کاربرد مدلهای کسب و کار در بانکداری

 به گزالرش بانک اول به نقل از عصر بانک مدل کسب و کار مجموعه ای از اجزا و عوامل و ارتباط بین آنها را دربرمی گیردکه منطق ایجاد ارزش افزوده و درآمد زایی را بیان می نماید، به بیان دیگر مدل کسب و کار از استراتژی یک سازمان نشات می گیرد و به عنوان الگویی برای طراحی فرآیندهای تجاری مورد استفاده قرار می گیرد.

انواع مدلهای کسب و کار به عنوان وجه تمایز فعالیتهای بانکی محسوب می گردند ، در واقع این مدلها به شرح روش خلق ارزش و سود آفرینی کسب و کار می پردازند.

بر اساس تعریف تیمرز مدل کسب و کار به عنوان معماری محصول ، سرویس و جریان اطلاعاتی است که معرفی بازیگران مختلف و نقش های آنها در کسب و کار ، عایدی هر کدام از ذینعفان و منابع درآمدی آنها را شامل می شود . بر مبنای نظریه تیمرز ، مدل کسب و کار از 2 رکن اساسی تشکیل شده اند :

1- بازیگرانی که محصولات یا سرویس مشابهی را تولید و ارائه می کنند.

2- روابط یا همان تبادلات که بازیگران به منظور اجرای فرآیندهای کسب و کار و رسیدن به هدف برقرار می نمایند.

مدل کسب و کار مشخص می کند چه فعالیت هایی را چگونه و در چه زمانی انجام دهیم و چه منابعی برای اجرای این فعالیت ها مورد نیاز است و چه جایگاهی را در رابطه با فعالیت های انجام شده کسب می نماییم تا بتوانیم سودآوری و منافع مشتریان و خودمان را فراهم آوریم . از جمله مزایای مدل کسب و کار ایجاد مزیت رقابتی ، خلق ارزش برای مشتریان و ایجاد سودآوری می باشد.

 شکل 1- مزایای مدل کسب و کار

با توجه به این که بانکداری الکترونیک ، جدیدترین کانال توزیع خدمات بانکی می باشد و مشتریان بانکها را قادر می سازد از بسترهای مختلف همانند موبایل ، تلفن، خودپرداز،اینترنت،... به صورت الکترونیکی و حتی بدون نیاز به شعبه ،خدمات بانکداری الکترونیک خود را انجام دهند، موضوع "ارائه خدمات الکترونیکی" در مدلهای کسب و کار همان "ارزش ارائه شده" نامیده می شود، جهت  تامین چنین ارزشی نیاز به تغییرات اساسی در سیستم های داخلی بانک ها همانند مدیریت ارتباط با مشتریان ، فناوری های مدیریت کسب و کارو پشتیبانی از محصولات و خدمات می باشد ، چنین تغییراتی در بانکداری تاثیر مثبتی بر عملکرد و سود آوری بانک ها خواهد داشت. 

یکی از عوامل مهم ترغیب بانک ها به ارائه خدمات بانکداری الکترونیکی وجود بازار رقابتی موجود بر سر ارائه خدمات و هزینه کمتر ارائه خدمات به صورت الکترونیکی نسبت به ارائه آن خدمات در شعب می باشد . در واقع سیر تحولی مدلهای بانکداری الکترونیک از مدل متمرکز بر بانک که تمامی سرویس ها تنها در شعب بانک ارائه می گردند به مدل دریافت خدمات از طریق کانالهای الکترونیکی بانک و نهایتا به مدل بانکداری بدون شعبه تغییر خواهند کرد.

از جمله خدمات جدیدی که بانک ها در مدلهای کسب و کار خودبه سوی آنها سوق پیدا کرده اند ایجاد سوپر مارکت های مالی و مشاوره به مشتریان خود جهت انجام سرمایه گذاریهای مالی می باشد، در این روش از شبکه بانک به عنوان محلی جهت ارائه انواع خدمات مالی استفاده می گردد.

بنابراین با توجه به رشد فناوری اطلاعات و تغییر نیازهای مالی مشتریان مدلهای کسب و کار بانکی نیز تکامل یافته است. 

انواع روشهای طراحی یک مدل کسب و کار شامل موارد زیر می باشند:

نوآوری : طراحی یک مدل کسب و کار با استفاده از ایده های جدید.

احیا : طراحی یک مدل کسب و کار بر اساس یک مدل کسب و کار قدیمی .

تغییر: ایجاد تغییرات در مدل کسب و کار موجود.

اتخاذ: یک مدل کسب و کار برای کسب و کار دیگری استفاده گردد.

مراحل تغییر مدل کسب و کار شامل موارد زیر می باشد:

-شناسایی و مستند کردن مدل کسب و کار فعلی .

-تعیین گزینه های محتمل و انتخاب بهترین راه حل برای تغییر مدل کسب و کار مبتنی بر استفاده از فناوری.

-شناسایی و تشخیص تاثیر بکارگیری راهکار منتخب بر اجزای مدل کسب و کار فعلی .

-به کارگیری راه حل های منتخب و تغییر مدل کسب و کار.

-ارزیابی و بهبود نتایج حاصل از تغییر مدل کسب وکار در یک دوره زمانی.

آگاهی و شناخت جایگاه مدل کسب و کار، در منطق کسب و کار از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد، در واقع مشخص نمودن استراتژی های کسب و کار مربوطه در لایه برنامه ریزی آن کسب و کار قرار دارد و مدل کسب و کار، با شناخت و طرح منطق ایجاد ارزش افزوده و درآمد زایی، در سطح معماری کسب و کار مربوطه قراردارد ، پس از اینکه که مدل کسب و کار مطابق با الگوهای مربوطه تکمیل گردید وارد فاز پیاده سازی می گردیم ،در فاز پیاده سازی فرآیندهای کسب و کار به درستی شناسایی می گردند(نگرش فرآیندمحوری، در پیاده سازی یک کسب و کار، این امکان را می دهد تا برروی ارتباط بین تک تک فرآیندهای موجود در مجموعه ای از فرآیند ها و نیز ترکیب و تعامل آنها کنترل مستمر وجود داشته باشد) ، همچنین می توان در صورت نیاز با استفاده از سیستم های مدیریت فرآیند، فرآیندهای مربوطه را تحلیل ، طراحی، مدلسازی ، پیاده سازی و کنترل نمود . 

شکل زیر نمایانگر سطوح تعریف شده در منطق کسب و کار می باشد .

شکل 2- مثلث منطق کسب و کار

به منظور شناخت بهتر ، ساختار کلی در نظر گرفته شده مدل کسب و کار (Bussiness Model Canvas) در شکل زیر آورده شده است ،آشنایی با هر یک از اجزای نشان داده شده در شکل زیر، دید وسیع تری برای تهیه مدل کسب و کار ایجاد خواهد کرد .

شکل3- مدل کسب و کار Canvas

همانطور که در بوم مدل کسب و کار آمده است شناخت و تعیین اجزای اساسی کسب و کارمربوطه، شامل شرکای کلیدی، فعالیت های کلیدی ، ارزش پیشنهادی،ارتباط با مشتریان ، بخش مشتریان ،منابع کلیدی ، کانال توزیع ،ساختار هزینه ها و جریان درآمدی از نیازمندیهای ضروری برای طراحی یک مدل کسب و کار ایده ال و کارا می باشد .

یکی از ویژگیهای بوم کسب و کار، امکان استفاده گروهی و به چالش کشیدن اجزا در نظر گرفته شده برای آن می باشد.

بوم مدل کسب و کار به عنوان یک ابزار مدیریت استراتژیک محسوب می گردد که امکان توصیف ،طراحی و یا تغییر مدل کسب و کار را فراهم می آورد.

استروالدر(2004) در بحث مدیریت کسب و کار چارچوبی را بر اساس بوم کسب و کار، اتخاذ می نماید که بر چهارحوزه محصول،مشتری،مدیریت زیرساخت،جنبه های مالی در بحث مدل کسب و کار تمرکز دارد.

استروالدر این چهاررکن اساسی را به نه جزء اساسی به هم مرتبط تجزیه می نماید.

شکل4- نه جزء اصلی مدل کسب و کار استروالدر

نمونه هایی از مدلهای کسب و کار جهت آشنایی بیشتر در زیر آورده شده است .

شکل5- مدل کسب و کار Apple Pay

 شکل 6- نمونه ای از مدل کسب و کار بانکی

توضیحات و نمونه های  ارائه شده بیانگر این مورد می باشد که انتخاب مدل کسب و کار الکترونیکی مناسب در صنعت بانکداری می توانداین صنعت را برای رسیدن به اهداف خود و ارائه ارزش های به روز درخدمت مشتریان یاری دهدو تاثیر به سزایی در بهبود خدمت رسانی به مشتری ، افزایش بهره وری ،کاهش خطا ، رقابت بهتر ، انعطاف پذیری بیشتر و کاهش هزینه و ریسک خواهد داشت.