همایش بد مخاطب

بانک اول- ششمین همایش سالانه بانکداری الکترونیک و نظام های پرداخت در حالی برگزار شد که واژه "فین تک" بصورت مبتذلانه ای توسط سخنرانان جلسه تکرار می شد. تقریبا موضوع نیمی از پنل های تخصصی شرکت های "فین تک" و مسائل پیرامون آن بود. نکته جذاب این همایش عدم حضور پر رنگ شرکت های "فین تک" بود. البته لفظ "عدم حضور"، لفظ بکار برده شده توسط مهندس حکیمی، مدیر کل فناوری اطلاعات بانک مرکزی می باشد و بنظر من قضیه بنیادی تر از این حرفهاست و ماباید بر سر وجود شرکت های فین تک در ایران صحبت کنیم. آیا اصلا شرکت فین تکی در ایران وجود دارد؟ طبق صحبت (اعتراف )دکتر دلیری، معاون توسعه مدیریت و منابع معاونت فناوری رئیس جمهور، آماری مبتنی بر تعداد شرکت های فین تکی فعال در ایران در دست دولت نیست. این بحث وقتی شما را کنجکاوتر می کند که متوجه شوید در مهم ترین پنل تخصصی بررسی فین تک ها، در مهمترین همایش بانکداری مدرن، تنها دو نفر مدعی دارا بودن شرکت فین تکی هستند(بدیهی هست که این دو نفر هم مدعی هستند و احتمال دارد با بررسی بر مدل کسب و کاریشان مشخص شود که فین تکی نیستند). بر اساس تخمینی که از صحبت با فعالان فین تکی در ذهن من خطور کرد، شرکت های تکنولوژی مالی در ایران چیزی نزدیک به 30 شرکت هستند.

با نگاهی به امور مالی روزانه ی خودمان هم می توانیم به این مطلب پی ببریم، چند نفر از ما برای انجام تراکنش، قرض گرفتن، سرمایه گذاری و مشاوره از نرم افزار های غیربانکی استفاده می کنیم، یا اصلا چند نرم افزار غیر بانکی ایرانی را می شناسیم؟ برای اکثر ما انجام امور فوق خارج از بستر بانک کاری عجیب بنظر می رسد. بنظر من بحث "عدم حضور " فین تک ها در این جلسه منتفی است و فرضیه ی "عدم وجود" معقول تر بنظر می رسد. البته توجه شود که لفظ "عدم وجود" از دیدگاه ریاضی مقصود بنده نیست، بلکه منظور من تعداد کم فعالان این حوزه است.

در واقع چنین همایش هایی با هدف تحلیل موضوعی خاص برگزار می شود، ولی به لطف دقت نکردن به فضای فعلی کشور و به علت تکیه بر نظریه ها و فرضیه های خارجی، نقش این همایش ها به آموزش نزول پیدا می کند. بیش از اینکه سخنرانان این همایش تحلیل کنند و نتایج تحقیقاتشان را بیان کنند، نتایج جستجوهای اینترنتی شان را به رخ هم می کشند و برای مدیران رده پایین تر، این صحبت ها بار آموزشی دارد. حال اثر همایشی آموزشی بر بنیاد تحقیقاتی که در فضایی متفاوت صورت گرفته، برای مخاطبانی از جنس بانک، چه اثری بر فضای تکنولوژی مالی ایران می تواند داشته باشد؟

فین تک همچون کسب و کارهای پلتفرمی، قبل از تدوین توسط عالمان حوزه کسب و کار، توسط نوآوران عملیاتی شد. در واقع قبل از این که مفهوم فین تک، در دانشکده های مدیریت و اقتصاد و نشریات علمی زاده شود، وجود داشت و شرکت هایی با تعاریفی که بعدا از فین تک ارائه شد ، مشغول بکار بودند. نقش محققان تنها نام گذاری کودکی بود که توسط خودشان زاده نشده بود. و حال درصدد تربیت آن فرزند هستند. در آن فضا، محققان عرصه سیاستگذاری با ترسیم زیست بوم نوآوری های تکنولوژی مالی و مشخص کردن جایگاه بازیگران اصلی این ماجرا شروع به ایده پردازی در زمینه های مختلف کردند. در واقع در زیست بوم تکنولوژی مالی کشوری مثل انگلستان، شرکت ها ی تکنولوژی مالی که سر جنگ با بانک ها دارند از نقش اصلی ای در این بازی برخوردارند و قانون گذاران بعنوان داوران بیطرف بازی در صدد تسهیل گری برای ورود بازیگران جدید به این حوزه هستند که در نهایت دنیای مالی رشد پیدا کند. این مطالب رویکرد و رویه مباحث رگولاتوری در هاب های توسعه یافته تکنولوژی مالی است.

حال به فضای ایران برگردیم، در ایران هنوز شرکت های تکنولوژی مالی به بلوغ نرسیده اند و در جایگاهی نیستند که بشود آن ها را به عنوان یکی از بازیگران اصلی بازی خدمات مالی قلمداد کرد. چنین همایشی ، که جنبه آموزشی آن غالب بر دیگر جنبه ها است و اکثریت مخاطبانش بانک ها هستند، بنظر من یک اثر بسیار عظیم بر بازی مالی ایران خواهد گذاشت و آن قبضه شدن این حوزه تازه کشف شده(سفره ی تازه پهن شده) در دست بانک ها ست.

تمام تلاش های رگولاترها این است که بازیگران جدیدِ نوآورِ تکنولوژی محور را به بازی وارد کنند و حال با تقلید نابجا در انتخاب موضوع و بیانات ارائه شده و انتخاب بد و نامتناسب مخاطبان، برگزاری چنین همایشی ، باعث سیطره هرچه بیشتر بانک ها بر عرصه مالی و تنگ تر و دشوارتر شدن مسیر ورود بازیگران جدید به این حوزه خواهیم شد.  /منبع بانک اول

محمد امین یوسفی

پژوهشگر حوزه تکنولوژی مالی پژوهشکده سیاستگذاری علم، فناوری و صنعت دانشگاه صنعتی شریف