به گزارش بانک اول - قرار بود پای مسترکارت و ویزاکارت به ایران باز شود؛ اما نشد. کارت‌های اعتباری بین‌المللی که مدت‌هاست راه خریدهای برون‌مرزی را تسهیل و حالا در بیش از ٢١٠ کشور امکان تجارت الکترونیک را فراهم کرده‌اند. داستان از اینجا شروع می‌شود که بعد از تحریم‌ها فروش رسمی این کارتها در ایران غیرقانونی اعلام و این منع قانونی، برای کسانی که به هر علتی نیاز به انجام معاملات ارزی داشتند، حسابی گران تمام شد. بانکها دیگر حق صدور ویزا و مسترکارت را نداشتند و البته ندارند. در این میان شرکت‌هایی هستند که به‌طور غیررسمی همچنان ویزا و مسترکارت صادر کرده و به قیمت‌های گزاف می‌فروشند و از این آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند.
«برای فرستادن یک اپلای ساده به چند دانشگاه بیشتر از ٥میلیون تومان هزینه کردم؛ مجبور شدم قرض کنم.» این را یکی از دانشجوهایی میگوید که با معدل کل ١٨,٧ برای گرفتن اپلای در مقطع کارشناسی ارشد اقدام کرده و مجبور شده است چند برابر اعتبار واقعی این کارتها هزینه کند. البته مرداد ماه امسال محمود واعظی در مراسم رونمایی از پروژه‌های زیرساختی شرکت پست وعده رسمی‌شدن صدور این کارتها را داد و گفت: با مشارکت شرکت پست و رفع تحریم‌های پولی و بانکی ایران، به‌زودی ویزا و مسترکارت در ایران عملیاتی و در شعب مختلف توزیع می‌شود.حالا بعد از این همه سروصدا وقتی ماجرا را از روابط‌عمومی پست پیگیری میکنیم-میگوید:شرکت های متعددی برای ثبت‌نام به ما مراجعه کردند اما شرکت پست صدور کارت‌های اعتباری بین‌المللی را منوط به مجوز اعتبار از بانک مرکزی کرده است. این در حالی است که اقتصاددان‌ها در گفت‌وگو با «شهروند» اعلام کرده‌اند: بانکها هنوز به هیچ عنوان حق صدور ویزا و مسترکارت را ندارند و نخستین قربانی این قانون مردم عادی هستند. این قصه سر دراز دارد....
ویزا و مسترکارت به چه کارمان می‌آید؟
امکان خرید از درگاه‌های بین‌المللی را کارت‌هایی مثل ویزا و مسترکارت فراهم می‌کند. از خریدهای خرد خانگی مثل پوشاک، جواهرآلات و... که اگر چه ضروری نیستند، اما حق همه ماست، بگذریم.... یک پژوهشگر اگر بخواهد مقاله‌ای بین‌المللی بخرد، یک کاربر اگر بخواهد برنامه‌ای ضروری را از اپ‌استور یا مشابه‌های آن دانلود کند، یک دانشجو که باید برای اپلای به چندین دانشگاه پول واریز کند، مصداق‌های بارز اما خرد ضرورت وجود این کارتها است؛ کارت‌هایی که به گفته کارشناسانی مثل هادی حق‌شناس و ایمان اسلامیان در همه جای دنیا یک‌بار تهیه می‌شوند و قابل شارژ هستند. با ویزا و مسترکارت می‌توان از تمامی فروشگاه‌های بین‌المللی حقیقی و مجازی به‌راحتی خرید و با شرکت‌های خارج از کشور تبادل مالی برقرار کرد. با این کارت‌های سبز و زرد رنگ می‌توان بدون نیاز به تبدیل ارز به سفر رفت. همچنین انتقال پول از شعب ارزی کشور، صرافی‌ها، بانک‌های اینترنتی و افرادی که مبادلات در این مورد را انجام می‌دهند، آسان می‌شود؛ به آسانی یک انتقال وجه داخلی.
وضعیت عجیب ویزا و مسترکارت‌ها در ایران
حتی زمانی که ویزاکارت داشتیم، مدل ایرانی و یک‌بار مصرفش بود. در حالی که این کارتها ذاتا قابل شارژ هستند، تا آخرین روزهایی که در ایران وجود داشتند هم از نوع اعتباری یا یک‌بار مصرف بودند و این عجیب‌ترین نوع صدور ویزا و مسترکارت در جهان است!هادی حق‌شناس، اقتصاددان، به «شهروند» میگوید: مطلبی که چند ماه پیش آقای واعظی مطرح کرد، قابل توجه است اما ساختار ویزا و مسترکارت‌ها شبیه کارت‌های اعتباری رایج در کشور هستند و قابلیت شارژ مجدد دارند. آنچه اما به ایرانیان عرضه می‌شود یک پوکه یک‌بار مصرف است و جالب اینجاست که خریدار باید چندین برابر قیمت موجودی این کارتها برای تهیه همین پوکه یک‌بار مصرف هزینه کند. ایمان اسلامیان میگوید: مضحک است! کارت از پیش پرداخته شده مثل خرید یک خودکار می‌ماند. وقتی برای خرید یک خودکار ٥هزار تومان پرداخت‌کرده‌اید، این حق شماست که از آن خودکار به اندازه ٥هزار تومان استفاده کنید. دانشجوی بیچاره در کشور ما اما برای یک کارت از پیش پرداخت شده ٥٠ دلاری باید ٢٥٠هزار و حتی بیشتر هزینه کند.
یک کارت ٣٨٠هزار تومانی را ٤٥٢هزار تومان می‌فروشند
سال ٩٢ آخرین سالی بود که یکی دو بانک هنوز به صورت نیمه‌رسمی کار توزیع محدود این کارتها را انجام می‌دادند؛ بعد از اعلام ممنوعیت اما شرکت‌هایی به‌طور مجازی و غیررسمی شروع به فروختن این کارتها کردند. چه بانکها در گذشته چه شرکت‌ها در حال حاضر، در یک چیز اشتراک داشتند: قیمت‌های نجومی. تصور کنید یک کارت ١٠٠ دلاری را یکی از منصف‌ترین این شرکت‌ها با قیمت ٤٥٢هزار تومان می‌فروشد. ایمان اسلامیان، کارشناس بانکی میگوید: کارمزد‌های بی‌دلیل و عجیبی در ایران بابت صدور این کارتها از مردم گرفته می‌شود.
کاسبان تحریم
ترکیب «کاسبان تحریم» همچنان کاربرد دارد. ایمان اسلامیان میگوید: «امکان صدور مستقیم و قانونی این کارتها در ایران وجود نداشته و ندارد. پیش از این در مقطعی، ایران به سراغ یک بانک گرجستانی رفت تا از طریق سوییچ این بانک برای خود امکان مراودات بانکی را فراهم کند. آمریکا متوجه این واسطه‌گری شد و برای گرجستان خط‌و‌نشان کشید. بانک‌های دیگر هم ترسیدند که وارد این بازی شوند، معامله با ایران کم‌سود و پرریسک بود. البته در حال حاضر مدتی است یک بانک معروف ژاپنی واسط بین ایران و سایر کشورها قرار گرفته و کار را تسهیل کرده است.
مراقب کارت‌های تقلبی باشید
از آنجا که فروش رسمی این کارتها در ایران منع قانونی دارد، راه کلاهبرداری باز شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که خیلی از کارت‌های به فروش رسیده توسط شرکت‌های نیمه‌رسمی معضلات مختلفی داشتند. «مطهره» میگوید: برای یک کارت ٥٠ دلاری، ٣٨٠هزار تومان هزینه کردم اما هر کاری می‌کنم درگاه فروش این کارت را به رسمیت نمی‌شناسد. با شرکت فروشنده هم که تماس می‌گیرم، اپراتور میگوید که حتما اطلاعات را اشتباه وارد می‌کنید خانم! «محمد» یکی دیگر از استفاده‌کنندگان از این کارت است. او میگوید: کارت را به‌عنوان یک کارت ١٠٠ دلاری خریدم اما ٩٧ دلار موجودی داشت؛ هر چقدر هم از طریق شرکت پیگیری کردم به جایی نرسید.سیدمحمد عباس‌نیا یک کارشناس بانکی است که میگوید: قرار بود ویزا و مسترکارت ایران را به رسمیت بشناسند، اما نشناختند. صدور این کارتها در حالی متوقف شد که بازار تقاضا نیاز به عرضه را رقم زده بود؛ همین باعث شد زمینه سوءاستفاده برای عده‌ای پیش آید تا کارت‌هایی را که از قبل تهیه کرده بودند، به قیمت‌های گزاف بفروشند.
زیرساخت‌‌های اتصال به شتاب جهانی را داریم یا نه؟
«بی‌انصاف نباشیم. استانداردهای بین‌المللی پرداخت در کشور ما در برخی زمینه‌ها کاملا همگام با کشورهای توسعه‌یافته پیش رفته است.» این را اسلامیان گفته و ادامه می‌دهد: به لحاظ فنی و اجرایی مشکلی برای استفاده از این کارتها و مشابه‌شان در ایران وجود ندارد؛ اگر چه در ایران ویزا و مسترکارت حتی اگر عملیاتی شوند، با ماهیت یک‌بار مصرفند نه قابل شارژ.سیدمحمد عباس‌نیا نظر دیگری دارد. او به «شهروند» میگوید: زیرساختها هنوز برای استفاده از کارت‌های اعتباری آماده نیست. ماهیت این کارتها از نوع credit است و زیرساخت اعتبارسنجی در ایران به هیچ‌عنوان فراهم نیست. او معتقد است حتی بانک‌های ما امکان اعتبارسنجی ندارند. این کارتها در اصل باید با سیستم‌های ATM ما هماهنگ شوند، چنین چیزی محال ممکن است؛ اگر چه انتظار می‌رفت که پس از برجام این زیرساختها با سرعت بیشتری فراهم شوند یا حداقل مسئولان به این سمت حرکت کنند....
پساترامپ خیلی هم دوران سختی نیست
«پیوستن به شبکه‌های بین‌المللی برای ایران حتی در دوران صدارت ترامپ هم قابل تحقق است.» این موضوعی است که اسلامیان در خلال گفت‌وگو‌یش به آن اشاره کرده و میگوید: اگر دردسری از سوی ترامپ متوجه نظام پولی و بانکی ما شود، در موضوع حواله‌های ارزی و مراودات کلان بوده و حساب کارتها از این موضوعات جداست. هادی حق‌شناس ،اقتصاددان، هم میگوید: اگر کشور هوشیارانه در دوران پساترامپ برخورد کند، شرایط خوبی در انتظار همه ما خواهد بود. او معتقد است به‌راحتی می‌توان این تهدید را به فرصت تبدیل کرد. امروزه کشورهای اروپایی به مراوده با ایران تمایل بیشتری پیدا کرده‌اند چرا که سیاست‌های ترامپ، آمریکا را درونگرا کرده است.
صدور مستر و ویزاکارت قانونی نیست
بانکها از سال ٩٢ صدور ویزا و مسترکارت ندارند. بختیار عباسلو وکیلی است میگوید: نظارتی بر کارتها نیست و صدور این کارتها غیرقانونی است. کشور از طرفی به این کارت‌های اعتباری برای پیشبرد مراودات تجاری خود نیاز دارد و از طرف دیگر قانونا نمی‌تواند محدودیت‌های بانکی را پشت سر گذاشته و مستقیما برای صدورشان اقدام کند. صدور این کارتها بی‌حساب و کتاب است و حتی راه کلاهبرداری را باز می‌کند. در نظر داشته باشید که یک برخورد کلی هم نمی‌توان با صدور این کارتها کرد. فقط در صورتی که فرد یا گروهی متوجه تقلبی‌بودن ویزا یا مسترکارتی که تهیه کرده‌اند شوند، می‌توانند نسبت به آن مورد خاص شکایت کنند؛ چرا که صدور این کارتها براساس قوانین و جرایم سایبری یک نوع کلاهبرداری است.
اداره پست کجای داستان بود؟
بنا بود کارت‌های اعتباری بین‌المللی در شعبات مالی پست شرکت پست، به‌عنوان واسط، توزیع شوند که نشدند. حالا کمتر از چندماه از مراسم رونمایی پروژه‌های زیرساختی شرکت پست می‌گذرد. محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در این مراسم از عملیاتی‌شدن کارت‌های اعتباری بین‌المللی (مسترکارت) در ایران خبر داد و گفت: این کارتها همزمان با هفته دولت در شعب مالی شرکت پست توزیع می‌شود. وزیر ارتباطات در آن مراسم پر سر و صدا اعلام کرد که پروژه ویژن کارت ایرانیان به‌عنوان نماینده شرکت مسترکارت در ایران با شرکت پست قرارداد منعقد کرده است تا نیازمندی‌های مردم برای سفرهای خارجی، خرید مقالات خارجی و حضور در همایش‌های بین‌المللی از طریق کارت‌های اعتباری ممکن شود؛ البته هنوز خبری نشده است. روابط‌عمومی شرکت پست در این زمینه به «شهروند» میگوید: ما فعلا ثبت‌نام متقاضی نداریم. شرکت پست در حال حاضر با هیچ شرکتی قرارداد منعقد نکرده و فقط به صورت محدود واسط برخی از شرکت‌ها است. وظیفه پست وساطت و احراز هویت بود که آن هم به دریافت مجوز اعتباری از بانک مرکزی مشروط شده است. عباس‌نیا، کارشناس بانکی، به «شهروند» میگوید: قرار شد یکی از شرکت‌های معتبر واسط بین ایران و آمریکا قرار گرفته و با پست قرارداد ببندد. در جریان باشید که این قرارداد بیشتر از اینکه وجه عملیاتی‌شدن داشته باشد، وجه رسمیت‌بخشیدن داشت.
چرا رفع تحریم‌های پولی و بانکی را حس نمی‌کنیم؟
«بانک مرکزی کند عمل کرد.» این موضوعی است که ایمان اسلامیان به آن اشاره می‌کند و میگوید: «ما در عرصه بین‌الملل کند عمل میکنیم. مردم ایران هم تحقیر می‌شوند هم دو و حتی چند برابر هزینه می‌کنند.» او میگوید که اگر بانک مرکزی برای صدور این کارتها تعجیل می‌کرد، شاید الان مشکل قانونی‌شان هم حل شده بود. حق‌شناس میگوید یقینا تمام تحریم‌های پولی و بانکی علیه ایران برداشته شده است. این خود ما هستیم که ناگهان با یک گشایش عظیم مواجه شده و هنوز نمی‌توانیم از همه ظرفیت‌ها استفاده کنیم. چیزی که واضح است غیرقانونی بودن این کارتها در ایران و مشکلاتی است که حل نشده و پیش پای مردم باقی مانده است اما وقتی هنوز موضوع عملیاتی‌شدن این کارتها در ایران قطعی نشده بود، چرا باید برای آنها یک مراسم رونمایی پر سروصدا برگزار می‌کردیم؟
پست قبلی
پست بعدی
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید