دلیل نگرانی بانک‌های آمریکایی از قطع شدن دسترسی ایران به سوئیفت چیست؟

به گزارش بانک اول به نقل از فارس یکی از روش‌هایی که آمریکا سال‌ها است که برای فشار اقتصادی بر کشورها از آن بهره می برد، اعمال تحریم است. فارغ از اینکه آمریکا تحریم‌های خود را بر چه مبنایی اعمال می کند، همواره به دنبال راهی بوده است که از اجرای کامل تحریم‌های اعمال شده اطمینان پیدا کند.

تا پیش از سوئیفت یا باز شدن دسترسی آمریکا به سرور این پیام رسان، آمریکا تحریم‌های خود را با ارعاب کشورهای دیگر و برحذر داشتن آنها از تعامل با کشور تحریم شده پیش می‌برد و احتمالا با استفاده از اقدامات اطلاعاتی هرگونه نقض تحریم‌های خود را برملا می‌کرد و با طرف ناقض برخورد می کرد.

حالا این کشور به یک ابزار بسیار ساده برای رسیدن به هر گونه نقض تحریم‌های خود رسیده است و این ابزار "سوئیفت" است. سوئیفت در سال 1973میلادی تأسیس شد و نخستین پیام بین بانکی در سال 1977 از طریق آن مخابره شد.

تا پیش از حادثه 11 سپتامبر آمریکا بهانه ای برای دسترسی به اطلاعات مبادلات بانکی کشورهای جهان و فعالان اقتصادی نداشت.

پس از فرو ریختن برج های دوقلو، آمریکا به صورت مخفیانه توانست با اعمال نفوذ اطلاعات تعاملات مالی را از سوئیفت دریافت کرده و تراکنش‌های بانکی کشورهای مختلف با طرف‌های خارجی را کسب کند.

به عبارت دیگر در حال حاضر سوئیفت عمده‌ترین، کم هزینه ترین و بهترین راه آمریکا برای کشف نقض تحریم‌های اقتصادی  است. پس هر کشوری که توسط آمریکا تحریم می‌شود باید فکری برای سوئیفت و دور زدن آن بکند.

* نگرانی‌ها درباره طرد شدن سوئیفت افزایش می‌یابد

این چیزی است که خود آمریکایی‌ها نیز می دانند و مقامات این کشور شاید بدور از چشم رئیس جمهور در تلاش هستند تا از گسترش توجهات به این مسئله جلوگیری شود. دکتر کلارا پورتلا، کارشناس دانشگاه والنسیای اسپانیا در این باره می گوید: «در صورتی که چند کشور مانند چین، ایران، روسیه و احتمالا کشورهای دیگری نظیر ترکیه به همراه اتحادیه اروپا به سمت استفاده از پیام رسان‌های دیگر موازی با سوئیفت بروند عملا این پیام رسان فراگیری خود را از دست خواهد داد. این امکان وجود دارد که حتی شاهد از بین رفتن این پیام رسان نیز باشیم.»

به غیر از رئیس جمهور و برخی نمایندگان سنای آمریکا که اخیرا از رئیس جمهور خواسته اند دسترسی ایران به سوئیفت را ببندد و در واقع فکر استفاده از سوئیفت به عنوان ابزاری علیه کشورها را در سر دارند، بقیه مقامات این کشور به این مسئله واقف هستند که تبدیل شدن اعمال نفوذ در سوئیفت به یک عادت در دولت آمریکا، باعث می شود که سرعت فاصله گرفتن کشورها از سوئیفت بیشتر شود.

اساسا به همین دلیل است که به گزارش واشنگتن پست، استوین منوخین درخواست رئیس جمهور آمریکا برای ارائه اطلاعات درباره بستن دسترسی ایران به سوئیفت را حدود یک ماه است که پشت گوش انداخته و عملا با این اقدام به صورت آشکارا مخالف است.

آمریکایی‌ها همواره در تلاش هستند تا منبع دسترسی خود به اطلاعات تراکنش‌های مالی را حفظ کنند و چرا که به حاشیه رفتن سوئیفت یعنی از دست رفتن سلطه آمریکا بر داده‌های مبادلات بانکی جهان.

