به گزارش بانک اول بانک مرکزی داده‌های چکهای مبادله شده در کشور را تا شهریور ۹۷ به‌روزرسانی کرد. بر این اساس، تعداد چکهای مبادله‌ای در فضای اقتصادی به حدود ۷/ ۹ میلیون فقره رسید که این سطح پیش‌تر نیز تجربه شده بود. اما نکته جدید، ارزش چکهای مبادله شده بود که به سطح بی‌سابقه ۹۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. این تحولات را می‌توان این‌طور تفسیر کرد که از یک طرف پرداخت با استفاده از چک در سطح تولید‌کننده و واسطهها رواج بیشتری یافته و همین عامل، رشد ارزشی چکهای مبادله‌ای را رقم زده است و از جهت دیگر تبادل چک بین فروشندگان و مصرف‌‌کننده نهایی رغبت کمتری یافته و در نتیجه تعداد چکهای مبادله‌ای به رقم تاریخی نرسیده است.
نقش چک در بازار
چک، یکی از ابزارهای پرکاربرد تسویه در بین فعالان اقتصادی و بازار محسوب می‌شود. آمارها هم نشان می‌دهد که درجه استفاده از چک همواره در طول سال‌های اخیر صعودی بوده است. از یک جهت چک، در تسویه معاملات کلان بین تولید‌کنندگان و واسطهها و توزیع‌‌کنندگان نقش ایفا می‌کند و از جهت دیگر، در قالب خردتر مصرف‌‌کننده نهایی، تمایل به پرداخت اعتباری از طریق چک برای برخی کالاها دارد. جایگاه اعتباری چک در مبادلات کشور از این جهت اهمیت دارد که هر چه وضعیت چکهای برگشتی مطلوب‌تر باشد، به این معناست که قدرت فعالان اقتصادی در انجام تعهدات، افزایش یافته است. این نکته میتواند پیام مثبتی را از وضعیت بازار مخابره کند و در حالت معکوس، میتواند نشان دهد که کاستی‌هایی در بازار وجود دارد که انجام تعهدات به مشکل برخورده است.
رشد چکهای مبادله شده
اولین نکته‌ای که از آخرین داده‌های چک، نظر را به خود جلب می‌کند، رشد قابل‌‌توجه تعداد چکهای مبادله شده است. در آخرین ماه تابستان، حدود ۷/ ۹ میلیون فقره چک مبادله شد که نسبت به ماه قبل رشد ۳/ ۷ درصدی را نشان می‌دهد. از فروردین ۹۵ تا شهریور ۹۷، به‌طور میانگین ۳/ ۹ میلیون فقره چک در هر ماه مبادله شده است. در نتیجه تعداد چکهای مبادله شده در شهریورماه از میانگین تاریخی بالاتر بوده است. البته در مردادماه تعداد چکهای مبادله‌شده کمتر از میانگین تاریخی شده بود و شاید در ماه گذشته، این عقب‌ماندگی جبران شده و وصول برخی از چک‌ها از مرداد به شهریور موکول شده بود. اما وضعیت از نظر مبلغ به چه صورت بوده است؟
کل مبلغی که از طریق چک در ماه گذشته مبادله شده، ۸/ ۹۰ هزار میلیارد تومان بوده است. این عدد بیشترین مبلغی است که از فروردین ۹۵ از طریق چک، در یک ماه مبادله شده است. با توجه به اینکه بانک مرکزی آمار چکهای مبادله‌ای پیش از فروردین ۹۵ را در سایت خود قرار نداده، نمی‌توان قضاوتی در مورد پیش از آن داشت. اما بعید است که پیش از آن نیز چنین رقمی از طریق چک در یک ماه مبادله شده باشد. در هر حال رقم بالای ارزش چک‌ها میتواند نشان‌دهنده این باشد که مبادلات تجاری به سمت اعتباری، میل بیشتری پیدا کرده و سهم معاملات نقدی کاهش یافته است. در واقع از آمارها این‌طور استنتاج می‌شود که تولید‌کنندگان محصولات خود را به شکل اعتباری به توزیع‌‌کنندگان و واسطهها سپرده‌اند و همین امر توانسته ارزش چکهای مبادله‌ای را به سکوی تاریخی سوق دهد. هر چند مشاهدات عینی نشان می‌دهد که در معاملات خردتر و معاملاتی که با مصرف‌‌کننده نهایی ارتباط دارد، پذیرش چک به‌عنوان روش پرداخت، سخت‌تر شده است. اما یک عامل دیگر که به عقیده برخی میتواند رشد ارزشی چک‌ها را توضیح دهد، رشد شاخص قیمت‌ها است. در حقیقت از آنجا که مبالغ چک در تماس مستقیم با قیمت کالاها قرار دارد، تورم‌های بالا در ماه‌های اخیر عامل دیگری است که رشد ارزشی چک‌ها را سبب شده است.
میانگین ارزش چک‌ها: با تقسیم ارزش کل چک‌ها بر تعداد کل، می‌توان به عددی رسید که میانگین ارزش هر چک را نشان می‌دهد. براساس محاسبات انجام شده، میانگین ارزش هر چک مبادله شده در ماه گذشته ۳/ ۹ میلیون تومان بوده است. این عدد نیز در قله تاریخی خود ایستاده است. در واقع میانگین ارزشی چک‌ها نیز تایید دیگری بر میل پرداخت ارقام کلان تجاری از طریق ابزار چک است. نکته دیگری که در میانگین ارزش چک به چشم می‌خورد، مربوط به چکهای برگشتی است. میانگین نرخ هر چک برگشتی، در ماه گذشته به حدود ۵/ ۱۱ میلیون تومان رسیده است. اگر به روند این عدد در ۲سال و نیم اخیر نگاه کنیم، درخواهیم یافت که میانگین هر چک برگشتی به عدد قابل ملاحظه‌ای رسیده است، هر چند در اسفند گذشته سرانه هر چک برگشتی عدد بالاتری را نیز لمس کرده است. اما در هر حال می‌توان این نتیجه را گرفت که از طرفی مبادلات بین فعالان اقتصادی به سمت چک گرایش کرده، و از طرف دیگر چکهای برگشتی نیز به سمت ارقام بزرگ‌تر حرکت کرده است..
وضعیت چکهای برگشتی
اما وضعیت چکهای برگشتی که در ماه پنجم سال، به بهترین وضعیت ۳ سال اخیر رسیده بود، در ماه گذشته دچار عقبگرد شد. هر چند وضعیت همچنان از سال‌های گذشته بهتر است. نسبت چکهای برگشتی به مبادله‌ای در ماه گذشته ۹/ ۱۳ درصد بوده است؛ یعنی به ازای هر ۱۰۰ چک مبادله شده، تقریبا ۱۴ چک برگشت خورده است. اما از نظر ارزشی، نرخ برگشتی چک بیشتر بوده و معادل ۲/ ۱۷ درصد گزارش شده است. به بیان دیگر، از هر ۱۰ میلیون تومان چک صادر شده، یک میلیون و ۷۲۰ هزار تومان آن برگشتی بوده است.
نسبت چکهای برگشتی چه از نظر تعداد و ارزش، همچنان از میانگین تاریخی پایین‌تر است و از این نظر، همچنان می‌توان صفت مطلوب را به وضعیت چک برگشتی اطلاق کرد. اما نکته منفی اینجاست که نسبت ارزشی چکهای برگشتی که از اسفند سال گذشته تا مردادماه همواره نزول کرده و از ۱/ ۲۱ درصد به ۶/ ۱۵ درصد رسیده بود؛ در ماه گذشته دچار تغییر روند شد.
جغرافیای استانی چک
وضعیت چکهای برگشتی در استان‌های کشور تصویر یکنواختی را نشان نمی‌دهد. از نظر تعداد، احتمال برگشتی چک بین ۳/ ۱۰ تا ۳/ ۲۳ درصد بین استان‌های کشور نوسان داشته است. بیشترین اعتبار چک در استان گیلان و کمترین اعتبار آن نیز در استان کهگیلویه و بویراحمد گزارش شده است. در استان کهگیلویه تقریبا از هر ۴ چک مبادله شده، یک چک برگشت خورده است. درحالی‌که در استان گیلان، به ازای هر ۱۰ چک مبادله‌ای، یک چک برگشتی ثبت شده است. در نتیجه تفاوت قابل‌ملاحظه‌ای در استان‌های کشور از نظر اعتبار چک وجود دارد.
اگرچه وضعیت چکهای برگشتی از نظر تعدادی نیز دارای اهمیت است، اما نسبت مبلغی چکهای برگشتی میتواند تصویر شفاف‌تری را از اعتبار چک در استان‌های کشور به دست دهد. میانگین نسبت مبلغی چکهای برگشتی در کل کشور، ۲/ ۱۷ درصد است، اما این نسبت در استان‌های مختلف بین ۶/ ۷ درصد تا ۲/ ۳۱ درصد در نوسان بوده است. سفیدترین وضعیت مربوط به استان بوشهر است که به ازای هر ۱۰ میلیون تومان چک مبادله شده، تنها ۷۶۰ هزار تومان آن برگشت خورده است. از آن طرف، سیاه‌ترین وضعیت مربوط به مناطق آزاد است که در ازای هر ۱۰ میلیون تومان چک مبادله شده، حدود ۳ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان آن با عدم موجودی مواجه شده است.
نکته جالب استانی: آمارهای چک برای کل کشور نشان می‌دهد که نسبت مبلغی چک برگشتی (۲/ ۱۷ درصد) از نسبت تعدادی آن (۹/ ۱۳ درصد) بیشتر است، به تعبیری چک‌هایی که برگشت خورده‌اند ارزش میانگین بیشتری از چکهای وصولی داشته‌اند. این رویه تقریبا در اغلب استان‌های کشور نیز حاکم بوده است؛ به استثنای ۳ استان. در ۳ استان بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری، نسبت تعدادی چک برگشتی از نسبت ارزشی بیشتر بوده و این یعنی در این استان‌ها، میانگین ارزش هر چک برگشتی از میانگین ارزش چکهای وصولی کمتر بوده است. به بیان دیگر، در استان‌های مذکور برخلاف کل کشور، اغلب چکهای برگشتی مربوط به ارقام خرد بوده است.
پست قبلی
پست بعدی
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید