خودپرداز جزو اولین سرویس‌های بانکداری الکترونیک بود که تحولی اساسی در صنعت بانکداری ایجاد کرد و با گذر زمان کامل و کامل‌تر شد به گونه‌ای که هم‌اکنون مانند یک شعبه از بانک عمل کرده و تمام سرویس‌های مورد نیاز کاربران را ارائه می‌دهد. با ظهور گجت‌هایی مانند موبایل و نفوذ بالای آن بین مردم و متعاقب آن فراگیر شدن پرداخت‌های اینترنتی و موبایلی باز هم از محبوبیت دستگاه‌های خودپرداز کم نشده است. با این اوصاف مسئله‌ای مهم برای بانکها مطرح است و آن هم هزینه‌های نگهداری، پشتیبانی، بازاریابی، پول گذاری و بعضاً مکان یابی برای خودپردازها است. این موضوع برای دستگاه‌های پوز هم مطرح بود که موجب به وجود آمدن شرکت‌های پرداخت الکترونیک شد؛ اخیراً خبرهایی مبنی بر ایجاد شبکه مستقل برای خودپردازها نیز شنیده می‌شود که شرکت‌های غیربانکی، بتوانند سرویس‌هایی که در بانک ارائه می‌شود را هم عرضه کنند و بتوانند خدمات را به خارج از شعب بانکها منتقل کنند. برای آگاهی بیشتر در مورد این موضوع با مازیار عرب شاهی، گفتگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
طی چندین ماه گذشته خبرهایی در رابطه با راه اندازی شبکه زیر ساخت مستقلی برای شرکت‌های ارائه دهنده خودپرداز به گوش می‌رسد در خصوص ساز و کار و نحوه کارکرد این شبکه تو ضیحاتی ارائه دهید.
عرب شاهی: در واقع بهتر است ابتدا نگاهی به گذشته بیندازیم و فرآیند ایجاد دستگاه‌های خودپرداز یا همان ATM های امروزی را بررسی کنیم. دستگاه‌های ATM ارائه دهنده سرویس‌های بانکی هستند و به همین علت است که بانکها متولی آن هستند و در حال حاضر تقریباً بانکها در ایران به جایی رسیده‌اند که امکان گسترش و توسعه این شبکه را ندارند زیرا تمام شعب مجهز به دستگاه‌های خودپرداز هستند و دستگاه‌های خارج از شعب هم هزینه‌های بسیار بالایی را به بانکها تحمیل می‌کنند و نیاز به ساز و کارهایی از جمله مکان یابی، پول گذاری، بازاریابی، پشتیبانی و پرستاری دارند. اینها فعالیت‌هایی هستند که جزوظایف اصلی بانکها نیستند و انجام آن‌ها برای بانکها مقرون به صرفه نمی‌باشد. در دنیا نیز شرکت‌هایی برای انجام این فعالیت‌ها مستقل از شبکه بانکی به وجود آمده‌اند و با نصب انواع دستگاه‌های ATM و طبق نیاز، به دارندگان کارت و شبکه سرویس ارائه می‌دهند.
ضرورت ایجاد و راه اندازی زیرساختی برای شبکه مستقل خودپردازها چه مزیت‌هایی برای بانکها و دارندگان کارت می‌تواند به همراه داشته باشد؟
عرب شاهی: این کار دارای چندین مزیت می‌باشد، اولاً کار به صورت تخصصی و توسط شرکت‌هایی که برای ارائه سرویس در این خصوص به وجود آمده‌اند انجام می‌شود. در رابطه با شرکت‌های پرداخت الکترونیک یا همان PSP ها خاطرتان هست که وجود دستگاه‌های کارتخوان برای بانک ها در محل پذیرندگان دارای جذابیت بود ولی انجام این کار توسط شبکه بانکی عملاً غیرممکن بود که این کار به PSP ها سپرده شد. کم کم به این نتیجه رسیدند که انجام فعالیت‌های این شرکت‌ها نیاز به قوانین و نظارت و کنترل داردکه همین نیاز باعث به وجود آمدن شاپرک شد. در بحث دستگاه‌های خودپرداز هم همین روال وجود دارد و ما ناگزیر هستیم این شبکه را ایجاد نماییم. در رابطه با مزیت‌های این شبکه اگر بخواهیم صحبت کنیم در تعریف اولیه شبکه در سطرهای بالاتر به آن اشاره‌هایی داشتم ولی چون بانکها عملاً نمی‌توانند متولی آن باشند باید شرکت‌هایی ایجاد شود که بتوانند این کار را انجام دهند و مسئولیت آن را بپذیرند که با ایجاد این شرکت‌ها هزینه‌های سرویس ارائه شده پایین تر می‌آید و دلیل آن هم این است که این کار در مقیاس و اندازه بزرگتری انجام می‌شود و این باعث می‌شود کاریر نهایی از سرویس با کیفیت‌تری استفاده کند. ضمناً شکل ظاهری این دستگاه‌ها و سرویس‌ها هم بعد از مدتی با سرویسی که بانک ارائه می‌داد متفاوت خواهد شد.
مزیترونیک دوم این شبکه‌های مستقل برای بانکها می‌تواند این باشد که آن را کمتر درگیر عملیاتی مانند پول گذاری، پشتیبانی و بازاریابی می‌کند. این مجموعه راهکارها با نگاهی متفاوت از دستگاه‌های خودپرداز و سرویس‌های بانکی، مفهوم اولیه AID یا همان شبکه مستقل توزیع خودپردازها را تشکیل می‌دهند.
مزیت سومی که می‌توان متصور بود این است که با ارائه این راهکارها هزینه‌های خدمات کاهش پیدا کرده و کیفیت خدمات افزایش پیدا می‌کند و از همه مهم‌تر سرویس‌های قابل ارائه بر روی دستگاه‌های خودپرداز از شعب خارج می‌شوند و توزیع در سطح جامعه به صورت مناسب‌تری انجام می‌پذیرد و کاربران علاوه بر سرویس‌های بانکی می‌توانند سرویس‌ها ارزش افزوده دیگری نیز دریافت کنند.
مدل کسب و کار برای بازیگران اصلی در شبکه مستقل خودپردازها چگونه تعریف می‌شود؟
عرب شاهی: این شبکه می‌تواند کاملاً از بانکها مستقل عمل کند و حتی بحث تسویه آن‌ها از شبکه بانک مستقل و سیستم تسویه حساب آن‌ها توسط سیستم‌ها ملی انجام می‌شود. در گام اول و در وضع موجود نظام پرداخت کشور شاید امکان حذف شدن بانکها وجود نداشته باشد ولی در فاز اول بانکها به عنوان، بانک عامل برای تسویه باقی خواهند ماند ولی مدلی در دنیا وجود دارد و انجام می‌شود به این صورت است که تسویه را سیستم‌ها تسویه ملی انجام می‌دهند و یک سری از خدمات مربوط به بانک‌های صادرکننده کارت بر روی این دستگاه‌ها ممکن است وجود نداشته باشند که می‌توان به سرویس تغییر رمز اشاره نمود ولی بقیه سرویس‌ها مانند انتقال وجه و برداشت و پرداخت قبوض و شارژ باقی خواهند ماند. همان طور که می دانید در حوزه دستگاه‌های خودپرداز همیشه ریسک‌هایی هم وجود دارد.
وقتی دستگاه‌ها داخل شعب هستند تأمین امنیت با بانک می‌باشد. اگر قرار باشد دستگاه‌ها در سطح شهر توزیع شوند چه ریسک‌هایی وجود خواهد داشت و آیا این ریسک‌ها بر درآمد حاصل از دستگاه‌ها تأثیر خواهد گذاشت؟
عرب شاهی: در این مدل همیشه باید چند عامل را در نظر گرفت. زیرساخت فنی، مدیریت ریسک و بحث تسویه حساب از عوامل بسیار مهمی هستند که باید مشخص شود تا بتوان مدل کسب و کار را طراحی نمود. یکی از موارد بسیار مهمی که باید مشخص شود این است که ریسک موجود در شبکه و مدل کسب و کاری متعلق به کیست. خیلی از بانکها حاضر نیستند این ریسک را بپذیرند وقتی این دستگاه‌ها از شعب بیرون می‌آیند بحث‌های مانند بیمه آن‌ها مطرح می‌شود که باید دید این ریسک را چه کسی پوشش می‌دهد. مباحث تقلب هم یکی دیگر از ابعاد ریسک در این مدل است که به نظر من باید نسبت به ریسک آن هر طرف سهمی از کارمزد را ببرد. چیزی که فعلاً باید بر روی آن تمرکز کرد این است که چارچوب فنی و الزامات را مشخص کرده و نوع ریسک و منافع را هم در نظر بگیریم.
در حال حاضر در این خصوص در کشور اقداماتی انجام شده است یا گام‌هایی برداشته شده است؟
عرب شاهی: گام‌های اول برداشته شده و تمام شرکت‌هایی که در حال حاضر در حوزه خودپرداز فعال هستند مفهومی را به عنوان ATM تراکنشی آغاز کرده‌اند ولی ATM تراکنشی عملاً شبیه این است که شما کارگزار بانک باشید و خودپردازهای بانک را راه اندازی، سرمایه گذاری و نگهداری کنید و نقش محدودی بر روی آن دارید. ولی برای ایفای نقش‌های بزرگتر و رساندن کسب و کار به اهدافش که از جمله پایین آوردن هزینه و افزایش کیفیت است مستلزم این است که ماهیتی مستقل از بانک داشته باشند و تصمیم بگیریند.
این مستقل بودن و بدون حضور بانک عامل کار کردن مستلزم چه مجوزها و شرایطی است؟
عرب شاهی: برای مستقل کار کردن این شبکه لازم است بیزینس مدل یا همان مدل کسب و کار بهینه شده باشد که کسب و کار شکست نخورد و بتواند به صورت مستقل عمل نماید. همچنین مهم‌ترین مشکل گرفتن مجوز از بانک مرکزی و در گام بعدی شناخت این شرکت‌ها به عنوان یک نهاد مستقل می‌باشد و در نهایت مسئله بسیار مهمی که باید در این مدل مشخص شود بحث کارمزد است که بانک مرکزی باید این مسئله را مشخص نماید تا این طرح به نقطه‌ای برسد که بتوانیم بگوئیم یک AID ساخته‌ایم.
منبع پرداخت برتر
پست قبلی
پست بعدی
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید