با پیمان‌های پولی دوجانبه جلوی دلاریزه شدن اقتصاد را بگیریم

به گزارش بانک اول به نقل از ایسنا وحید شقاقی شهری، با بیان اینکه آمریکا در دو سال گذشته ما را بازی داده است، گفت:  زمانی که دولت یازدهم در سال ۱۳۹۲ کار خود را شروع کرد، از بهمن همان سال هم سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغ شد. در آن زمان به خاطر تحریم های آمریکا صادرات نفت ما به یک میلیون بشکه کاهش پیدا کرده بود. آمریکایی ها همچنین بیمه‌ها را تحریم کرده بودند؛ به گونه‌ای که هیچ بیمه‌ای حاضر به بیمه کردن نفتکش‌های ما نبود و همین باعث شد تا  نفتکش‌ها به فعالیت و صادرات نفت از ایران رغبت نکنند.

آمریکا مهره اصلی برجام بود

او با اشاره به تحریم مبادلات بانکی در دوره قبل از برجام اظهار کرد: آمریکا تحریم‌های برگردان (UTURN) را اعمال کرده بود؛ به این صورت که علاوه بر ایران، کشورها و شرکت‌هایی هم که با ما وارد معامله می‌شدند مورد جریمه و تحریم قرار می‌گرفتند. مجموع این شرایط باعث شد تا رشد اقتصادی ما در سال ۱۳۹۲ تا منفی شش درصد هم برسد.

شقاقی شهری معتقد است که برجام در همان زمان هم نتوانست آنچه ما انتظار داشتیم را برآورده کند؛ چرا که در دوران بعد از امضای برجام همچنان بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ ریسک معامله با ما را قبول نمی‌کردند؛ چرا که آمریکا در دوران تحریم ها یکی از بانک‌های بزرگ را که با ما مبادله کرده بود، حدود ۸ میلیارد دلار جریمه کرده بود.

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی با اشاره به تهدیدهای رئیس جمهور آمریکا در ماه‌های گذشته مبنی بر خروج از برجام، گفت: همین تهدیدها و پیام‌های ترامپ مبنی بر نقض برجام باعث شد تا از پیش بسیاری از شرکت‌ها از ایجاد ارتباط با ما امتناع کنند؛ آن هم در حالی که همه می‌دانند خود آمریکا پیشنهاد دهنده و مهره اصلی قرارداد برجام بوده است. آمریکا راهبری پروژه برجام را بر عهده داشت و نقش اصلی را در برجام بازی می‌کرد اما حالا و با خروج آن از برجام، کل ساختار این قرارداد به هم ریخته و این برجام دیگر آن قرارداد سابق نیست. ضمن اینکه که بعضی از مفاد این قرارداد اساسا مختص به آمریکا بود که حالا با خروج این کشور از برجام آن مفاد هم موضوعیت خود را از دست می‌دهند.

اروپا در بدترین شرایط خود قرار دارد

به اعتقاد شقاقی، اروپا در حال حاضر در بدترین شرایط اقتصادی خود قرار دارد. اتحادیه اروپا با انواع مسائل اقتصادی روبرو است و کشورهای اسپانیا، پرتغال، فرانسه و یونان اوضاع خوبی در این اتحادیه ندارند. اگر به اینها خروج انگلستان از این اتحادیه را اضافه کنیم اروپای سال ۲۰۱۸ دیگر آن اروپای سابق نیست؛ چرا که اگر اروپا به لحاظ اقتصادی قدرتمند بود، هیچ موقع زیر بار اقدام اخیر آمریکا در نقض برجام نمی‌رفت. اروپایی‌ها خود به لحاظ اقتصادی به آمریکا نیازمندند.

او با فرض این احتمال که ترامپ تا شش ماه دیگر نفت ما را تحریم خواهد کرد، ادامه داد: در همین راستا آنها احتمالا شرکت‌های بیمه را تحریم خواهند کرد تا از آن طریق فعالیت نفتکش‌ها را در صادرات نفت مختل کند. همچنین آمریکا حتما به شرکا و خریداران نفت ایران مانند هند و کره جنوبی نیز فشار خواهد آورد تا نفت ایران را نخرند و در عوض عربستان و خود آمریکا برای دادن نفت به آنها پیشقدم شوند.

این استاد دانشگاه با تفکیک دولت‌های اروپایی از شرکت‌های اقتصادی آن کشورها گفت که اینطور نیست که دولت های اروپایی بتوانند شرکتی را به ادامه فعالیت در ایران مجبور کنند؛ چرا که شرکت های بزرگ اروپایی خصوصی هستند و شرکت‌های خصوصی هم اساسا در مسیر منافع خود قدم برمی دارند و سیاستمداران آنها هر چقدر هم که به آنها فشار بیاورند، نمی‌توانند آنها را به اقدام در جهت خلاف منافع خودشان ترغیب کنند.

چینی ها با آمریکایی ها بده و بستان می کنند؟

او با اشاره به رابطه خوب ایران با چین و روسیه در دوران تحریم‌های قبل از برجام، در مورد چگونگی ادامه این روابط بعد از برجام هم اظهار کرد: واقعیت این است که چینی‌ها در طول دوران تحریم‌ها، بیشترین سود را از بازار ایران بردند. در دوره بعدی تحریم‌های آمریکایی اما آنها احتمالا به خاطر مسئله کره شمالی بر سر ایران با آمریکا بده و بستان خواهند داشت؛ چرا که مذاکرات با کره شمالی از ماه‌ آینده شروع می‌شود که در آنجا آمریکا می‌تواند با دادن امتیازاتی چینی‌ها را به فشار آوردن به ایران ترغیب کند.

این اقتصاددان در مورد وضعیت ایران در بین کشورهای منطقه خاورمیانه هم اینگونه ارزیابی کرد که چون در خاورمیانه روابط ما با عربستان و امارات به عنوان کشورهای تاثیرگذار (به لحاظ اقتصادی) منطقه خوب نیست، در همین راستا و در راستای هماهنگی هر چه بیشتر با سیاست های جدید آمریکا، احتمالا عربستان اقدام به تولید بیشتر نفت برای جبران کسری بازار این منبع انرژی خواهد داشت تا از این طریق بتوانند نبود نفت ایرانی در بازارهای جهانی را جبران کنند.

شقاقی با اشاره به رابطه ضعیف ایران با امارات با بیان اینکه وابستگی ما به کشور امارات در واردات کالاها بسیار زیاد است، ادامه داد: بخش عمده‌ای از کالاهای ما از کشور امارات وارد می‌شود که در این شرایط امارات می‌تواند در فرصت مناسب اجازه صادرات کالا به ایران را ندهد که این می‌تواند باعث ایجاد فشار بر بخش‌هایی از بازار ما شود.

او با بیان اینکه فشارهای اقتصادی از سه ماه دیگر آغاز خواهد شد، گفت: صنایع بیمه و فلزات و همچنین شرکت‌های اروپایی که با ایران مبادله می‌کنند احتمالا مورد تحریم قرار خواهد گرفت که همه این شرایط ما را مجبور می‌کند تا به مدیریت جدی و درون‌زایی در اقتصاد خودمان بپردازیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی معتقد است اگر سیاست‌های اقتصاد مقاومتی ما در سال ۱۳۹۲ اجرا می‌شد، ما حالا به اما و اگر نخورده بودیم چرا که می‌توانستیم با دلار زدایی از اقتصادمان ساختار اقتصادی کشور را سر و سامان دهیم.

کانال های ارزی را باید سامان‌دهی کنیم

او در ادامه با بیان اینکه ما باید برای روزهای سخت آماده باشیم، یکسری راهکارهای مدیریتی را برای کنترل وضعیت اقتصادی کشور در شرایط تحریمی به این صورت ارائه داد:  با مدیریت تراز تجاری و ساماندهی و مدیریت منابع ارزی از آسیب خوردن از تلاطمات نرخ ارز در کشور می توانیم جلوگیری کنیم. در کنار مبارزه جدی با قاچاق کالا، ساماندهی کانال‌های ارزی از دیگر اقدامات ضروری در ماه‌های آینده است؛ چرا که برخی از کانال‌های ارزی ما که در حوزه های مربوط به صنعت گردشگری فعال هستند، در سال موجب خروج ۱۰ میلیارد دلار ارز می‌شود. همینطور تراز تجاری غیرنفتی‌مان را باید مدیریت کنیم تا کمتر موجب خروج ارز شود. تراز تجاری غیرنفتی ما حدود ۷ میلیارد دلار است که این یعنی واردات ما ۷ میلیارد بیشتر از صادرات غیرنفتی ما است.

این استاد دانشگاه در پایان پیشنهاد کرد که در شرایط فعلی  ما باید به دلارزدایی در اقتصادمان دست بزنیم؛ به این صورت که در کشور در هر جایی که وابستگی بیش از اندازه به دلار وجود دارد، با شرکای تجاری‌مان در خارج از کشور پیمان‌های پولی دو جانبه یا چند جانبه امضا کنیم.  برای مثال اگر ما با ترکیه می‌خواهیم مبادله می کنیم، یک پیمان دو جانبه ببندیم و به جای دلار از "لیر" و "ریال" در معاملات استفاده کنیم.

ساعت ۲۲:۳۰ روز ۱۸ اردیبهشت ترامپ از خروج این کشور از قرارداد موسوم به برجام خبر داد. روز بعد از آن هم رئیس جمهور آمریکا رسماً خروج آمریکا از برجام را اعلام کرد و به تمامی شرکت‌ها و تجار فرصت داد تا ظرف مدت ۱۸۰ روز (شش ماه) فعالیت های خود را از ایران خارج کنند. با این دستور ترامپ تمامی تحریم‌ها علیه ایران، اعم از موشکی-هسته ای و… به حالت قبلی خود برگشت. عربستان سعودی، بحرین و رژیم اشغالگر قدس از اولین کشورهایی بودند که از این تصمیم رئیس جمهور آمریکا حمایت کردند.

با خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم های بانکی و پولی آنها احتمالا سعی خواهند کرد تا دسترسی ایران به دلار را بسیار محدود کنند تا از این طریق بتوانند ارزش ریال ایرانی را کاهش دهند؛ ریالی که حالا به دلیل حجم عظیم واردات بسیار به دلار وابسته شده است.  مطابق پیش بینی‌ها مبنی بر خروج احتمالی ترامپ از برجام، پیش از این و با پیشنهاد رئیس بانک مرکزی ایران "یورو" به عنوان ارز جایگزین دلار درمبادلات بین المللی انتخاب شد اما اینکه یورو بتواند به عنوان جایگزینی موثر عمل کند یا خیر مساله ای است که باید در ماه های آینده و مخصوصا با رفتار اروپایی ها در قبال باقی مانده برجام مشخص شود.