مهمترین تقلب شبکه بانکی ایران

 به گزارش بانک اول روزبه ترابی در کارگاهی که با عنوان «کشف تقلب در بانکداری» در هفتمین همایش سالانه بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت برگزار شد با اشاره به تعاریفی که از تقلب بانکی وجود دارد به بیان وجوه تمایز آن با پول‌شویی پرداخت: «در توضیحی مختصر می‌توان تقلب را کسب مالی عنوان کرد که حق دریافت کننده‌اش نبوده است. اما باید توجه داشت که این نکته تفاوت مشخصی با پول‌شویی دارد و نباید با آن اشتباه گرفته شود. پول‌شویی حرکت پول بیرون از بانک به درون آن است. اما تقلب به طور معمول کشف پولی است که از سیستم خارج شده و یا در حال خارج شدن از سیستم بانکی است. این وجه ممیزه خیلی مهمی است که نباید فراموش شود».

او در ادامه به این نکته اشاره کرد که با توجه به افزایش روزافزون آمارهای تقلب بانکی در سراسر دنیا استفاده از نرم‌افزارهایی که بتوانند به جای کشف آن به جلوگیری و پیش‌بینی آن بپردازند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است: در سال ۲۰۱۶ در کشور انگلستان ۷۶۹به میزان میلیون پوند تقلب روی کارت‌های بانکی اتفاق افتاده است که به نسبت سال گذشته آن با دو درصد افزایش روبرو بوده است. در همین سال از ۱.۳۸ بیلیون پوند تقلب جلوگیری شده است. این رقم نشان می‌دهد که از ۶۴ درصد تقلب‌ها جلوگیری به عمل آمده است.

ترابی که به انواع و اقسام تقلب‌های بانکی اشاره می‌کرد مهمترین آنها را تقلب روی کارت‌های پرداخت برشمرد که اتفاقاً در ایران هم بسیار رایج است اما نظام بانکی چندان تمایلی به رسانه‌ای کردن آنها نشان نمی‌دهد: دستکاری در دفاتر حسابداری، تسهیلات غیر قانونی، تقلب در چک، جعل هویت و همچنین اختلاس را می‌توان به عنوان نمونه‌ای از انواع تقلب‌های ممکن قلمداد کرد اما در مورد تقلب‌هایی که مختص کارت‌های بانکی است می‌توان به سرقت کارت، دزدی هویت، کپی کارت، skimming اشاره کرد که هر کدام خود با اشکال متفاوتی اتفاق می‌افتند.

سخنران این نشست دربارة راهکارهای کشف تقلب در بانکداری سنتی گفت: در شکل سنتی این عملکرد بیشتر مبتنی بر گزارشی که توسط مالباختگان به بانک ارائه می‌شود آغاز می‌شود. اما در اشکال دیگر هم معمولاً واحد بازرسی بانک مسئول کنترل‌های دوره‌ای گزارش‌های مالی بانک است. در این گزارش‌ها معمولا بازرسان به موارد غیرعادی حساس هستند و بر اساس تجربه‌های پیشین خود عمل می‌کنند.

ترابی به این نکته تأکید کرد که با توجه به میزان بالای عملیات روزانه بانکی در کشور بهترین راه اتوماتیزه کردن این نظارت است. او که نتیجه این کار را دستیابی به سامانه کارای کشف تقلب عنوان کرد درباره خصوصیات این سامانه گفت: در این نظام برخلاف شکل سنتی، همه تراکنش‌ها از منظر تمامی موجودیت‌ها در نظام بانکی کشور بررسی می‌شوند. علاوه بر این تمامی زیرسیستم‌ها از جمله حسابداری، تسهیلات، سپرده و همچنین کارت نیز باید همزمان مورد توجه قرار گیرند چرا که ممکن است مجموع اینها دچار تقلب شوند.

سخنران کارگاه «کشف تقلب در بانکداری» ویژگی‌های یک سامانه کارای کشف تقلب را اینگونه خلاصه کرد: بررسی تمامی تراکنش‌ها، بررسی تمامی زیرسیستم‌ها و امکان ارائه گزارش‌های متنوع و همچنین استفاده از قابلیت‌های تکنولوژی برای مصورسازی. باید توجه داشته باشیم که علاوه بر همه اینها یک سیستم کشف تقلب کارآمد باید از یک سیستم هشداردهی (notification) مناسب نیز برخوردار باشد.

ترابی در ادامه سخنانش به بخشی از گزارش‌های تقلبی اشاره کرد که درباره کارت‌ها، سپرده‌ها و همچنین تسهیلات در نظام بانکی ایران مشاهده شده است: راه حل کارآمد برای کشف تقلب استفاده از انبار داده و عملیات داده‌کاوی‌است. داده‌کاوی به معنای استخراج دانش از داده‌ها به شمار می‌رود، دانشی که غیر بدیهی، غیر صریح و همچنین مفید است.

او در ادامه صحبت‌هایش که به نیازمندی‌های داده‌ای یک سیستم کارای تقلب اشاره می‌کرد گفت: داده‌های مورد نظر برای چنین سیستمی باید پردازش شده باشند، نزدیک به کسب و کار و متمرکز بوده و همچنین سابقه تغییرات در آنها نگهداری شود. برای این امر داده‌ها باید به صورت تاریخچه‌ای نگاهداری شوند و به راحتی قابل کوئری زدن باشند.

ترابی صحبت‌هایش را با اشاره به ویژگی‌های اصلی سامانه‌های کشف‌های بلادرنگ تقلب به پایان برد: از جمله ویژگی‌های این سامانه می‌توان به مسدودسازی تراکنش‌های مشکوک، اطلاع‌رسانی لحظه‌ای به مشتری، قابلیت اتکا و عمل بلادرنگ اشاره کرد.