اولویت نخست حل بحران بانکی پول است

24 خرداد 1401

طرح اصلاح ساختار بانکی مدت‌هاست در دستور کار بانک مرکزی قرار دارد؛ ظاهرا قرار است دو طرح همزمان به تصویب برسد. طرحی برای اصلاح نظام بانکی و دیگری اصلاح قانون بانکداری بدون ربا. در کنار این دو طرح، مجلس هم طرحی دارد که هنوز به نتیجه نرسیده و به قولی در حال چکش‌کاری است. قرار است همه این بسته‌ها، نظام بانکی کشور را که در بن‌بست گرفتار شده، به ریل برگردانند. امیرحسین‌ امین‌آزاد، مدیرکل سابق نظارت بر بانک‌ها و موسسات اعتباری درباره حل چالش‌های سیستم بانکی گفته است: «اصلاحات در حوزه نحوه اداره بانک‌‌ و الزام سهامدار به افزایش سرمایه بانک‌ها دو راهکار مهم برای اصلاح ساختار نظام بانکی است. کاهش سود خالص بانک‌ها مساله‌ای است که طی سال‌های اخیر همواره شاهد آن بوده‌ایم. با توجه به اینکه عملیات اصلی بانک‌ها واسطه‌گری وجوه است و بخش عمده سود از محل اعطای تسهیلات به وجود می‌آید، وقتی اقتصاد با رکود مواجه می‌شود، تسهیلات‌گیرنده نمی‌تواند تسهیلات را بازپرداخت کند. این مساله موجب می‌شود که بانک‌ها نتوانند از محل واسطه‌گری مالی سود شناسایی کنند و به نظر می‌رسد بانک‌هایی هم که سود شناسایی کرده‌اند، منشا آن واسطه‌گری وجوه نیست و بخش عمده آن از محل درآمدهای غیرعملیاتی است.» امین‌آزاد معتقد است که شبکه بانک‌ها هم مانند سایر بخش‌ها از رکود متاثر شده است و این اتفاق با توجه به ادامه‌دار شدن رکود فشار بر سیستم بانکی را افزایش می‌دهد. او می‌گوید: «این انتقاد به سیستم بانکی وارد می‌شد که چگونه وقتی بخش‌های مختلف اقتصاد سود نمی‌کنند اما سیستم بانکی اینقدر سودده است و هر چه ما می‌گفتیم که بانک‌ها هم سود نمی‌کنند، گوش شنوایی نبود. با این اتفاقات مشخص شد که سیستم بانکی مستثنی از سایر بخش‌ها نیست که البته وضعیت سیستم بانکی بغرنج‌تر است.» خروج از بحران، خروج از رکود اقتصاد به دو بخش مالی و غیر مالی تقسیم می‌شود که بخش مالی آن در اقتصاد ایران عمدتا شبکه بانکی است. امین‌آزاد گفته است: «در مواقع بحران یک نگاه می‌گوید باید به بخش غیرمالی (صنعت، معدن، کشاورزی، صادرات) کمک شود تا اقتصاد از بحران خارج شود و یک نگاه دیگر می‌گوید اولویت با بخش مالی است و تا زمانی که بخش مالی از بحران خارج نشود، سایر بخش‌ها هم از بحران خارج نخواهد شد؛ در اغلب کشورها این دیدگاه وجود دارد که تا زمانی که مشکلات بخش مالی حل و به آن آنها کمک نشود، مشکلات اقتصاد هم حل نخواهد شد اما این دیدگاه در کشور ما چندان مورد قبول نیست.» خیلی از کارشناسان می‌گویند مدیریت کلان کشور اعتقای به کمک به سیستم بانکی ندارد. حالا مسوول سابق حوزه نظارت بانک مرکزی هم این گفته را تکرار می‌کند. مبنای دیدگاهش را هم اینگونه تشریح می‌کند: «اگر مصوبات مجلس و دولت‌های مختلف را بررسی کنید، می‌بینید که بانک‌ها برای اعطای تسهیلات تحت فشار قرار می‌گیرد اما سیستم بانکی برای خروج از بحران نیاز به کمک دارد. اگر تجربه‌ بحران‌ها را نگاه کنید، می‌بینید که اولویت حل بحران، بخش مالی بوده است اما ما این چارچوب را نداریم و همه تریبون‌ها در اختیار بخش‌های غیرمالی است و می‌گویند چرا بانک‌ها تسهیلات نمی‌دهند.» او تاکید می‌کند که منظور از کمک بانک مرکزی ارایه خط اعتباری و اجازه اضافه برداشت به بانک‌ها نیست، بلکه اصلاحات ساختاری در سیستم بانکی است اما اجماعی در بین سیاستگذاران برای احیای سیستم بانکی وجود ندارد. به گفته وی مجلس، دولت و افکار عمومی باید به این نتیجه برسند که تا زمانی که سیستم بانکی درست نشود در سایر بخش‌های اقتصادی رونق ایجاد نخواهد شد. به نوشته اعتماد، امین‌آزاد با بررسی محورهای اصلاحات مورد نظر برای سیستم بانکی می‌گوید: «اصلاحات می‌تواند چند بعد داشته باشد؛ درباره این موضوع تامل نشده است که بانک‌ها چگونه باید اداره شوند. چارچوب اداره بانک، نحوه رابطه مدیریت بانک با سهامدار، رابطه بخش‌های مختلف مدیریت بانک با یکدیگر، نقش کمیته‌های تخصصی، نگاه بانک به ذینفعان، جایگاه حسابرسی داخلی و کمیته‌های مدیریت ریسک، مسائلی است که باید مورد توجه قرار گیرد. در بانک‌های خارجی اولین مساله تعیین چارچوب‌ها و نحوه نحوه اداره بانک است اما در ایران به این مساله چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد.