۵۰ سال پیش و زمانی که مردم تنها در ساعات کاری بانکها می‌توانستند برای امور بانکی و دریافت پول نقد به بانکها مراجعه کنند، دستگاهی در لندن متولد شد که زندگی مردم را متحول کرد.
این دستگاه که در ابتدا Cash Machine نامیده می‌شد، هم‌اکنون به نام Automated Teller Machine یا همان ATM و در زبان فارسی به نام خودپرداز یا عابر بانک شهرت دارد.
در ایران نیز ۴ سال پس از ثبت اختراع ماشین پرداخت پول در جهان، ۶ دستگاه خودپرداز توسط بانک تهران نصب و راه‌اندازی شد.
هم‌اکنون با گذشت ۴۰ سال از ورود اولین خودپرداز به ایران و آغاز تحول در بانکداری سنتی ایران، شرکت‌های بزرگی گرداننده صنعت بانکداری الکترونیک در کشورمان هستند.
شرکت توسعه خدمات الکترونیکی آدونیس یکی از شرکت‌های بزرگ در حوزه عرضه و پشتیبانی دستگاه‌های خودپرداز است که از سال ۱۳۹۱ آغاز به کار کرده و در همین چند سال رشد چشمگیری داشته است، شرکتی که حدود یک پنجم سهم بازار خودپرداز کشور را در اختیار دارد.
به مناسبت ۵۰ سالگی خودپرداز، مریم فریدشاد، سردبیرسرمد نیوز با محمدعلی گوگانی، مدیرعامل این شرکت در خصوص سیر تغییر و تحول خودپرداز در جهان و ایران گفتگویی داشته است که در ادامه می‌خوانید.
در پنجاهمین سالگرد خودپرداز در جهان وضعیت خودپرداز در ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
گوگانی:۵۰ سال از راه‌اندازی اولین دستگاه خودپرداز نه به مفهوم امروزی آن بلکه با وظایف اولیه آن می‌گذرد و شاید مخترع این دستگاه تصور نمی‌کرد در مدت زمانی نه چندان طولانی، این دستگاه با تغییرات خود تأثیرات شگرفی در حوزه بانکی و پرداخت بگذارد و بخش بزرگی از تراکنش‌های مالی مردم جهان از طریق این دستگاه صورت بگیرد.
امروزه عمده تراکنش‌های خرد و دریافت وجه خرد از طریق خودپردازها انجام می‌پذیرد و شاهد آن هستیم که حدود ۹۰ درصد تراکنش‌های خرد که در بانکداری ما انجام می‌شود نیز از این طریق است.
دهه ۷۰ در ایران، ما برای پرداخت قبض‌های آب، برق و موبایل و یا پرداخت‌های دیگر در صف‌های طولانی داخل شعبه انتظار می‌کشیدیم ولی امروزه کسی برای پرداخت قبض‌های خود به شعبه مراجعه نمی‌کند مگر عده‌ای خاص که به حضور در شعبه عادت کرده‌اند و یا برای کارهای دیگری به شعبه مراجعه می‌کنند و ضمن درخواست خود، پرداخت قبض‌هایشان را هم انجام می‌دهند.
بنابراین با مقایسه زمان حال و ۵۰ سال گذشته می‌توان دریافت که شرایط کاملاً دگرگون شده و امروزه در کل دنیا ۲/۳ میلیون ATM نصب و مورد بهره‌برداری قرارگرفته است.
در کشور ما نیز طبق آخرین آمار رسمی بانک مرکزی (تا پایان فروردین ۱۳۹۶) بیش از ۴۵ هزار دستگاه خودپرداز در ایران نصب و راه‌اندازی شده است که پیش‌بینی می‌شود با توجه به ظرفیت موجود، تا سال آینده بین ۵ تا ۱۰ هزار دستگاه دیگر در نقاط مختلف کشور نصب و راه‌اندازی شود.
آیا مکان‌یابی خودپردازها به درستی انجام شده است؟
گوگانی: پیش‌بینی‌های انجام شده، ظرفیت ایران برای استفاده از خودپرداز را حدود ۶۰ هزار دستگاه اعلام کرده است که این تخمین بر مبنای ATM به ازای جمعیت، ATM به ازای شعبه و ATM به ازای کارت‌های صادر شده انجام می‌گیرد.