* سرورهای موازی سوئیفت در اروپا و آمریکا

برای درک بهتر این موضوع نخست باید بدانیم که سوئیفت در واقع چیست و چه عملکردی دارد.

سوئیفت یک سیستم پیام رسان تقریبا شبیه به نرم افزارهایی مانند تلگرام یا واتس‌آپ است با این تفاوت که تنها توسط بانک‌ها استفاده می شود.

کاربرد سوئیفت برای بانک‌ها به این گونه است که در مبادلات بین المللی و حتی داخلی در کشورها، بانک‌ها پیام‌ها دستوری برای جابجایی پول بین حساب‌های مختلف مشتریان و حتی حساب‌های خود در شعب مختلف را از طریق این پیام رسان ارسال کرده و با توجه به اینکه برای ارسال این دستورات باید اطلاعات و جزئیات مبادلات را ثبت کرد، این پیام‌ها هم قابل ارائه به مراجع قضایی  داخلی و بین المللی بوده و هم حاوی اطلاعات کامل نقل و انتقال پول از مبدا پول تا مقصد، اطلاعات دارنده حساب‌های مبدا و مقصد، دلیل جابجایی و بسیاری دیگر از اطلاعات است.

سوئیفت دارای دو سرور است یکی در اروپا و دیگری در آمریکا که اطلاعات نقل و انتقالات پولی تمام بانک‌های متصل به سوئیفت در هر دوی این سرورها ثبت می شود.

آمریکا از حدود سال 2001 و پس از حادثه ۱۱ سبتامبر به صورت محرمانه و ماهانه تمام اطلاعات مربوط به تراکنش‌های مالی در جهان را از سوئیفت دریافت می‌کرد.

پس از لو رفتن این مسئله و موضع گیری شدید اروپایی‌ها، قرار شد اطلاعات تراکنش‌های مالی اشخاص و شرکت‌های اروپایی به غیر از موارد خاص، دیگر در اختیار آمریکا قرار نگیرد اما واشنگتن همچنان به اطلاعات سوئیفت دیگر اشخاص و بانک‌ها در کشورهای غیر اروپایی جهان نظیر تمام کشورهای آسیایی دسترسی داشته باشد.

* اطلاعات سوئیفت در اختیار تحریم‌های آمریکا علیه ایران

در واقع اساس تحریم های بانکی و منع شرکت‌ها از همکاری با ایران همین بستر سوئیفت است و به همین دلیل اتصال به سوئیفت به معنی دسترسی آمریکا به تراکنش‌های مالی و تعاملات اقتصادی تمام کشورها است.

وقتی شرکتی قرار است با ایران همکاری کند و یا پولی بین ایران و یک بانک خارجی جابجا شود، در پیام تراکنش مبدأ، مقصد، و تمام جزئیات این نقل و انتقال اعم از دلیل انجام این تراکنش در سوئیفت ثبت می شود و سپس آمریکا این اطلاعات را دریافت کرده و بانک عامل این ترکنش را به همراه طرف‌های خارجی همکاری کننده با ایران را جریمه می کند.

آمریکا از محل جریمه شرکت‌‌ها و موسسات مالی به دلیل همکاری با کشورهای تحریم شده و به خصوص ایران تا کنون حدود 15 میلیارد دلار درآمد داشته است.

 بنا بر این سوئیفت پاشنه آشیل متقاعد کردن شرکت‌های خارجی برای ادامه حضور در ایران و یا ادامه صادرات نفت و دریافت پول برای ایران است، چرا که تمام اطلاعات در آن ثبت شده، در اختیار آمریکا قرار گرفته و آمریکا نیز از این اطلاعات برای جریمه شرکت ها و بانک‌ها استفاده می کند.

بر این اساس اصرار بر ادامه اتصال به سوئیفت از سوی ایران سوال‌برانگیز است و حتی اگر سوئیفت دسترسی ایران را نبندد ایران باید خود فکری به حال کنارگذاشتن سوئیفت بکند.

در واقع ایران هم باید فکری به حال امن بودن پیام‌های بانکی خود بکند و هم فکری برای نقل و انتقال پول به داخل و خارج از کشور. یعنی دو جزء اصلی تحریم‌های مالی آمریکا و غرب علیه ایران.

برای مقابله با تحریم‌های آمریکا ۲ راه اصلی وجود دارد یکی رفتن به سمت پیمان‌های پولی و دیگری استفاده از سیستمهای پیام رسان بین بانکی موجود مشابه سوئیفت و یا ایجاد یک پیام رسان جدید موازی.

پیمان‌های پولی دو یا چندجانبه

آن طور که رویترز خبر داده است، اخیرا آمریکا از رفتن چین و کشورهای آفریقایی به سمت پیمان‌های پولی ابراز نگرانی کرده است.

پیمان‌های پولی به زبان ساده یعنی ایجاد کانال‌های نقل و انتقال پول بین دو یا چند کشور بدون استفاده از دلار. در چنین شرایطی کشورهای هم پیمان به احتمال بسیار زیاد به سمت ایجاد کانال‌های ارتباطی منحصر به فرد خود و کنار گذاشتن سوئیفت هم خواهند رفت.

این پیمان‌ها از دو جهت برای آمریکا ناخوشایند است نخست آنکه اشراف اطلاعاتی آمریکا نسبت به تعاملات اقتصادی بین کشورهای هم‌پیمان را که از طریق رصد تراکنش‌های بانک‌های بزرگ آمریکا و هم‌پیمانان انجام می‌شد را از بین می برد و راه نقض تحریم‌های را نیز به راحتی باز می کند و دوم آنکه پیمان‌های پولی پاشنه آشیل سلطه دلار بر بازار مبادلات بین المللی است و به عبارت ساده قاتل این ارز در جهان است و مسیر را برای حذف آن باز خواهد کرد و با توجه به اینکه بسیاری از کارشناسان بر این باورند که آمریکا از دلار به عنوان سلاح استفاده می کند پیمان‌های پولی یعنی کوتاه شدن دست آمریکا از اعمال فشار بر کشورها با تحریم دلاری.

پیام‌رسان‌های موازی سوئیفت

همانطور که قبلا اشاره شده است، در حال حاضر چندین نرم افزار پیام رسان بین بانکی در جهان وجود دارد و می‌توان به راحتی آنها را جایگزین سوئیفت کرد.

راه حل بهتر اینکه برای جلوگیری از هرگونه درز اطلاعات تعاملات مالی و رسیدن آن به دست آمریکا در استفاده از دیگر پیام‌رسان‌ها، می توان با فناوری "بلاک چین" به راحتی و در مدت زمان کوتاهی یک پیام‌رسان بین بانکی ایجاد کرد.

پیام رسان ریپل نیز مبتنی بر همین فناوری است و هم اکنون حدود 140 بانک در قالب آن پیام‌های خود را رد و بدل می کنند اما چون چند بانک آمریکایی در آن عضویت دارند و برای عضویت بانک‌ های جدید رضایت تمام اعضای آن نیاز است بانک‌های ایرانی نمی توانند از آن استفاده کنند.

SWIFT سرور مرکزی دارد  و تمام پیام‌ها بین بانک‌ها در آن ذخیره شده و به سادگی در دسترس آمریکا قرار می‌گیرد و این یعنی دور زدن تحریم‌های آمریکا به خصوص در حوزه تحریم و مبادلات مالی از طریق ادامه استفاده از سوئیفت امکان پذیر نیست.

اما فناوری بلاک چین سرور مرکزی نداشته و تمام پیام‌ها بین تمام اعضا دو به دو به اشتراک گذاشته می شود. می توان با استفاده از نرم افزارهای رمزنگاری پیام به صورت یک‌طرفه، امکان آن را ایجاد کرد که فقط فرستنده و گیرنده از محتوای پیام مطلع شوند و دیگر اعضا فقط ارقام بی معنی دریافت خواهند کرد.

البته اتحادیه اروپا نیز به این سمت قدم بر داشته که در ادامه گزارش به اقدامات اروپا خواهیم پرداخت.

بانک‌های آمریکایی چرا از قطع شدن دسترسی ایران به سوئیفت نگران هستند؟

به گزارش فری بیکن، اخیرا دو بانک JP Morgan و Citigroup  آمریکا با قطع شدن دسترسی ایران به سوئیفت در قالب تحریم‌های واشنگتن علیه تهران مخالفت کردند.

دلیل مخالفت این دو بانک را می توان از دو جهت بررسی کرد. اولا با قطع شدن دسترسی ایران به سوئیفت، دیگر آمریکا نمی تواند به مبادلات بانکی با مبدا یا مقصد ایران و جزئیات تعاملات شرکت‌ها و بانک‌های خارجی با نظام اسلامی خبردار شود.

چرا که تنها راه آمریکا برای بدست آوردن اسناد متقن نقض تحریم‌ها توسط بانک‌ها و شرکت‌ها به غیر از اقدامات جاسوسی همین سوئیفت است و تنها اسناد سوئیفت است که در مجامع بین المللی اعتبار آنها پذیرفته شده و بانک ها نیز نمی توانند آنها را رد کنند.

مخالفت بانک‌های آمریکایی با توقف دسترسی ایران به سوئیفت جنبه مهم‌تری نیز دارد.

در واقع این دو بانک سهامدار سوئیفت هستند  و هر گونه کاهش نفوذ یا استفاده از این نرم افزار پیام رسان می تواند به ضرر آنها تمام شود.

سوئیفت و تیره شدن روابط آمریکا و اروپا

اخیرا 16 تن از نمایندگان مجلس و سنای آمریکا از وزارت خزانه داری آمریکا خواسته اند تا دسترسی ایران به سوئیفت را قطع کنند.

به گزارش اسپوتنیک، کریستوفر بوویس،‌ استاد حقوق تجارت بین الملل دانشگاه هال در لندن می گوید: آمریکایی‌ها فشار علیه ایران را به حداکثر رسانده‌اند. آنها به عنوان قانون‌گذار فشار بر دولت آمریکا برای رسیدن به بهترین نتیجه از محل خروج آمریکا از برجام را به بالاترین حد خود رسانده و توانسته اند این جنگ مصنوعی تجاری با اتحادیه اروپا را برای رسیدن به اهداف خود به راه بیاندازند.

وی معتقد است که دولت آمریکا به احتمال بسیار زیاد ارتباط ایران را با سوئیفت قطع خواهد کرد چرا که واشنگتن و شخص ترامپ قصد دارند با خروج از برجام از هر ابزار مالی و سیاسی شامل سوئیفت برای فشار بر ایران استفاده کنند.

بوویس معتقد است که این مسئله نه تنها رابطه بین ایران و آمریکا را بدتر می کند بلکه به تیره شدن رابطه اروپا با آمریکا منجر می شود و تقابل مالی و اقتصادی بین دو قاره را تشدید می‌کند.

این استاد دانشگاه با اشاره به اقدام آلمان در ایجاد یک سیستم پیام رسان شبیه به سوئیفت برای ادامه تعامل با ایران گفت: این اتفاق واقعا در حال رخ دادن است و هم اکنون اروپایی ها در حال کار بر روی آن هستند.

این سیستم موازی سوئیفت به ایران اجازه دسترسی به نظام مالی اروپا و نظام کلیرینگ اروپا‌ از طریق کدگذاری‌های ایجاد شده توسط بانک سرمایه گذاری اروپایی بر مبنای یورو را فراهم خواهد کرد.

رقابت اروپا و آمریکا به عرصه پیام‌رسان‌های مالی گسترش می‌یابد؟

بوویس می گوید علاوه بر این گسترش استفاده از این سیستم پیام رسان موازی سوئیفت می تواند فرصت بزرگی برای اروپا در راستای ایجاد یک قدرت رقابتی در قالب نرم افزارهای پیام رسان بین بانکی برای بالابردن میزان استفاده از آن در مقابل آمریکا ایجاد کند.

وی می گوید با توجه به اینکه اتحادیه اروپا تا کنون توانسته با موفقیت اقدامات آمریکا را به صورت تقابلی در حوزه جنگ تجاری پاسخ دهد، احتمالا در آینده شاهد برخورد منافع دو قاره در حوزه مختلف از جمله سوئیفت خواهیم بود. چرا که تا پیش از این ابزارهایی مانند سوئیفت در راستای منافع و اهداف سیاسی و اقتصادی آمریکا مورد استفاده قرار می گرفتند. اروپایی ها تا کنون به تمام تهدیدات آمریکا به صورت متعادل و کافی پاسخ داده اند.

حال این سوال مطرح می شود که چرا ایران باید برای ایجاد پیام رسان جایگزین به اروپا متکی باشد؟ اینکه اروپا به دنبال ایجاد نرم افزار پیام رسان است اگرچه می تواند برای ایران فرصتی برای فاصله گرفتن از سوئیفت باشد اما همچنان تهدیدی برای ما خواهد بود.

مسیر ایران چیست؟

البته اروپا گفته است که پیام رسان جدید و شبکه نقل و انتقال پول به ایران را به شرط پیوستن کشور به FATF فراهم خواهد کردکه این  خود یک دام بزرگتر و باتلاقی برای اقتصاد کشور و پیشرفت ایران خواهد بود.

از طرفی اگر ایران به سمت استفاده از جایگزین اروپایی سوئیفت برود، و اروپا پس از مدتی سیاست خود در قبال توافق هسته ای را تغییر دهد، اولا احتمالا اطلاعات بانکی ایران را در اختیار آمریکا قرار می‌دهد و ثانیا در چنین شرایطی ایران با همان بحرانی که هم اکنون با سوئیفت و دسترسی آمریکا به اطلاعات آن مواجه است، روبرو خواهد شد.

از طرفی حتی اگر اروپا همچنان به برجام پایبند باشد به احتمال زیاد آمریکا باز هم می تواند با استفاده از نفوذ اطلاعاتی گسترده خود در اروپا به ریز تراکنش‌های مالی بانک‌ها با ایران حتی در بستری غیر از سوئیفت دسترسی پیدا کند.

پس نرم افزار اروپایی نیز نمی تواند راه حل بلند مدتی برای ایران و یا هر کشور دیگری باشد و ما باید به سمت ایجاد کوریدورهای امن در ارسال پیام‌های بانکی خود برویم.

پیام‌رسان جایگزین راهکار باز نگه داشتن کانال بانک‌های اروپایی با ایران

ایجاد یک بستر پیام رسان جدید، به این معناست که آمریکا دیگر به جزئیات تراکنش‌های بانکی طرف‌های خارجی با ایران دسترسی نخواهد داشت و هیچ مدرک قابل استنادی نیز علیه بانک‌های اروپایی به دلیل تراکنش با ایران رو نخواهد کرد و در این قالب همه شرکت‌های اروپایی و بانک‌های این بلوک می توانند بدون ترس از آمریکا با ایران مراوده داشته باشند.

اما در این زمینه باید با سرعت بیشتری عمل کرد و به سمت بستن پیمان‌های پولی با کشورهای با بیشترین مبادلات تجاری رفت چرا که احتمالا با آغاز تحریم‌ها ما باید استفاده از سوئیفت و مبادله معمول با بانک‌های خارجی را کنار بگذاریم و قبل از این مسئله باید خود را آماده این جدایی کنیم.

در صورتی که قبل از تحریم‌ها شرایط مبادلات بین کشورها به دور از سوئیفت فراهم شود کشور خیلی درگیر بحران نخواهد شد اما پس از آغاز تحریم‌ها و در صورتی که دیر بجنبیم هم بستن پیمان‌های پولی با مقاومت بیشتر کشورهای هدف روبرو می شود و هم تا زمان اجرایی شدن این پیمان‌ها با مشکل در مبادلات تجاری خود روبرو خواهیم بود.

توافق کردن بر سر یک سیستم پیام رسان نیز تا قبل از تحریم‌ها کار سختی نیست و با توجه به اینکه همه بانک‌ها به دنبال سود هستند می توانیم با تعداد به خصوصی از آنها برای ادامه تعامل در بستری غیر از سوئیفت فارغ از ترس تحریم‌های آمریکا توافق کنیم.

اما بعد از آغاز تحریم‌ها اگر به سمت بانک‌هایی که از خیر مبادله با ما گذشته‌اند برویم اولا نزدیک شدن اتباع ایرانی به آنها احتمالا برای بانک‌ها دردسر  ساز خواهد شد و ثانیا دیگر زمان آزمون و خطا برای حصول اطمینان آنها نسبت به درست بودن مسیر و ضد تحریم بودن این اقدام  از بین رفته و احتمالا آنها زیر بار همکاری با ما نخواهند رفت.