیز فراهم خواهد شد. از سوی دیگر بانک‌ها نیز تشویق می‌شوند که شاخص‌های سلامت بانکی را رعایت کنند. پ- انتشار اوراق جهت تسویه بدهی‌های دولت به بانک‌ها دولت می‌تواند بدهی‌های مسجل خود به بانک‌ها را با انتشار اوراق بهادار اسلامی تسویه کند. با این روش بانک‌ها می‌توانند اوراق را به‌عنوان وثیقه نزد بانک مرکزی ودیعه بگذارند و با این کار، فشار برای اضافه ‌برداشت از بانک مرکزی کاهش می‌یابد. همچنین بانک‌ها می‌توانند این اوراق را در بازار به فروش رسانده و مشکل نقدینگی خود را تاحدی تعدیل کنند. این مسئله نیاز به مراجعه مکرر به بازار بین بانکی و فشار بر نرخ این بازار را می‌کاهد.