بر اساس این تخمین، هم‌اکنون کمبودی در تعداد خودپردازها در مناطقی از کشور وجود ندارد، حتی در بعضی مکان‌ها انباشت دستگاه نیز داریم. به‌طور مثال در تهران به علت تجمع بانکها، در بعضی نقاط چگالی نصب ATM بسیار بالا است در حالی که کمی دورتر، شما برای پیدا کردن یک دستگاه ATM برای انجام تراکنش موردنظر به زحمت میافتید.
با این حال در فضاهایی که چگالی نصب بالا است، در ساعاتی از ماه و روز شاهد صف مقابل خودپرداز هستیم که این نشان می‌دهد در آن نقاط کسب و کار و میزان استفاده از ATM بالا است.
به نظر می‌رسد در آینده نزدیک مناطق دوردست و یا فضاهای تازه تأسیس مثل فروشگاه‌های بزرگ، بیشترین تعداد نصب خودپرداز را خواهند داشت.
با توجه به اینکه صنعت پرداخت در دنیا در حال حرکت به سمت پرداخت‌های موبایلی و پول‌های مجازی مانند بیت‌کوین است، آینده خودپرداز را چگونه می‌بینید؟ وجود خواهد داشت؟ از بین می‌رود و یا تغییر شکل خواهد داد؟
گوگانی: هم‌اکنون رقبایی برای خودپرداز وجود دارد که به کانال‌های پرداخت موازی معروف‌اند، اما ATM خاصیتی دارد که سایر رقبایش ندارند و آن پرداخت وجه است. آیا می‌شود با موبایل دریافت وجه انجام داد؟ آیا می‌شود با بیت‌کوین یا پی پال پرداخت وجه انجام داد؟ پاسخ منفی است. تمام این رقبا فقط انتقال وجه انجام می‌دهند و یا تراکنش‌های غیرنقد را مدیریت می‌کنند.
پیش از این نیز ATM یک رقیب به نام POS داشت که کماکان هست و رشد خود را دارد، با این وجود، رشد ۵ درصدی نصب خودپرداز در دنیا ادامه یافته و همچنان شاهد ورود رقبای جدید به این بازار هستیم.
باید توجه داشت که دستگاه‌های خودپرداز نیز با گذشت زمان در حال تغییر و تکمیل هستند تا نیازهای مشتریان را برطرف کنند به‌طوری‌که امروزه با استفاده از این دستگاه‌ها، عمده تراکنش‌ها به‌صورت الکترونیکی انجام می‌شود و فقط تعداد کمی از تراکنش‌ها در داخل شعبه‌ها صورت می‌گیرد. در واقع دستگاه‌های خودپرداز نقش مهمی در انجام تراکنش‌های نقدی و غیرنقدی و به تبع آن در اقتصاد کشور ایفا می‌کنند و ارتباط مشتریان با بانک را حفظ می‌نمایند و می‌توان گفت که در کشورهایی مثل ایران، ترکیه، هندوستان و .... پول نقد همواره پادشاه است.
ایران یک کشور Cash Based است و پول نقد بین مردم جاری است و این سبب می‌شود که دستگاه خودپرداز در بانکداری خرد ما جایگاه خاص خود را داشته باشد.
از طرفی ارزش اسکناس‌های در جریان کشور پایین است. در خارج از کشور اگر بخواهید پول خرد در جیب خود داشته باشید ۲۰ تا ۵۰ دلار را با یک قطعه اسکناس کاغذی می‌توانید تأمین نمایید ولی در ایران چنانچه بخواهید معادل همان مبلغ اسکناس در جیب داشته باشید، قطعاً باید چندین برگ اسکناس را با خود حمل کنید که این خود سبب نیاز بیشتر ما به پول نقد می‌شود.
به دریافت پول توسط خودپرداز اشاره کردید، وضعیت دستگاه‌های خودپرداز-خود دریافت در ایران چگونه است؟
گوگانی: در حال حاضر دستگاه جدیدی در ایران راه‌اندازی شده است که به آن Cash Recycler Machine یا Cash Recycler System یا اختصاراً CRS می‌گویند. این دستگاه علاوه بر خاصیت‌‌های یک ATM، دریافت وجه را هم در خود دارد. در کل دنیا روند جایگزینی خودپرداز با CRS و CRM در حال انجام است. از طرفی، قابلیت‌های امنیتی جدید مانند احراز هویت به وسیله الگوهای بیومتریک، در حال اضافه شدن بر روی این دستگاه‌ها است که تمامی این نوآوری‌ها و تغییرات و تکامل این دستگاه، مانع حذف آن خواهد شد.
پس می‌توان گفت در آینده خودپردازها جای شعبات بانک را خواهند گرفت؟
گوگانی: در بانکداری الکترونیک کانال‌های مختلفی در اختیار مشتریان قرار می‌گیرد تا در هر زمان و مکانی به‌راحتی تبادلات مالی و بانکی خود را انجام دهند.
وقتی وظایف و قابلیت‌های خودپرداز افزایش می‌یابد، به تبع آن استفاده‌کننده‌های جدیدی را پیدا می‌کند و می‌تواند بخشی از خدمات بانکی را بر عهده گیرد.
غیر از دستگاه‌های CRS که نام بردم، دستگاه‌های دیگری به بازار آمده که وظایف گوناگون بانکداری را بر عهده خواهند گرفت. دستگاهی به نام Cash Acceptor که وظیفه دریافت پول را انجام می‌دهد، دستگاه‌هایی نیز وظایف افتتاح حساب را بر عهده می‌گیرند مانند VTM و در مکان‌هایی که ایجاد شعبه و به کارگیری نیروی انسانی برای بانک به صرفه نیست، این دستگاه‌ها جایگزین مناسبی خواهند شد.
Cheque Acceptor نیز دستگاه‌هایی هستند که چک‌ها را می‌پذیرند و اگر سیستم کامل چکاوک در ایران راه‌اندازی شود، پردازش چک از بدو واگذاری آن به دستگاه را می‌توان بدون دخالت نیروی انسانی مدیریت کرد.
مجموعه‌ای از این دستگاه‌ها با توجه به نوع فعالیت و تراکنشی که در شعبات انجام می‌پذیرد می‌تواند مدلی برای جایگزینی شعبات باشد.
از نظر شما بحث رقابت کانال‌های جدید با خودپرداز منتفی است. در خصوص تعامل موبایل با خودپرداز چطور؟
گوگانی: دستگاه‌های خودپرداز امروزه امن‌تر و همه جانبه هستند، مثال آن همین استفاده از تلفن همراه به جای کارت جهت احراز هویت است.
تعامل بین موبایل و خودپرداز از قبل‌تر هم بوده ولی با بحث استفاده از بارکد، NFC یا پروژه‌های مشابه، این تعامل بیشتر شده و این همان مسیر تکاملی است که خودپرداز در حال طی کردن است تا قابلیت‌ها و کارایی خود را افزایش دهد. پس از این منظر هم که نگاه کنیم می‌بینیم ATM جایگاه خود را حفظ کرده و رشد خود را ادامه خواهد داد.
ضمناً پدیده کاملاً عمومی و فراگیر موبایل نیز بخشی از وظایف مدیریت تراکنش‌ها را به عهده گرفته است به نحوی که برخی تردید دارند که با وجود این دستگاه و ضریب نفوذ خاص آن در جمعیت پیر تا نوجوان کشور، آیا سایر دستگاه‌ها مانند VTM گسترش خواهند یافت یا خیر. مسئله‌ای که به نظر می‌رسد در مقاله‌ای جداگانه بایستی به آن پرداخت.
چرا دستگاه‌های خودپرداز مجهز به NFC یا قابلیت‌های این‌چنین، در ایران فراگیر نمی‌شود؟
گوگانی: نصب و گسترش دستگاه‌ها با خصیصه‌های جدید مثل NFC و فراگیر شدن آن نیاز به فرهنگ‌سازی و زمان دارد. علاوه بر اینها بایستی تدوین قوانین به کارگیری NFC و همچنین نرم‌افزارهای کاربردی و مدل‌های پیاده‌سازی آن، نحوه تعامل با اپراتورهای تلفن همراه در مدلی که آنها نیز درگیر توسعه و تدوین برنامه‌های کاربردی خواهند بود مدنظر قرار گیرد در هر حال این خصیصه به همراه سایر خصیصه‌های دیگر مثل اثر انگشت، بیومتریک و... روی دستگاه خودپرداز مدتهاست که در سرتاسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد و پیش‌نیاز به‌کارگیری آن در دستگاه‌ها آماده شده است.
پست قبلی
پست بعدی
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید