علی اکبر ارسنجانی: همزمان با پیشرفت فناوری، صنعت بانکداری در ساختار اقتصادی و نظام بانکی کشورها دچار تغییر و تحولات اساسی شده است. با این حال بررسی وضعیت بانکداری الکترونیک در کشورمان نشان می دهد بانکداری الکترونیک بخش اندکی از فعالیتهای بانکی را به خود اختصاص داده است .با بررسی سرانه سود خالص بانک های برخی کشورها، تفاوت چشم گیری بین سرانه سود خالص شعب این بانک ها و بانک های داخلی دیده می شود. تحلیل ها نشان می دهد فقط 12 درصد از سود نظام بانکی کشور حاصل درآمدهای غیر مشاع است، که سود ناشی کسب و کار بانکداری الکترونیک بخش اندکی از آن را به خود اختصاص می دهد.
امروزه همة سازمان های بانکی در حال تغییر جهت به سـمت بانکـداری جـامع - بـه عنوان مدلی متمایز از بانکداری تجـاری- هسـتند و هدفشـان کسـب درآمـد و سـود مبتنـی بـر فعالیتهای متنوع است. از طرف دیگر در دنیـای امـروز اهمیـت بانکـداری الکترونیکی و اصولاً خدمات الکترونیکی و کیفیت ارائه آن در جذب سپرده ها و مشـتریان بقـدری تاثیرگذار است که در صورت ضعف و یا کاهش سطوح کیفی منجر به ریزش مشتریان و سپرده ها میشود. مشتریان انتظارات گسترده ای از بانکها برای ارائه خدمات متنوع دارند لذا سطح جدیدی از آسایش را همراه با قدرت و سهولت استفاده از محصولات و خدمات مـالی را خواستار هستند که بانکداری سنتی قادر به ارائه این خدمات نمی باشد. پیش از این، در بانکداری خرد، بانک ها موقعیت حسادت انگیزی داشتند که بواسطه آن قادر بودند مشتریان را به این دلیل که پر خطر بودند یا به اندازه کافی سودآور نبودند، رد کنند. هدف اولیه ایجاد بانک ها، برآورده کردن تمام نیازهای مالی افراد و کسب و کارها بوده است. به آن ها این مجوز داده شده بود که در فضای انحصاری خود بمانند و دنیای عملیات و فرآیندهایشان کاملاً مجزا باشد. هر کاری از اخذ وجوه نقد گرفته تا وام دهی، فقط و فقط توسط بانک ها انجام می شد و خارج از وظایف تعریف شده، هیچ کاری انجام نمی دادند. در نتیجه اکثر بانک ها عملیات خود را بر مبنای محصولات، طراحی کردند، جابجایی پول، وام های مسکن، کارت های اعتباری، بقیه وام ها، بیمه ها و غیره. همه این خدمات از طریق یک کانال ارائه می شد؛ شعب. اما در حال حاضر 95 درصد از تراکنش های روزانه بصورت الکترونیکی انجام میشوند و در بیشتر موارد، بیشترین حجم تراکنش ها نیز مربوط به کانال های مستقیمی مانند دستگاه های خودپرداز، مراکز تلفن، تلفن همراه و اینترنت است و برای طیف وسیعی از مشتریان، شعبه از خیلی نظرها به کم اهمیت ترین کانال برای بانکداری بدل شده است. از آنجائیکه در عصر حاضر بیشتر فعالیت های بانکی بصورت الکترونیکی انجام میشود، بانکداری الکترونیک نقشی اساسی در مدل کسب و کار بانکداری جامع دارد و به تعبیری میتوان گفت بانک ها برای رسیدن به مدل کسب و کار بانکداری جامع ناگزیر به پیاده سازی مدل های کسب و کار بانکداری الکترونیک هستند.
بانکداری الکترونیک، جدیدترین کانال توزیع خدمات بانکی است تعریف بانکداری الکترونیک در تحقیقات مختلف تاحدودی متفاوت است، چرا که بانکداری الکترونیک به چندین نوع خدمت که از طریق آن مشتریان بانکها قادر به دریافت خدمات بانکداری خُرد از طریق رایانه، تلویزیون یا تلفن همراه هستند، اطلاق میشود. ازاین رو، بانکداری الکترونیک را میتوان در تمامی بسترهای زیر تعریف کرد الف. خودپرداز، ب. تلفن بانک، ج. بانکداری براساس تلویزیون، د. بانکداری از طریق تلفن همراه ، بانکداری اینترنتی و بانکداری از طریق رایانه .همزمان با افزایش رقابت در بازار و شرایط مختلف دیگر، ارائه محصولات و خدمات بانکی، به موضوع مهمی تبدیل شده است. این ها همان مواردی هستند که در مدل های کسب و کار "ارزش ارائه شده" نامیده میشوند.
بانکداری جامع
مفهوم بانکداری جامع اولین بار در زمینة نظریة عقـب مانـدگی نسـبی و صـنعتی شـدن الکسـاندر گرشنکرون (1991) وجه تاریخی پیداکرد براساس این نظریه، کشورهایی که در جریان صنعتی شدن بعد از دیگر کشورها قرار گرفتند، در مقایسه بـا کشـورهای پیشرو با تقاضای سرمایة بسیار بیشتری به نسبت پس اندازها رو به رو میشدند و بازارهای سـرمایه و اعتبار غیرمتمرکز شدة آنها، ناکافی می نمود. در نتیجه این کشورها، بـه نـوآوری دسـت زدنـد و جایگزین هایی سازمانی برای این دو بازار یافتند: بنگاه های بزرگ، سلسله مراتب و بـالاتر از آنهـا، بانکهای جامع. گرشنکرون اهمیت این نوآوری را قابل مقایسه با اختراع موتور بخار می دانست و می اندیشید کلید فهم تفاوت های میان انقلاب صنعتی قرن هجـدهم در بریتانیـا و صـنعتی شـدن اروپای مرکزی در قرن نوزدهم همین نکته است.
بانکداری جامع محدوده وسیعی از خدمات مالی و بانکی را بر اساس واسطه گرهای مالی تحت یک نام و بصورت یکپارچه ارائه می دهد. بانکداری جامع یک درگاه تک مرحله ای برای هر دو نوع خدمت خرد و کلان است. بانکداری جامع ترکیبی از بانکداری تجاری، بانکداری سرمایه ای، بیمه ای و سایر فعالیتهای مختلف بانکی است. ساندرز و والتر (1994) بانکداری جامع را ارائـة محـدودة وسـیعی از خـدمات مـالی از جملـه سپرده پذیری و وام دهی، معاملة ابزارهای مالی و ارز (و مشتقات آنها)، تعهد پذیره نویسی بـدهی و سهام جدید، کارگزاری، مدیریت سرمایه گذاری و بیمه میدانند. به عقیدة آنها، بانکداری جامع بـه چند شکل انجام می پذیرد و محدودة آن را از بانکداری جامع "واقعی" تا "مدل آلمانی"، "مـدل انگلیسی" و "مدل آمریکایی" می دانند. آنها می گویند مدل آلمانی محدودیت هـای بسـیار کمـی دارد، از جمله اینکه کدام کسب وکار بانکی و بازار سرمایه را میتوان انجام داد و چگونه ایـن کـار صورت میگیرد و باید شرکت های وابستة مجزایی فعالیت هـای دیگـر را انجـام دهنـد. در مـدل انگلیسی، خدمات مالی از طریق شرکت های فرعی بانک ارائه می شود. مدل آمریکایی معمولاً بـه ساختار شرکت مادر تخصصی و شرکت های وابستة مجزا و تخصصی شده نیاز دارد.
در تحقیقی دیگر که توسط بارنجی و باسو (2015) از دانشگاه ناتینگهام انگلستان انجام گردیده، مقایسه ای بین سیستم بانکداری جامع و سیستم بانکداری خرد انجام شده است که نتایج بررسی ها و مطالعات صورت گرفته نشان میدهد به دلیل تسهیم موثر ریسک های موجود، رفاه بیشتر و خروجی واضح تری در خصوص مهاجرت از سیستم بانکداری خرد به سیستم بانکداری جامع وجود دارد.
اما در ایران سپندارند و همکاران (1395) طی پژوهشی با مصاحبه با خبرگان سیستم بانکی، وضعیت مدل کسب و کار بانکداری ایران را بر اساس مدل استروالدر با مدل بانکداری جامع مقایسه نموده اند.
با توجه به یافته های تحقیق حاضر میتوان نتیجه گیری نمود بانک های ایران علیرغم سرمایه گذاری سنگین بر پروژه های بانکداری الکترونیک خود، هنوز با مدل بانکداری جامع فاصله زیادی دارند. با توجه به پیشرفت روزافزون بانکداری الکترونیک در دنیا، به نظر می رسد در آینده بخش عمده ای از مدل کسب و کار بانکداری جامع با راه حل های الکترونیکی مدیریت و اجرا شوند. لذا ضروری است بانک های ایران به این موضوع توجه نمایند. همانگونه که در بخش یافته ها و نتایج بیان گردید، یکی از مهمترین علل فاصله زیاد بانک های ایران با مدل بانکداری جامع، عدم اعتماد بانک ها به شرکت های ثالث و شراکت با آنهاست. امروز بانک های ایران در همه موضوعات کاری خود ترجیح می دهند در شرکت تحت مالکیت خود سرمایه گذاری نمایند. پروژه های بانکداری الکترونیک نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
پست قبلی
پست بعدی
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید